چگونه با کودکی که فحش می دهد رفتار کنیم؟

نحوه رفتار با کودکی که فحش می دهد؟

فحش دادن نوعی پرخاشگری کلامی است و در بسیاری از موارد جنبه یادگیری دارد. کودک از والدین یا در مهد و حتی از فیلم ها و برنامه های کودک الفاظ زشت را می آموزد و برای جلب توجه اطرافیان و ابراز خود یا تحریک احساسات دیگران و به خشم آوردنشان و حتی برای لجبازی و شکستن محدودیت ها، از آن استفاده می کند.

در صورتی‌ که والدین نسبت به استفاده از کلمات زشت فرزندان خود حساس شده و آن‌ها را تهدید و یا تنبیه کنند، کودک از این موضوع سوءاستفاده کرده و به‌ویژه در مکان‌هایی که والدین می‌خواهند کودکشان حفظ آبرو کند، این کلمات را به کار خواهند برد.

عمدتاً کودکان کلمات زشت و یا فحش را از والدین خود، اطرافیان، کودکان هم‌سن‌وسال در مهدکودک‌ها و یا هم‌بازی‌های خود شنیده و در رفتار و گفتار خود آن را پیاده می‌کنند.

لذا در صورتی‌که کودک کلمات زشت را از والدین و اقوام درجه‌یک خود فراگرفته، حتماً اطرافیان باید در الگوی رفتاری خود تجدیدنظر کنند و مراقب بحث و گفت‌وگوی خود به‌ویژه در زمان دعوای خانوادگی باشند.

اما به‌طورکلی در صورتی‌که کودک زیر 6 سال کلمات زشتی را شنیده و تکرار کند، والدین بدون عصبانیت و حساس شدن در آن کلمه به‌راحتی باید از کنار این موضوع بگذرند که در این حالت کودک آن کلمه زشت را از خاطر خواهد برد.

اما درصورتی‌که والدین نسبت به استفاده از کلمات زشت فرزندان خود حساس شده و آن‌ها را تهدید و یا تنبیه کنند، کودک از این موضوع سوءاستفاده کرده و به‌ویژه در مکان‌هایی که والدین می‌خواهند کودکشان حفظ آبرو کند، این کلمات را به کار خواهند برد.

باید پذیرفت کودکان زیر شش سال این کلمات زشت را خلق نکرده و حتی در بسیاری از موارد مفهوم این کلمات را نمی‌دانند بنابراین عکس‌العمل والدین می‌تواند منجر به ماندگاری و یا کمرنگ شدن این کلمات در ذهن کودک شود.

اما در مورد کودک بالای شش سال باید گفت این کودکان مفهوم کلمات زشت را می‌دانند بنابراین باید والدین علاوه بر تغییر در الگوی رفتاری خود با فرزندان خود صحبت کنند و مفهوم کلمات را برای آن‌ها توضیح دهند.

در این شرایط اقوام درجه‌یک و والدین باید هماهنگ با هم برخورد مناسبی نشان دهند یعنی روشی مشابه والدین را انتخاب کنند. باید به کودک فهماند که این الفاظ نامناسب است و نباید از آن‌ها استفاده کند. اگر با وجود تذکرات رفتار تکرار شد باید از روش‌های تنبیهی استفاده کرد.

منظور از تنبیه نیز محرومیت است؛ مثلاً والدین وقتی کودک حرفی نامناسب زد، به ازای هر سال سن کودک یک دقیقه او را به اتاق دیگری بفرستند و نیم ساعت بعد از پایان محرومیت به او بی‌توجهی کنند و نارضایتی خود را اعلام کنند یا اسباب‌بازی موردعلاقه‌اش را برای چند ساعت از کودک بگیرند و بعد از آن بدون آنکه کودک متوجه شود، به اتاقش بفرستند یا مثلاً از بردن کودک به پارک یا جایی که دوست دارد، خودداری کنند.

در زمان فحاشی کودک نیز این عبارات را باید به کار ببرید:

- می‌دانم که از رفتار دوستت عصبانی هستی اما ناسزا گفتن کار صحیحی نیست.

- اگر عصبانی هستی، نفس عمیقی بکش و بدون اینکه از الفاظ نامناسب استفاده کنی به کمک الفاظ درست و مناسب مشکلت را بیان کن.

- فحش دادن شخصیت تو را خراب می‌کند. اگر می‌خواهی به دوستانت نشان دهی از آن‌ها برتری، باید با آن‌ها موقر و باادب صحبت کنی.

با نشانه‌های اضطراب در کودکان آشنا شوید

ضمناً تا جای که امکان دارد اجازه ندهید فرزندتان در مجاورت موقعیت‌هایی قرار بگیرد که فحاشی در آن هست ضمن اینکه از اطرافیان خود هم کمک بگیرید تا در برابر فحاشی کودکتان رفتار مشابه شما داشته باشند تا فرزندتان به زشت بودن رفتار خود پی ببرد.

راهکارهای برخورد با کودکانی که فحش می دهند

۱. درباره‌ی ارزش‌های خانوادگی‌تان فکر کنید

ارزش‌های خانواده نقش مهمی در چگونگی واکنش انتخابی شما به بد دهنی دارد. برای برخی خانواده‌ها، اینکه بچه‌ها، ناسزاهای متداول را به‌کار می‌برند اهمیت خاصی ندارد. در برخی دیگر از خانواده‌ها کاربرد این کلمات به‌سرعت با واکنش رو‌به‌رو خواهد شد. در هر حالت شما باید با فرزندان‌تان درباره‌ی ارزش‌های متفاوت افراد مختلف صحبت کنید تا آنها بدانند کلمات کاربردی‌شان ممکن است برای دیگران آزاردهنده باشد. اگر خانواده‌ای هستید که مطلقا این کلمات را ممنوع می‌دانید با فرزندتان صحبت کنید تا از این موضوع آگاه شود.

۲. دلیل بد دهنی کودک‌تان را بیابید

زمانی که می‌خواهید به بددهنی فرزندتان رسیدگی کنید، به دلایل احتمالی این کار او فکر کنید. اینکه چه وقت و چگونه بد دهنی می‌کند، اهمیت دارد. رفتار کودک ۵ ساله‌ای که فحشِ شنیده در اتوبوس را تکرار می‌کند، بسیار متفاوت از پسر ۱۵ ساله‌ای است که به معلمش فحش داده.

گاهی کودکان به این دلیل فحش می‌دهند که فاقد برخی مهارت های مهم زندگی مانند مهارت برقراری ارتباط و مهارت‌های اجتماعی هستند. اگر دلیل بددهنی این باشد، بسیار مهم است که این مهارت‌ها را بدون اتلاف وقت به او یاد بدهید. درغیر‌این‌صورت، ممکن است عواقب این ضعف مهارت در تمام زندگی دامن‌گیر او شود.

بزرگ‌سالانی که مهارت‌های اجتماعی و خودکنترلی ضعیفی دارند ممکن است به‌دلیل بددهنی از کار اخراج شوند. آنها احتمالا به این دلیل که با زبان بدشان دیگران را آزار می‌دهند، در رابطه‌هایشان به مشکل برمی‌خورند.

اگر گمان می‌کنید بددهنی نشانه‌ای از یک مشکل بزرگ‌تر، برای مثال مهارت ضعیف در مدیریت خشم است، این مهارت‌ها را به‌عنوان بخشی از استراتژی تربیتی‌تان به کودک بیاموزید.

۳. الگوی خوبی باشید

مراقب رفتارهایتان به‌عنوان الگویی برای کودکان باشید. اگر خیلی فحش می‌دهید، احتمالا کودک‌تان هم همین کار را خواهد کرد. به‌صرف اینکه به او بگویید: «این حرف‌ها مال بزرگ‌‌ترهاست؛ به‌خاطر همین من می‌تونم بگم اما تو نه»، بددهنی او را متوقف نخواهد کرد. کودکان می‌خواهند مانند بزرگ‌سالان باشند و کار شما را تکرار خواهند کرد.

اگر تا به امروز به زبانی که با آن حرف می‌زنید دقت نداشته‌اید و کودک‌تان از شما الگو گرفته است، اولین قدمِ مقابله با این وضع، تغییر زبان خودتان است. اگر شما الگویی برای مدیریت خشم و ابراز احساسات و افکار، بدون بد دهنی باشید، کودک‌تان هم همین کار را یاد خواهد گرفت.

علاوه‌براین، مراقب راه‌های دیگری باشید که کودک با زبان نامناسب مواجه می‌شود. اگر به کودک‌تان اجازه می‌دهید فیلمی ببیند یا مشغول بازی ویدئویی‌ای باشید که بددهنی در آن به‌فراوانی است، احتمالا از آنها الگوبرداری خواهد کرد. اگر می‌خواهید بددهنی‌اش را کم کنید، نگذارید درمعرض هر چیزی قرار بگیرد.

۴. اگر کودک به‌دنبال جلب‌توجه است، کارش را نادیده بگیرید

کودکان اغلب مرتکب رفتارهایی می‌شوند که توجهات زیادی را جلب می‌کند. اگر شما به کلمات بدی که به‌کار می‌برد، بخندید یا واکنش افراطی نشان بدهید، تقریبا تضمین کرده‌اید که باز هم آن کلمه را تکرار کند.

بی‌توجهی می‌تواند به‌عنوان اولین قدم برخورد مقابله‌ای خوبی باشد؛ به‌خصوص برای بچه‌های کم‌سال‌تر. اگر فحش تکرار شد، در عین اینکه توجه خاصی نشان نمی‌دهید، برایش توضیح دهید که این کلمه‌ی خوبی نیست و دیگر نباید آن را تکرار کند.

۵. برای فحش دادن قانون داشته باشید

اگر بد دهنی کودک به مشکل تبدیل شده، ممکن است به وضع قوانینی نیاز باشد. قانونی که می‌گوید «از زبان مناسب استفاده کن»، می‌تواند کمک‌کننده باشد. ممکن است کودک به هشدارها و یادآوری نیاز داشته باشد تا بفهمد «مناسب» یعنی چه. پدرومادرهای دیگر ممکن است قانونی را ترجیح بدهند که می‌گوید «فقط در اتاقت می‌تونی فحش بدی تا کس دیگه‌ای اونها رو نشنوه.»

۶. عواقبی را برای بد دهنی در نظر بگیرید

اگر قانونی برای بد دهنی گذاشتید ولی تغییری ایجاد نشد، ممکن است درنظرگرفتن عواقب منفی برای این کار ضرورت پیدا کند. اگر کودک در عصبانیت فحش می‌دهد، از محل دورش کنید تا یاد بگیرد چطور پیش از آنکه چیزی دردسرساز بگوید، خودش را آرام کند.

«شیشه‌ی حرف بد» راه دیگری برای برخورد با بد دهنی است. هر کسی در خانه حرف بدی بزند، باید مقداری پول درون شیشه بیندازد. این کار زمانی شدنی است که کودک پولی در اختیار داشته باشد که بتواند از مقدار آن محروم شود.

به‌خوبی درباره‌ی کاری که می‌توانید با پول جمع‌شده انجام دهید فکر کنید. از این پول برای سفر خانوادگی استفاده نکنید. اگر کودک بداند این پول قرار است صرف کاری سرگرم‌کننده شود با احتمال بیشتری فحش خواهد داد تا در نتیجه‌ی نهایی سهیم باشد.

گرچه اهدای پول به خیریه در ابتدا ایده‌ی خوبی به‌نظر می‌رسد، اما ممکن است این پیام اشتباه را به کودک منتقل کند «ما با فحش دادن به دیگران کمک می‌کنیم». احتمالا این پیامی نیست که می‌خواهید از این کار به او انتقال بدهید. بنابراین این پول را صرف چیزی مانند پرداخت قبض‌های خانه کنید.

۷. برای فحش‌ندادن کودک پاداش درنظر بگیرید

روش دیگر تربیتی این است که برای خوب حرف زدن به کودک پاداش بدهید. کودکی که بد دهنی در مدرسه برایش مشکل‌ساز شده یا وقتی از کسی عصبانی است به او فحش می‌دهد ممکن است از روش گرفتن پاداش برای فحش‌ندادن سود ببرد.

سیستم اقتصاد ژتونی (که در آن کودک بابت رفتارهای مثبت خود ژتون‌هایی دریافت می‌کند که در مجموع به پاداش بزرگ‌تری ختم می‌شود) هم راه خوبی برای انگیزه دادن به بچه‌ها برای گفتن کلمات مهربانانه و فحش‌ندادن در طی روز است.

هدف بلندمدت شما باید این باشد که به کودک‌تان بیاموزید که زبان او بر دیگران تأثیر می‌گذارد و اگر به کسی یا در زمان نامناسبی فحش بدهد، ممکن است با عواقب جدی رو‌به‌رو شود.