گردش شغلی برای مدیران به عنوان راهی به منظور آگاهی از فشارهای شغلی و نیازهای همکاران و زیردستان ارزشمند و ضروری است.
گردش شغلی چیست؟
امروزه تمرکز بر شغل به صورت مستمر و مداوم توسط فرد، از نشانه های ثبات شغلی است که این تمرکز به یکنواختی و تکراری شدن مشاغل نیز منجر می شود، لذا متخصصان منابع انسانی از گردش شغلی برای جابه جایی و آشناسازی نیروهای انسانی درون سازمانی استفاده می کنند تا با این اقدام علاوه بر ایجاد انگیزه در منابع انسانی، به مدیریت استعداد و جانشین پروری نیز بپردازند. اما با توجه به پویایی و تغییرات مداوم محیط، فرایند مدیریت منابع انسانی را نباید پدیده ای ایستا در نظر گرفت زیرا گردش در مشاغل امروزه به یکی از ضرورت های دنیای کار تبدیل شده است.
سالها کار در یک رشته ی خاص، در محیطی خاص و... گذشته از ایجاد ملال و آزردگی خاطر، در درازمدت، سبب کاهش خلاقیت ها و استعدادهای درونی افراد شده و اثربخشی آنها را کاهش می دهد و کارکنان بعضاً دچار ثبات شغلی می شوند، ولیکن امروزه با تغییرات سریع فناوری، ثبات شغلی و تکرار مستمر یک شغل توسط افراد، کارایی و اثربخشی لازم را نخواهد داشت و تغییر در فناوری موجب منسوخ شدن بسیاری از مهارت ها شده است و این سرآغاز رشد بیماری های بی هویتی شغلی، بی هویتی فردی، فرسودگی شغلی، کسالت کارکنان، خستگی زیاد، جدایی اهداف فردی و سازمانی و مقاومت در مقابل هرگونه تغییر خواهد بود.
گردش شغلی ازجمله فن هایی است که از رشد چنین بیماری هایی جلوگیری کرده و ابعاد درک کارکنان را از عملکرد سازمان، وسعت بخشیده و در درازمدت سبب افزایش اثربخشی خواهد شد.
اما نکته مهم این است که کارکنان بتوانند استعدادهای خود را در مشاغلی که بیشترین سازگاری را با آنها دارد، ظاهر کنند. متأسفانه همواره این سازگاری به وقوع نمی پیوندد و چه بسیار استعدادهایی که به دلیل عدم استقرار فرد در مشاغل مرتبط با سوابق، علاقه و تحصیلات وی به هدر رفته و چه میزان نارضایتی های شغلی که از این رهگذر بروز کرده است. ازجمله راهکارهایی که در حوزۀ منابع انسانی برای داشتن نیروهای ماهر، باانگیزه و خالق مطرح می شود، گردش شغلی کارکنان است. اگر بتوان افراد را در مشاغل هم خانواده و همگون که با آنها آشنایی دارند، جابه جا کرد، گردش شغلی ایجاد می شود.
گاهی برای اینکه به یک کارمند کمک کرد تا سطح مناسبی از چالش را در کار خودش پیدا کند و هرچه بیشتر کارش را معنادار کند، لازم است که محیط کار او پرورش یابد. برای پرورش محیط کار نیز می توان از اقداماتی همچون: برنامه ی توسعه نظیر برنامه ی مربیگری، چرخش شغلی و ارائه آموزش های مناسب و کافی به کارکنان، طوری که باعث افزایش مهارت کارکنان شود، استفاده کرد.
بنابراین گردش شغلی روشی است که به وسیله ی آن می توان افرادی را که جزءنگر هستند به افرادی کل نگر تبدیل کرد که مسائل را در ابعاد وسیع تر می بینند و درک می کنند. به واسطه این کار، افراد با مشاغل بیشتری آشنا شده و در کار خود از تنوع بالاتری برخوردار می شوند و به عضو مناسبی برای سازمان تبدیل شده و انگیزه ی کار در آنها تقویت می شود. همانگونه که جین و همکارانش بیان می دارند که گردش شغلی، باعث افزایش مهارت کارکنان با مهارت پایین می شود.
گردش شغلی برای مدیران به عنوان راهی به منظور آگاهی از فشارهای شغلی و نیازهای همکاران و زیردستان ارزشمند و ضروری است.
تعاریف گردش شغلی
از گردش شغلی تعاریف متعددی به عمل آمده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود:
گردش شغلی عبارت است از جابه جایی کارکنان در شغل های مشابه که تنوع فعالیت را همراه دارد و درعین حال در محتوای هیچ شغلی تأثیر نمی گذارد و تنوع فعالیت برای کارکنان، خلاقیت و نوآوری، علاقه، اشتیاق و تلاش پیگیر را در پی دارد.
پاریزی (1378) در تعریف گردش شغلی می نویسد: «گردش شغلی تنوع فعالیتها را با جابه جا کردن ادواری کارکنان در مشاغلی که متضمن وظایف مختلف است، افزایش می دهد، درحالیکه تغییر مطلق در هیچ شغلی صورت نمی گیرد، تنوع فعالیت ها با جابه جاکردن شاغل به طور منظم، افزایش می یابد. چرخش شغلی می تواند براساس برنامه ی زمانی منظم انجام شود و همچنین می تواند به طریق ادواری یا گاه به گاه و برحسب مورد، صورت گیرد.»
به طورکلی صاحبنظران، هدف های متعددی را برای گردش شغلی برمی شمرند که برخی از آنها عبارتند از:
1ـ گردش شغلی به منظور آشنایی با سیاست ها و رویه های سازمانی؛
2ـ گردش شغلی به منظور اصلاح روابط انسانی؛
3ـ گردش شغلی به منظور اصلاح مهارت های ویژه؛
4ـ گردش شغلی به منظور حل مسئله؛
5ـ گردش شغلی به منظور اصلاح روشهای مدیریتی و نظارتی؛
6ـ گردش شغلی به منظور کارآموزی،
7ـ گردش شغلی به منظور بهبود شاخص های تولیدی و کیفیت؛
8ـ گردش شغلی به منظور توسعه ی کارکنان؛
9ـ گردش شغلی به منظور کسب اطلاعات کلی درمورد فعالیت های اصلی مشاغل هم خانواده؛
10ـ گردش شغلی به منظور درک شیوه های اجرایی مشاغل هم خانواده به وسیله کارکنان
منبع: امکان سنجی استقرار نظام گردش شغلی - فاطمه مهدوی هزاوه - اصغر زمانی
دیدگاه