آشنایی با آزمایش pet یا پت اسکن و شرایط آمادگی برای آن

پت اسکن

اسکن توموگرافی با گسیل پوزیترون (PET) یک آزمایش تصویربرداری است که به پزشک اجازه می دهد تا بیماری های بدن را بررسی کند. در این اسکن از یک رنگ مخصوص حاوی ردیاب های رادیواکتیو استفاده می شود. بسته به اینکه کدام قسمت از بدن مورد بررسی قرار می گیرد، این ردیاب ها بلعیده می شوند، استنشاق می شوند یا به ورید بازو تزریق می شوند. سپس اندام ها و بافت های خاصی ردیاب را جذب می کنند. هنگامی که توسط اسکنر PET شناسایی می شود، ردیاب ها به پزشک کمک می کنند تا ببیند اندام ها و بافت های بدن چقدر خوب کار می کنند.

بافت های خاصی از بدن و بیماری های خاصی دارای سطح فعالیت شیمیایی بالاتری هستند. ردیاب در این مناطق با فعالیت شیمیایی بالاتر جمع می شود. در نتیجه مناطق بیماری به صورت نقاط روشن در اسکن PET نشان داده می شوند. این اسکن می تواند جریان خون، مصرف اکسیژن، نحوه استفاده بدن از قند و موارد دیگر را اندازه گیری کند.

اسکن PET معمولا یک روش سرپایی است، به این معنی که شما می توانید پس از پایان آزمایش، به فعالیت های روزانه خود ادامه دهید.

چرا اسکن PET انجام می شود؟

پزشک ممکن است برای بررسی جریان خون، میزان اکسیژن دریافتی یا متابولیسم اندام ها و بافت ها، اسکن PET را تجویز کند. اسکن PET مشکلاتی را در سطح سلولی نشان می دهد و بهترین دید را از بیماری های سیستمیک پیچیده به پزشک می دهد.

آزمایش PET معمولاً برای تشخیص موارد زیر استفاده می شود:

• سرطان

• مشکلات قلبی

• اختلالات مغزی، از جمله مشکلات سیستم عصبی مرکزی (CNS)

• سرطان

سلول های سرطانی می توانند نسبت به سلول های غیرسرطانی سرعت متابولیسم بیشتری داشته باشند. به دلیل این سطح بالای فعالیت شیمیایی، سلول های سرطانی اغلب به صورت نقاط روشن در اسکن PET ظاهر می شوند. به همین دلیل، اسکن PET هم برای تشخیص سرطان و هم برای موارد زیر مفید است:

• دیدن اینکه آیا سرطان گسترش یافته است یا خیر

• بررسی اینکه آیا یک درمان سرطان مانند شیمی درمانی موثر است یا خیر

• بررسی عود سرطان

با این حال، این اسکن ها باید با دقت خوانده شوند و توسط پزشک توضیح داده شوند، زیرا ممکن است شرایط غیرسرطانی در اسکن شبیه سرطان به نظر برسند. همچنین معمول است که تومورهای جامد در آزمایش پت ظاهر نشوند.

مشکلات قلبی

آزمایش PET می تواند نواحی کاهش جریان خون در قلب را نشان دهد. این امر به این دلیل است که بافت قلب سالم بیشتر از بافت ناسالم یا بافتی که جریان خون را کاهش داده است، ردیاب را جذب می کند. رنگ های مختلف و درجات روشنایی در اسکن سطوح مختلف عملکرد بافت را نشان می دهد. این اطلاعات می تواند به شما و پزشکتان کمک کند تا در مورد چگونگی ادامه درمان با هم همکاری کنید.

اختلالات مغزی

گلوکز سوخت اصلی مغز است. در طول اسکن PET، ردیاب‌ها به ترکیباتی مانند گلوکز متصل می‌شوند. با شناسایی گلوکز رادیواکتیو، اسکن PET می تواند نشان دهد که کدام مناطق مغز از بالاترین میزان گلوکز استفاده می کنند. وقتی یک متخصص اسکن را تفسیر می کند، می تواند نحوه عملکرد مغز را ببیند و هرگونه بی نظمی را بررسی کند.

آزمایش پت برای کمک به تشخیص و مدیریت بسیاری از اختلالات CNS، از جمله موارد زیر موثر است:

• بیماری آلزایمر

• افسردگی

• صرع

• ضربه به سر

• بیماری پارکینسون

مقایسه آزمایش PET با سایر آزمایشات

اسکن PET تغییرات متابولیکی را نشان می دهد که در سطح سلولی در یک اندام یا بافت رخ می دهد. این مهم است زیرا بیماری ها اغلب در سطح سلولی شروع می شوند. سی تی اسکن و ام آر آی نمی توانند مشکلات را در سطح سلولی نشان دهند. اسکن پت می تواند تغییرات بسیار اولیه در سلول ها را تشخیص دهد. سی تی اسکن و ام آر آی فقط می توانند تغییرات را بعداً یعنی زمانی که یک بیماری ساختار اندام ها یا بافت ها را تغییر می دهد، شناسایی کنند.

تشخیص بیماری در سطح سلولی به پزشک بهترین دید را از بیماری های سیستمیک پیچیده، مانند موارد زیر می دهد:

• بیماری عروق کرونر (CAD)

• تومورهای مغزی

• اختلالات حافظه

• اختلالات تشنجی

گاهی اوقات از این آزمایش ها همراه با اسکن پت استفاده می شود تا به پزشکان تصویر واضح تری از داخل بدن ارائه شود. این اغلب PET/CT یا اسکن PET/MRI نامیده می شود. در این حالت آزمایشات به طور همزمان انجام می شود. سی تی اسکن به تنهایی از تجهیزات ویژه اشعه ایکس برای تولید تصاویری از داخل بدن استفاده می کند.

اسکن های MRI از میدان های مغناطیسی و پالس های فرکانس رادیویی برای ایجاد تصاویری از ساختارهای داخلی مانند اندام ها، بافت های نرم و استخوان استفاده می کنند.

هنگامی که هر یک از این اسکن ها همراه با اسکن PET انجام می شود، به چیزی منجر می شود که ترکیب تصویر نامیده می شود. یک کامپیوتر تصاویر دو اسکن را برای ایجاد یک تصویر سه بعدی ترکیب می کند که همین امر اطلاعات بیشتری را ارائه می دهد و امکان تشخیص دقیق تری را فراهم می کند. اسکن گالیوم مشابه اسکن PET و شامل تزریق گالیم سیترات، یعنی یک ردیاب رادیواکتیو است. اسکن گالیوم یک فرآیند چند روزه است و معمولاً ۱ تا ۳ روز پس از تجویز ردیاب انجام می شود. این اسکن‌ها معمولاً برای تشخیص سرطان انجام نمی‌شوند، اگرچه برخی از اشکال اسکن گالیوم با آزمایش‌های جدیدتر مانند آزمایش PET ترکیب می‌شوند.

خطرات اسکن PET

• اسکن PET از ردیاب های رادیواکتیو استفاده می کند، اما قرار گرفتن در معرض تشعشعات مضر به میزان حداقل است. میزان تشعشع در ردیاب کم است، بنابراین خطرات آن برای بدن نیز کم است.

• ردیاب‌ها رادیوداروها در نظر گرفته شده  و باید استانداردهای سازمان غذا و دارو (FDA) را برای ایمنی و عملکرد رعایت کنند. با این حال، ایده خوبی است که در مورد خطرات احتمالی این روش با پزشک خود صحبت کنید.

• خطرات این آزمایش در مقایسه با میزان سودمندی نتایج آن در تشخیص بیماری های جدی، بسیار ناچیز است.

• اساساً ردیاب، گلوکز با اجزای رادیواکتیو متصل شده است. این امر باعث می‌شود که بدن شما پس از آزمایش، حتی اگر سابقه بیماری کلیوی یا دیابت داشته باشید، به‌طور طبیعی ردیاب‌ها را از بین ببرد.

• افراد مبتلا به آلرژی و سایر شرایط سلامتی ممکن است واکنش آلرژیک به ردیاب داشته باشند. همچنین افرادی که به ید، آسپارتام یا ساخارین حساسیت دارند باید به پزشک خود اطلاع دهند. کسانی که نمی توانند ردیاب ید داشته باشند، معمولاً یک ردیاب ساخته شده از باریم رقیق شده شیرین شده با ساخارین دریافت می کنند.

افرادی که شرایط زیر را دارند، بیشتر احتمال دارد که واکنش آلرژیک به ردیاب ید داشته باشند:

• سابقه واکنش های آلرژیک به اسکن PET

• آلرژی

• آسم

• بیماری های قلبی

• کم آبی بدن

• اختلالات سلول های خونی کم خونی داسی شکل، پلی سیتمی ورا و مولتیپل میلوما

• بیماری کلیوی

• یک رژیم دارویی که شامل بتابلوکرها، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، یا اینترلوکین ۲ (IL-2) است.

افرادی که باردار هستند

اشعه برای جنین در حال رشد بی خطر در نظر گرفته نمی شود. اگر باردار هستید یا فکر می کنید ممکن است باردار باشید، نباید اسکن PET انجام دهید.

افرادی که اسکن PET/CT می گیرند

اگر در حال دریافت اسکن PET/CT هستید، ردیاب اضافی مورد نیاز است. این می تواند برای افرادی که به بیماری کلیوی مبتلا هستند یا افرادی که سطح کراتینین آنها از داروهایی که قبلا مصرف می کنند، افزایش یافته است، مضر باشد.

سایر خطرات

آزمایش شامل ناراحتی در صورت تنگناهراسی یا ناراحتی با سوزن است. همچنین ممکن است تزریق منجر به علائمی مانند خونریزی، کبودی یا تورم شود.

مراحل آماده شدن برای اسکن PET

پزشک دستورالعمل های کاملی را در مورد نحوه آماده شدن برای اسکن PET ارائه می دهد. در مورد هر گونه داروی تجویزی، بدون نسخه (OTC) یا مکملی که مصرف می کنید به پزشک خود اطلاع دهید.

چند روز قبل

ممکن است از شما خواسته شود که از فعالیت‌های بدنی شدید، مانند ورزش و ماساژهای عمیق بافتی در ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از آزمایش خودداری کنید.

روز قبل

در ۲۴ ساعت قبل از روز آزمایش، از شما خواسته می شود که رژیم غذایی کم کربوهیدرات و بدون قند را رعایت کنید. غذاها و نوشیدنی هایی که باید از آنها اجتناب کنید عبارتند از:

• غلات

• پاستا

• نان

• برنج

• شیر و ماست، چه لبنیات یا غیر لبنیات

• میوه و آب میوه

• الکل

• نوشیدنی های کافئین دار

• آب نبات، از جمله آدامس و آب نبات نعناع

غذاهایی که می توانید بخورید شامل گوشت، توفو، آجیل و سبزیجات غیر نشاسته ای مانند هویج، مارچوبه، کلم بروکلی، سبزیجات سالاد، کدو حلوایی و غیره است.

چند ساعت قبل

اگر برای این عمل بیهوشی دریافت می کنید، در تمام صبح روز اسکن PET چیزی نخورید یا ننوشید. در صورت نیاز به مصرف هر دارویی فقط چند جرعه آب بنوشید. اگر بیهوشی دریافت نمی‌کنید، همچنان  ۶ ساعت قبل از انجام اسکن از خوردن چیزی خودداری کنید. به یاد داشته باشید که از جویدن آدامس یا مکیدن آب نبات سفت، قطره سرفه یا نعناع نیز خودداری کنید. با این حال، می توانید آب بنوشید و هر دارویی را که توصیه می شود مصرف کنید. ممکن است از شما خواسته شود که لباس بیمارستان بپوشید.

از آنجایی که فلز می تواند با تجهیزات تست تداخل داشته باشد، باید جواهرات  و پریسینگ ها را در بیاورید. اگر در حال انجام اسکن PET/CT هستید، دستگاه‌های پزشکی مانند ضربان‌ساز و پروتز باسن روی نتایج تأثیری نمی‌گذارند. با این حال، شما نمی توانید با دستگاه های پزشکی تایید نشده یا ایمپلنت های فلزی اسکن PET/MRI انجام دهید.

ملاحظات دیگر

باید به پزشک خود در مورد هر گونه بیماری که دارید، از جمله موارد زیر اطلاع دهید:

• اگر باردار هستید یا فکر می کنید ممکن است باردار باشید، به پزشک خود اطلاع دهید. این آزمایش ممکن است برای کودک شما ناامن باشد.

• اگر شیر می دهید، ممکن است لازم باشد شیر خود را ۲۴ ساعت قبل از انجام عمل، گرفته و ذخیره کنید زیرا تا ۲۴ ساعت پس از انجام آزمایش نمی توانید به فرزند خود شیر دهید.

• اگر دیابت دارید، دستورالعمل‌های ویژه‌ای برای آماده‌سازی آزمایش دریافت خواهید کرد، زیرا چیزی نخوردن از قبل می‌تواند بر سطح قند خون تأثیر بگذارد. احتمالاً به شما گفته می شود که دوز معمولی انسولین خود را مصرف کنید و ۴ ساعت قبل از برنامه ریزی برای دریافت اسکن، یک وعده غذایی سبک بخورید.

نحوه انجام اسکن PET

قبل از اسکن، ردیاب‌ها را از طریق رگ بازوی خود، از طریق محلولی که می‌نوشید، یا گازی که استنشاق می‌کنید، دریافت خواهید کرد. بدن برای جذب ردیاب ها به زمان نیاز دارد، بنابراین باید حدود یک ساعت قبل از شروع اسکن صبر کنید. مدت زمانی که طول می کشد تا بدن ردیاب را به طور کامل جذب کند، به ناحیه ای از بدن که اسکن می شود بستگی دارد. در حالی که منتظر هستید، هر حرکتی را محدود کنید، استراحت کنید و سعی کنید گرم بمانید. اگر در حال انجام اسکن مغز هستید، بهتر است از تلویزیون، موسیقی و مطالعه خودداری کنید.

بعد، شما تحت اسکن قرار می گیرید که می تواند بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول بکشد. این فرایند شامل دراز کشیدن روی یک تخت باریک متصل به دستگاه PET است که شبیه حرف غول پیکر “O” می باشد. تخت به آرامی به داخل دستگاه می رود تا اسکن انجام شود. اگر در حال انجام چندین آزمایش هستید، ممکن است تا حدود ۳ ساعت طول بکشد. در طول اسکن باید بی حرکت دراز بکشید. تکنسین زمانی که نیاز است بی حرکت بمانید را به شما اطلاع می دهد. ممکن است از شما خواسته شود که نفس خود را برای چند ثانیه حبس کنید. در طول آزمایش، صداهای وزوز و کلیک را خواهید شنید. هنگامی که تمام تصاویر لازم ضبط شد، از دستگاه خارج می شوید و آزمایش کامل می شود.

پس از انجام آزمایش، معمولاً می توانید روز خود را ادامه دهید، مگر اینکه پزشک دستورالعمل دیگری به شما بدهد. با این حال، از آنجایی که مواد رادیواکتیو می توانند برای چند ساعت تا چند روز در بدن شما باقی بمانند، باید در این مدت تماس خود را با افراد باردار و نوزادان محدود کنید. پس از آزمایش مایعات زیادی بنوشید تا ردیاب ها از سیستم گوارش شما خارج شوند. در همین حال، یک متخصص آموزش دیده تصاویر اسکن PET را تفسیر کرده و اطلاعات را با پزشک در میان می گذارد. نتایج معمولاً در عرض چند روز آماده می شود. پزشک نتایج را در قرار ملاقات بعدی با شما بررسی می کند.