شهر زیرزمینی کاریز
کاریز واژه فارسی قنات است و در گذشته از آن برای هدایت آبهای زیرزمینی استفاده میشد. قنات کیش بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و آب شیرین قابل شرب ساکنان جزیره را تامین میکرد.
قنات کیش از نظر طول رشته قنات یا عمق چاهها قابل مقایسه با قناتهاى دیگر نقاط ایران نیست؛ اما با توجه به شیب بسیار کم جزیره، چگونگى هدایت آبهاى زیرزمینى به سطح زمین در کیش بسیار مهم بوده است و نشان مىدهد در زمان خود از پیشرفتهترین روشها براى حفر قنات استفاده مىکردند.
امروزه مجموعه قنات با تغییر کاربری به یک شهر زیرزمینی شگفتانگیز بدل شده است که با بیش از ۱۰۰۰۰ متر مربع وسعت، از جاهای دیدنی کیش به شمار میرود و کاریز کیش خوانده میشود.
البته لازم به ذکر است که کاریز یک شهر زیرزمینی تاریخی نیست؛ بلکه در اصل شبکهای از آبهای زیرزمینی است.
شهر زیرزمینی کاریز شامل قسمتهای مختلف از جمله غرفههای صنایع دستی ایران و جهان، رستوران سنتی و جدید، موزه و... میشود. این شهر در عمق ۱۶ متری زیر زمین قرار دارد و منصور حاجی حسینی مؤسس این مجموعه است.
دیدنی های شهر زیرزمینی کاریز
• سنگواره هایی با قدمت ۲۷۰ تا ۵۷۰ میلیون سال
• سقف پوشیده از صدف و مرجان های دریایی
یکی از مواردی که سبب شده تا کاریز کیش پر اهمیت شود و تمایزی ویژه با دیگری شهرهای زیرزمینی ایران داشته باشد، سقف مرجانی آن است که زمانی بستر آب دریا بوده و قطر آن به ۷ متر می رسد. این سقف پر از صدف و آبزیانی است که به صورت فسیل در آمده اند و به راحتی می توانید آنها را مشاهده کنید.
با توجه به آزمایش های انجام شده در دانشگاه مونیخ آلمان بر روی تعدادی از این فسیل ها، قدمت این سقف را بین ۵۳ تا ۵۷۰ میلیون سال نشان می دهند و حکایت از عمر بالای این سقف دارند.
• لاک پشت با قدمت بیش از صدها میلیون سال
• بازدید از موزه خلیج فارس
• پایاب کهن کاریز
• لایه های مختلف زمین
• چاه های کاریز
کاریز در ابتدا دارای دو رشته است که از دو سوی جزیره، منطقه صفین و باغو سرچشمه می گیرند. این رشته ها پس از پیمودن مسیری مشخص به محل فعلی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش می رسند و به سه رشته تبدیل می گردند. آب پس از این محل در یک رشته، جریان پیدا کرده و به شهر قدیمی حریره منتهی می شود که در انتهای مسیر بازدید از کاریز کیش قابل مشاهده است.
در طول مسیر گذر آب، ۲۷۴ حلقه چاه برای برداشت آب به چشم می خورد که تعداد ۷۴ چاه در مجموعه کاریز کیش قرار دارد. وجود این تعداد چاه در مسیر یک قنات، حکایت از این دارد که در این کاریز، آب هم به صورت ساکن بوده و هم به سمت مظهر کاریز جریان و حرکت داشته است.
اگر به هنگام بازدید به سقف کاریز نگاه کنید، یکی از حلقه های چاه را که اخیرا در لایه مرجانی به ضخامت هفت متر ایجاد شده را می بینید که فرمی مخروطی دارد.
مکان شهر زیرزمینی کاریز
شهر زیرزمینی کاریز کیش از جاهای دیدنی استان هرمزگان محسوب میشود و در بلوار میرمهنا قرار دارد. این مجموعه بعد از میدان المپیک و نرسیده به میدان فارور واقع شده است. دسترسی به این مکان با استفاده از تاکسی امکانپذیر است. (مشاهده روی نقشه)
ساختار شهر زیرزمینی کاریز
با توجه به اینکه معمولا قناتها از ارتفاعات شروع میشوند و به مظهر میرسند، عظمت قنات دو هزار ساله کیش با حداکثر ارتفاع چهل و پنج متری در جزیره کیش منحصربهفرد است.
جزیره کیش با توجه به اینکه ارتفاع چندانی ندارد، حفر و احداث قنات دو هزار ساله آن به دست ایرانیان خلاق در لایه گل مارن (مرگل) اهمیت و ارزش این قنات را بیش از پیش نمایان میکند.
قنات قدیمی کیش با طول ۱۵ کیلومتر، در طول دو رشته از منطقه صفین و فرودگاه تا محل فعلی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش به سه رشته تبدیل میشود و از این محل مجددا با تبدیل به یک رشته، به شهر قدیمی حریره میریزد.
در طول مسیر این قناتهای قدیمی تعداد زیادی چاه برای برداشت آب وجود دارد که نشاندهنده آن است که در این قنات آب بهصورت ساکن و نیز بهسمت مظهر قنات جریان و حرکت داشته است. از آب این قنات برای مصرف آبیاری فضای سبز و مصرف شرب ساکنین استفاده میشد و در عین حال کشتیها نیز از آب جزیره کیش برای مصرف و فروش یا معاوضه با اجناس دیگر در کشورهای حاشیه خلیج فارس استفاده میکردند.
آب شیرین کاریز حاصل از بارندگیهای فصلی جزیره است که از مرجانها بهصورت یک فیلتر طبیعی عبور و در لایه گل مارن جریان پیدا میکند. گل مارن نوعی گل رس محسوب میشود که در حالت طبیعی نرم و انعطافپذیر است و چنانچه در معرض هوا قرار گیرد، خشک و محکم میشود.
در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش (کاریز) برای حفاظت از این گل ارزشمند دیوارهایی جلوی آن کشیده شده است.
گل مارن علاوه بر استفادههای درمانی برای درد مفاصل با ترکیبات اضافی برای تولید آجر، کوزه و سیمان مورد استفاده خاص قرار میگیرد.
نکته قابلتوجه این است که این کاریزها بسیار ماهرانه به دست ایرانیان باستان حفاری شدهاند که با شیبی ملایم در طول ۱۵ کیلومتر حرکت، از آب آن برای آبیاری استفاده میشد و امکان برداشتن از آن با چیزی شبیه به دلو نیز فراهم بود. پایابها مکانی پیشبینی شده برای فراهم شدن امکان برداشتن آب از کاریز است.
در طول مسیر کاریز، ۶ پایاب وجود دارد که یکی از آنها در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی کیش موجود و قابلمشاهده است.
در گذشته دور اهالی بومینشین جزیره کوزه به دوش از این محل آب شرب خود را تامین میکردند. قدمت این پایابها به بیش از ۸۰۰ سال میرسد.
در گذشته دور، به خصوص قرون پنجم و ششم هجری که جزیره کیش مرکز تجارت خلیج فارس و دریای عمان بوده و آب آشامیدنی آن برای مصرف کشورهای حاشیه خلیج فارس از ارزش بسیار بالایی برخوردار بوده است.
اهمیت شهر زیرزمینی کاریز
کارگزاران شهر زیرزمینی کاریز بر این باورند که دو ویژگی، کاریز را در فهرست ابنیه جهانی خواهد آورد.
اول اینکه کاریز در دل تنها جزیره مرجانی دنیا واقع است.
دوم آنکه تنها بنایی محسوب میشود که سقف آن مملو از صدفها و مرجانهای طبیعی است.
دیدگاه