اطلاعاتی که باید در مورد مرده زایی یا مرگ جنین بدانید

مرده زایی یا مرگ جنین چیست؟

مرده زایی یا مرگ جنین در رحم، به شرایطی اطلاق می گردد که جنین فاقد حیات بعد از هفته بیست بارداری به دنیا بیاید.

چنانچه جنین قبل از هفته بیست بارداری از بین برود به آن سقط می گویند. از هر 200 بارداری 1 بارداری تبدیل به مرده زایی می شود.

از آنجاییکه بسیاری از موارد مرده زایی در بارداری های به ظاهر طبیعی ایجاد می شوند و غالبا بدون علت می باشند، این مسأله موجب نگرانی زوجین می گردد. بیشتر زنانی که سابقه مرگ جنین در رحم را دارند، می توانند در بارداری بعدی شان بچه سالمی داشته باشند. اگر علت مرگ جنین اختلالات کروموزومی جنین و مشکلات بند ناف باشد، احتمال مرده زایی در بارداری بعدی بسیار اندک است اما اگر علت مرگ جنین در اثر بیماری مزمن مادر مانند دیابت بارداری و یا اختلالات ژنتیکی والدین باشد، احتمال مرده زایی در بارداری های بعدی افزایش می یابد. بطور کلی می توان گفت میزان موفقیت در بارداری بعد از حاملگی منجر به مرده زایی، 90 درصد می باشد.

مرده زایی به سه دسته تقسیم می‌شود:

زودهنگام

مرگ زودرس جنین بین هفته ۲۰ تا ۲۷ بارداری اتفاق می‌افتد.

دیرهنگام

مرگ دیررس جنین بین هفته ۲۸ تا ۳۶ بارداری اتفاق می‌افتد.

ترم

مرگ ترم جنین در هفته سی و هفتم بارداری یا پس از این زمان اتفاق می‌افتد.

علت مرگ جنین در رحم

تاکنون بسیاری از عواملی که علت مرگ جنین در رحم می باشند، هنوز مشخص نشده و ناشناخته هستند، اما رایج ترین عوامل علت مرگ جنین، شامل موارد زیر می باشند:

• نقایص مادرزادی: محدودیت رشد جنین، شرایط ژنتیکی، ناسازگاری Rh و نقایص ساختاری از مهمترین عوامل علت مرگ جنین در رحم هستند و می توانند سبب مرده زایی شوند. اختلالات ژنتیکی یکی دیگر از علل مرده زایی است. در صورت وجود نقایص مادرزادی جدی، جلوگیری از مرگ جنین غیر ممکن است.

• مشکلات بند ناف: عواملی مانند پرولاپس بند ناف که در طی آن بند ناف زودتر از نوزاد از واژن خارج شده و در نتیجه اکسیژن رسانی به نوزاد پیش از انجام تنفس توسط خود نوزاد متوقف می شود، گره خوردن بند ناف، پیچیدن بند ناف دور گردن جنین و یا دور اندام پیش از زایمان نیز می توانند علت مرگ جنین در رحم باشند.

• عفونت: وجود عفونت در مادر، جفت و جنین می تواند سبب مرده زایی شود. عفونت هایی مانند سایتومگالوویروس، بیماری پنجم، تبخال دستگاه تناسلی، لیستریا، سفلیس و توکسوپلاسما از علل مرده زایی در جنین هستند.

• مشکلات جفتی: جفت اکسیژن و مواد غذایی را برای جنین فراهم می نماید، در نتیجه هر عاملی که باعث ایجاد اختلال در روند اکسیژن رسانی به جنین گردد، می تواند حیات جنین را با خطر مواجه نماید. یک چهارم موارد مرگ جنین در رحم مربوط به مشکلات جفتی می باشد. مشکلات جفتی شامل خون رسانی ناکافی به جفت، التهاب و عفونت می باشد. از دیگر مشکلات جفتی می توان به جدا شدن جفت پیش از تولد اشاره نمود.

• بیماری زمینه ای مادر: وجود برخی از بیماری ها در مادر می تواند علت مرگ جنین در رحم باشد. بیماری پره اکلامپسی و افزایش فشار خون مزمن از مهمترین بیماری های زمینه ای مادر هستند که می توانند منجر به مرده زایی شوند. از دیگر بیماری های مادر می توان به بیماری دیابت، لوپوس، چاقی، ترومبوفیلی و اختلالات تیروئید اشاره نمود.

• محدودیت رشد داخل سلولی یا IUGR: در موارد محدودیت رشد داخل رحمی، جنین در معرض کمبود مواد غذایی قرار می گیرد.IUGR  هم یکی از علت های مرگ جنین در رحم مادر است.

• سوء تغذیه شدید مادر: کمبود مواد غذایی و سوء تغذیه شدید مادر نیز، دیگر علت مرگ جنین در رحم محسوب می گردد.

• قرار گرفتن در معرض مواد سمی: قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی مضر از قبیل مونوکسیدکربن و آفت کش ها می تواند علت مرگ جنین شود.

• مرده زایی توجیه نشده: مرده زایی توجیه نشده احتمالا در اواخر بارداری ایجاد می شود. پذیرش ناشناخته بودن علت مرگ جنین می تواند برای والدین بسیار مشکل باشد، اما مهم این است که مادرانی که در این شرایط هستند خود را مقصر ندانند.

عوامل خطر مرده زایی

مرده زایی می تواند در همه زنان باردار ایجاد شود، اما افراد زیر بیشتر در معرض خطر مرده زایی قرار دارند:

• افرادی که بیماری هایی از قبیل دیابت بارداری و فشار خون بالا دارند

• افراد چاق

• زنان در سنین نوجوانی و زنان بالای 35 سال

• زنانی با سابقه مرده زایی قبلی

• افرادی که یک سال پیش از زایمان، استرس زیادی داشته اند

• افرادی که به مراقبت های کافی در دوران بارداری دسترسی ندارند

• همچنین استفاده از تنباکو، داروهای غیر قانونی در حین بارداری و مسکن ها می تواند میزان مرده زایی را دو تا سه برابر افزایش دهد.

علائم جنین مرده در شکم

ممکن است فرد هیچ نشانه خاصی نداشته باشد، اما بعضی از علائم عبارت‌اند از:

• گرفتگی

• درد

• خونریزی از واژن

• توقف حرکت نوزاد

با گذشت زمان و رسیدن به ۲۶ تا ۲۸هفتگی، متوجه تعداد لگدهای روزانه جنین می‌شوید. تعداد این حرکت در نوزادان مختلف متفاوت است. برای تشخیص این موضوع به‌سمت چپ دراز بکشید و میزان لگدزدن، چرخیدن یا لرزیدن جنین را بشمارید. زمانی را که طول می‌کشد تا کودک شما ۱۰ حرکت انجام دهد یادداشت کنید. این کار را هر روز در یک زمان مشخص انجام دهید. اگر ۲ ساعت گذشت و کودک شما ۱۰ حرکت نداشت یا به‌طور ناگهانی حرکاتش کم شدند، به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص جنین مرده

پزشک از تست بدون استرس برای بررسی ضربان قلب جنین استفاده می‌کند. همچنین سونوگرافی می‌تواند قطع تپش قلب جنین یا وجودش را تأیید کند.

اقدامات بعد از مرده‌زایی

اگر پزشک مرگ جنین را تأیید کند، فرد باید درباره گزینه‌های پیش‌ رو با پزشک صحبت کند. اگر این کار را نکند، احتمالا زایمان خودبه‌خود طی چند هفته بعدی شروع می‌شود. گزینه بعدی القای زایمان است. اگر فرد مشکل سلامتی داشته باشد، ممکن است بلافاصله القای زایمان پیشنهاد شود. همچنین می‌توان درخواست سزارین داد.

درباره کارهایی فکر کنید که بعد از تولد جنین می‌خواهید انجام دهید. مثلا می‌خواهید مدتی تنها باشید یا زمانی را با کودکتان سپری کنید. بعضی خانواده‌ها می‌خواهند کودکشان را حمام کنند، لباس تنش کنند و با او عکس بگیریند، اما این کارها در بین ایرانی‌ها رواج ندارد.

مدیریت ذهن پس از مرده زایی

مرگ جنین در رحم، تجربه بسیار سخت و ناگواری است، بنابراین ایجاد احساس غم و افسردگی در مادرانی که این تجربه را پشت سر می گذارند، رایج می باشد. تخمین بهبود شرایط ذهنی مادر غیر ممکن نیست؛ مهم این است که مادر خود را سرزنش نکند و به روش خود و در وقت خود غمگین شود. این مادران باید درمورد احساسات خود با همسرشان و یا کسانی که آنها را دوست دارند، صحبت کنند. اگر خانمی نتواند ذهن و احساسات خود را مدیریت نماید، می تواند به مشاور مراجعه کند. همچنین در صورت مشاهده علائم افسردگی پس از زایمان از قبیل افسرگی روزانه، از دست دادن انگیزه زندگی، کاهش اشتها، بی خوابی و مشکلات زناشویی بیمار باید درمان شود.

کمک به مادر پس از مرده زایی

کوچک جلوه ندادن غم از دست دادن فرزندان توسط اطرافیان برای مادر امری بسیار ضروری و مهم است. این مادران بخاطر از دست دادن فرزندان خود غمگین هستند، پس بهتر است اطرافیان در این شرایط در مورد بارداری بعدی با آن ها صحبت نکنند مگر اینکه مادر خودش تمایل به صحبت در این مورد را داشته باشد. زنان در این مرحله به حمایت و مهربانی نیاز دارند، همان گونه که وقتی فردی یکی از عزیزانش را از دست می دهد، اطرافیان به او تسلیت می گویند و با او غمخواری می کنند. دیگران نباید سعی در تغییر موضوع داشته باشند و اجازه بدهند تا مادر احساسات خود را بیان کند. مادر برای خوب غذا خوردن، استراحت کردن و ویزیت پزشک خود باید از سوی دیگران تشویق شود. در یک هفته اول پس از مرده زایی بهتر است یک نفر در انجام کارهای خانه به خانم کمک نماید.

بارداری پس از مرده زایی

پس از مرده زایی مادران می توانند بارداری موفقی داشته باشند. احتمال وقوع مرده زایی در بارداری بعدی در مادرانی که سابقه مرده زایی دارند، حدود 3 درصد است. در صورت آمادگی جسمی فرد، پزشک اجازه باردار شدن را به او می دهد، اما در نهایت مادر خودش باید از نظر روحی و ذهنی برای بارداری بعدی احساس آمادگی کرده و اقدام نماید.

جلوگیری از مرگ جنین

به طورکلی بسیاری از عوامل و فاکتورها را نمی توان کنترل نمود، پس مرده زایی هم کاملا قابل پیشگیری نمی باشد. اما اقدامات بسیار برای کاهش خطر مرده زایی و جلوگیری از مرگ جنین وجود دارند، از قبیل:

• انجام معاینات و آزمایشات لازم پیش از بارداری مجدد. اگر فردی سابقه بیماری هایی مانند دیابت بارداری و افزایش فشار خون را دارد، باید با اجازه پزشک مجددا باردار شود و در طی بارداری تحت نظر پزشک قرار گیرد.

• اگر علت مرده زایی، بیماری های ژنتیکی است باید پیش از بارداری مجدد، مشاوره ژنتیک انجام شود.

• زنان باید در طول بارداری از استعمال دخانیات، مواد مخدر و الکل اجتناب نمایند. اگر ترک این مواد برای زن باردار مشکل است، فرد باید با پزشک خود صحبت کند.

• در صورت مشاهده علائمی مانند خونریزی، سردرد و لکه بینی در دوران بارداری، مادر باید به پزشک مراجعه نماید.

در کل یکی از راه های بسیار کمک کننده در جلوگیری از مرگ جنین، انجام مراقبت های دوران بارداری می باشد. اگر فردی دارای بارداری پر خطر است، باید بیشتر توسط پزشک بررسی شود. اگر حاملگی دارای علائم هشدار دهنده باشد، ممکن است برای حفظ جان جنین، زایمان زودرس انجام شود.