پاروسمی چیست؟
پاروسمی به وضعیتی گفته می شود که فرد مبتلا به آن در تشخیص بوهای اطراف خود دچار مشکل شده و رایحه متفاوتی را احساس می کند. به عنوان مثال برای برخی افراد بوهای معمولی که هر روز با آن ها سر و کار دارند تند و زننده به نظر می رسد.
پاروسمی گاهی با وضعیت دیگری به نام فانتوسمی اشتباه گرفته می شود اما این دو با هم تفاوت دارند.
در فانتوسمی زمانی که هیچ عامل محرک بویایی در اطراف وجود ندارد فرد بوی بدی را احساس می کند، در حالی که در پاروسمی فرد قادر به تشخیص بوها می باشد اما رایحه ای که حس می کند با رایحه واقعی تفاوت دارد.
به عنوان مثال ممکن است به جای بوی مطبوع و ملایم نان تازه بوی تند و کپک زدگی احساس کند.
افراد مبتلا به پاروسمی این عارضه را با شدت های مختلف و به دلایل گوناگون تجربه می کنند و در شدیدترین موارد ممکن است فرد مبتلا به دلیل احساس رایحه های به شدت قوی و ناخوشایند از نظر جسمی بیمار شود.
علائم و نشانه های پاروسمی
در بیشتر موارد، افرادی که به پاراسومی مبتلا می‌شوند، پس از گذشتن از یک دوره بیماری عفونی، علائم پاروسمی را نشان می‌دهند. شدت این علائم در افراد مختلف نیز تفاوت دارد.
از رایج‌ترین علائم ابتلا به پاروسمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• اصلی‌ترین علامت احساس مداوم بوی تعفن است که بیشتر با وجود غذا حس می‌شود.
• فرد مبتلا بر اثر آسیب به اعصاب بویایی، بعضی بوها را تشخیص نمی‌دهد یا متوجه نمی‌شود.
• بوهایی که در گذشته خوشایند بودند غبر قابل تحمل می‌شوند.
• اگر فرد مبتلا سعی کند غذایی را بخورد که بوی ناخوشایندی برایش دارد، دچار تهوع یا استفراغ می‌شود.
علت بروز پاروسمی در افراد
در طول بینی ما، اعصاب و نورون های مخصوص بویایی قرار دارند که با دریافت اطلاعات شیمیایی بوهای مختلف از محیط، آنها را به پیام‌های عصبی مخصوص بویایی تبدیل کرده و به مغز می‌فرستند تا در آن جا، این اطلاعات پروسس شود و مغز بتواند این اطلاعات شیمیایی را تفسیر کند و تبدیل به بوهایی که ما استشمام می‌کنیم، کند. در صورتی که هر گونه آسیبی به این اعصاب و نورون‌های بویایی که در طول بینی گسترده شده‌اند برسد، پیام‌های بویایی‌اشتباهی به مغز ارسال می‌شود و در نهایت، ما در حس بویایی خود دچار مشکل می‌شویم.
پاروسمی معمولاً در نتیجه یک بیماری عفونی یا عارضه‌ای که به اعصاب بویایی بینی آسیب رسانده است، ایجاد می‌شود.
همچنین پایانه‌های بویایی که زیر مغز قرار دارند، وظیفه انتقال پیام‌های عصبی بویایی دریافت شده توسط نورون‌های جلویی را به مغز ارسال می‌کنند و در تعیین این که یک بو جالب، یک بو خوشمزه، یک بو نامطبوع و یا بویی خاطره آمیز باشد، نقش دارند. در صورتی که به این پایانه‌ها نیز آسیب وارد شود، در انتقال پیام عصبی بویایی نیز مشکل ایجاد می‌شود که در نتیجه این مشکل، بویایی پریشی و یا پاراسمی برای ما رخ می‌دهد.
در ادامه، برخی از مواردی که می‌توانند به اعصاب بویایی آسیب برسانند را با هم بررسی می‌کنیم:
عفونت ویروسی یا باکتریایی
یکی از مهم‌ترین دلایل بروز پاراسومی، عفونت‌های ویروسی و یا باکتریایی است که ایجاد کننده بیماری‌هایی همچون سرماخوردگی هستند. عفونت‌های سیستم تنفس فوقانی می‌تواند به این نورون‌های دریافت کننده اطلاعات شیمیایی بوها، آسیب وارد کنند و روند دریافت و انتقال پیام‌های عصبی بویایی را دچار مشکل کنند.
البته باید بدانید که این عارضه بیشتر در بین سالمندان رایج است و بیش از 40 درصد از افرادی که به بویایی پریشی مبتلا شده‌اند، به هنگام شروع نشانه‌های پاروسمی به یک بیماری عفونی مربوط به دستگاه تنفسی مبتلا بوده‌اند.
عوارض درمان‌های سرطان
پرتو درمانی و شیمی درمانی که برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرند، در برخی موارد سبب می‌شوند که فرد احساس کند حس چشایی و بویایی‌اش به هنگام درمان، تغییر پیدا کرده است. این عارضه در بسیاری از موارد نیز می‌تواند به کاهش وزن آنها به دلیل کمتر شدن حس چشایی و عدم تمایل به خوردن غذا شود؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که یکی از عوارضی که سبب بروز پاروسمی در افراد مختلف می‌شود، عوارض ناشی از درمان‌های رایج بیماری سرطان است.
آسیب مغزی
آسیب به مغز با آسیب به نورون‌های دریافت کننده پیام‌های عصبی بویایی ارسال شده از طرف نورون‌های بویایی در بینی، رابطه مستقیم دارد. به بیان دیگر، در مغز نورون‌هایی وجود دارند که مسئول پردازش اطلاعات عصبی بویایی هستند که از سوی سلول‌های نورون بویایی مستقر در بینی به مغز ارسال شده‌اند و در صورتی که به این نورون‌های پردازنده آسیبی برسد، پیام‌های عصبی بویایی به درستی نمی‌توانند تفسیر شوند و در نهایت ما نمی‌توانیم بوهای اطراف خود را آن طور که باید، تشخیص دهیم.
علائم پارسمی در بسیاری از افرادی که دچار آسیب مغزی شده‌اند، رایج است. این آسیب در برخی موارد نیز بر اساس تشنج می‌تواند ایجاد شود.
استعمال دخانیات و آسیب‌های شیمیایی
مواجه شدن با آلودگی‌های شدید شیمیایی، مثل آلودگی شدید هوا، در بسیاری از مواقع، علت بروز علائم پاروسمی هستند. همچنین افرادی که سیگار می‌کشند، به دلیل آسیبی که مواد سمی موجود در سیگار به اعصاب بویایی این افراد وارد می‌کند می‌توانند دچار این بیماری بویایی شوند.
بیماری های عصبی
یکی از اولین علائم بیماری آلزایمر و پارکینسون، ازدست‌دادن حس بویایی است. همچنین بیماری زوال عقلی با اجسام لویی و بیماری هانتینگتون نیز می‌توانند در حس بویایی اختلال ایجاد کنند.
وجود تومور
وجود تومور در لوب فرونتال مغز و بر روی اعصاب بویایی و یا در سینوس‌ها، می‌تواند سبب تأثیر بر حس بویایی شود. البته این نکته را نیز باید بدانید که تومورها به‌ندرت دلیل ابتلا به پاروسمی هستند. بیشتر مواقع، افراد مبتلا به تومور دچار فانتوسمی می‌شوند، یعنی فرد بویی را حس می‌کند که وجود ندارد، زیرا تومور اعصاب بویایی او را تحریک می‌کند.
عفونت بر اثر کرونا
همان طور که مطمئناً خودتان می‌دانید، عفونت ویروس کرونا همراه با از دست دادن حس بویایی است ولی باید بدانید که بسیاری از افراد، پس از کرونا مبتلا به پاروسمی می‌شوند. ویروس کرونا می‌تواند سبب تغیر در سیستم بویایی افراد شود و این مورد جزو مواردی است که در افرادی که به بیماری کرونا مبتلا شده و پس از آن بهبود پیدا کرده‌اند، به وفور گزارش شده است.
در یکی از تحقیقات اخیر، ۲ بزرگ‌سال مبتلا به عفونت کووید ۱۹ که بهبود یافته بودند دچار تغییر حس بویایی شدند. مورد اول مردی ۲۸ ساله بود که پس از بهبودی، بوی پلاستیک سوخته حس می‌کرد و این عارضه ۸۷ روز پس از بیماری رخ داد. مورد دیگر زنی ۳۲ ساله بود که پس از ۷۲ روز بوی پیاز حس می‌کرد.
بر اساس این تحقیقات، مشخص شده است که پاراسومی که از کرونا ناشی می‌شود، یکی از عوارض بلند مدت بیماری کرونا می‌باشد که البته بسیار نادر است. این عارضه نشان می‌دهد که در حال بازگردانی حس بویایی خود هستید.
تشخیص پاروسمی
عارضه پاروسمی توسط متخصص گوش، حق و بینی تشخیص داده می‌شود. پزشک شما ممکن است مواد مختلفی را ارائه کند و از شما بخواهد بوی آنها را توصیف کنید و بگویید کدام‌یک بوی شدیدتری دارد. یکی از آزمایش‌های معمول برای بویایی پریشی، کتابچه‌ای است که خراشیدن آن بوهای مختلفی آزاد می‌کند و شما باید تحت نظارت پزشک به آنها واکنش نشان دهید.
ممکن است پزشک هنگام معاینه درباره چنین مسائلی سؤال کند:
• سابقه خانوادگی سرطان و بیماری‌های عصبی
• عفونت‌های اخیر
• سبک زندگی مانند سیگارکشیدن
• داروهای مصرفی فعلی
اگر پزشک شما به بیماری عصبی یا سرطان به‌عنوان دلیل زمینه‌ای پاروسمی مشکوک باشد، ممکن است این آزمایش‌ها را به شما پیشنهاد کند:
• سی‌تی سینوس‌ها
• نمونه‌برداری از نواحی سینوسی
• ام‌آر‌آی
درمان پاروسمی یا بویایی پریشی
پاروسمی ناشی از COVID-19 اغلب به مرور زمان خود به خود برطرف می شود. اما ممکن است از خود بپرسید که در دوران بهبودی چه کارهای دیگری می توانید انجام دهید. در حالی که هیچ درمان شناخته شده ای برای پاروسمی ناشی از وجود ندارد برخی معتقدند به اصطلاح رایحه درمانی می تواند کمک کننده باشد. در حال حاضر اطلاعات کمی در مورد اثرات درازمدت آن وجود دارد. این عارضه تنها یکی از علائم طولانی مدتی است که پزشکان و محققان در حال مطالعه بر روی آثار و عوارض آن هستند. تنها چیزی که واقعاً قابل درک است این است که اکثر بیماران بازگشت حس چشایی و بویایی طبیعی خود را تجربه می کنند اما مشخص نیست که چه تعداد از بیماران به طور کامل به حالت عادی برمی گردند.
1. بازآموزی بویایی
تکنیکی به نام آموزش بویایی ممکن است برای درمان پاروسمی ناشی از COVID-19 استفاده شده و مفید واقع می شود. آموزش بویایی شامل استشمام یک گروه از عطرها به مدت ۲۰ ثانیه در یک زمان است. بازآموزی بویایی می تواند در کمک به "شروع پرش" بازیابی بویایی موثر باشد. افراد با استفاده از غذاها، گیاهان، صابون‌ها، شمع‌های معطر، روغن‌های معطر و سایر موارد با رایحه قوی که در خانه در دسترس هستند یک کیت معطر تهیه کنند.
معمولاً حداقل دو بار در روز به مدت ۳ ماه یا بیشتر انجام می شود. منابع مورد اعتماد توصیه می کنند که بهتر است رایحه های انتخاب شده برای آموزش بویایی دارای کیفیت های متفاوتی باشند. شامل بوی میوه ها، گل ها، بوهای تند و صمغی می شود. برخی از عطرهای متداول که برای تمرین بویایی استفاده می شوند اسانس های زیر هستند:
لیمو (میوه ای)، گل رز (گلی)، شبدر (تند)، اکالیپتوس (صمغی). شما همچنین می توانید عطرهای خود را از خانه انتخاب کنید. انتخاب عطرهایی که از آن ها لذت می برید یا اینکه ممکن است خاطرات را زنده کنند مفید باشد. به عنوان مثال اگر یک قهوه نوش حرفه ای هستید تفاله قهوه را به عنوان یکی از عطرهای خود انتخاب کنید.
2. تغییر چند عطر و بوکشیدن مداوم
تغییر عطرها پس از چند هفته کمک کننده می باشد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ با استفاده از منابع معتمد شامل افراد مبتلا به اختلال بویایی پس از عفونت نشان داد تغییر گروه‌های رایحه ای در هفته‌های ۱۲ و ۲۴ به آن ها کمک می‌کند تا بوهای مختلف را بهتر شناسایی کنند. در نظرسنجی ژوئن ۲۰۲۱ منابع معتمد که قبلاً مورد بحث قرار گرفت اعلام کردند ۴۰ نفر از ۱۴۰ پاسخ دهنده مبتلا به پاروسمی در نظرسنجی گزارش دادند برای پاروسمی خود آموزش بویایی دریافت کرده اند.
از این افراد ۲۰ نفر گفتند که بهبودی را در وضعیت خود تجربه کردند. تحریف حس بویایی می تواند بر عملکرد روزانه فرد تأثیر بگذارد، بنابراین بسیاری از افراد سعی می کنند حس بویایی خود را از طریق یک روش نسبتا ساده و ارزان به حالت عادی برگردانند. معمولاً با انتخاب سه تا چهار رایحه و تنفس عمیق آن ها به مدت پنج تا ده دقیقه چند بار در روز از بین بوهای قوی مانند میخک، مرکبات، قهوه و اسطوخودوس توصیه می شود.
برخی از مطالعات موردی وجود دارد که به بررسی اثربخشی آموزش بویایی برای اختلال عملکرد بویایی پرداخته اند اما انچه مسلم است اینکه اکثر افراد معمولاً حس بویایی خود را در طول زمان بازیابی می‌کنند. آموزش بویایی می تواند به افرادی که حس بویایی خود را در اثر کووید-19 از دست داده اند فقط یک عامل محرک و کمکی و مداخله گر درمانی برای تقویت حس بویایی باشد.
3. تغییر سبک زندگی
ایجاد تغییرات مختلف در شیوه و سبک زندگی نیز به بهبودی شما از پاروسمی کمک می کند. این تغییرات معمولاً شامل اجتناب از عطرهای خاصی است که ممکن است باعث بیزاری شود. بطور مثال تهیه یا مصرف غذاهای خاصی که معمولاً باعث پاروسمی می شوند محدود کنید. مانند گوشت، پیاز یا تخم مرغ.روی مواد غذایی ملایم تر مانند بلغور جو دوسر یا سبزیجات بخارپز شده تمرکز کنید که کمتر باعث ایجاد پاروسمی می شوند.
دیدگاه