به ماسال سفر کرده‌اید؟ گیلان را گشته‌اید؟ اگر هنوز نمی‌دانید ماسال کجاست و در کدام قسمت گیلان زیبا قرار دارد باید به شما بگوییم که در شناخت یکی از زیباترین نقاط خطه شمال کمی کوتاهی کرده‌اید. اما عیبی ندارد. با خواندن این مقاله متوجه خواهید شد که ماسال دیدنی در همسایگی کوه‌های تالش چقدر زیباست و چرا این‌قدر اصرار داریم که با این شهر کوچک و جذاب آشنا شوید.
گفتیم که ماسال در کنار کوه‌های تالش قرار دارد. این نکته کلیدی را در ذهن داشته باشید تا برای‌تان مشخص شود که چرا به این شهر، ماسال گفته‌اند.
ماسال در لغت به معنی کوه‌وار یا مکانی است که در کنار کوه قرار دارد. پس میتوان نتیجه گرفت که همسایگی با کوه‌های تالشی دلیل نامگذاری این شهر است. البته این را هم بدانید که در گذشته‌ها به ماسال، رودکنار هم می‌گفته‌اند. البته این هم علتی دارد که در ادامه متن متوجه آن خواهید شد.
ماسال کجاست؟
ماسال در شمال غربی رشت در استان گیلان واقع شده و به عنوان یکی از ییلاق‌های مهم این استان شناخته می‌شود.
شهر کوچکی را در نظر بگیرید که پر از سبزی و زیبایی است و رودخانه‌ای به نام خالکایی هم از کنار آن می‌گذرد. این شهر کوچک و زیبا پر است از آبشارهای مرتفع و جنگل‌هایی که گشت‌وگذار در آنها بیشتر شبیه واردشدن به پوستری جذاب و رنگی است.
پس اگر می‌خواهید بدانید که ماسال کجاست و چه دیدنی‌هایی دارید، فعلا این درونما را از آن در ذهن‌تان ثبت کنید تا به سراغ ریزه‌کاری‌ها و تعریف از دیدنی‌هایش برویم. رودخانه خالکایی که از آن صحبت شد، از کوه‌های تالش و دامنه‌های کوه شاه‌معلم سرچشمه می‌گیرد و بعد از گشت‌وگذارش از کنار ماسال روانه تالاب انزلی می‌شود.
آبشارهای ماسال هم فوق‌العاده دیدنی هستند. مثلا آبشار ویوز در کنار منطقه ییلاقی اولسبلنگاه قرار دارد و آبشاری مرتفع به حساب می‌آید. ماسال آبشارهای دیگری هم دارد که میتوان از میان آنها به موارد زیر اشاره داشت:
- آبشار خون با ارتفاع ۱۵ متر؛
- آبشار تولی‌نسا با ارتفاع ۱۰ متر؛
- آبشار رامینه با ارتفاع ۱۰ متر.
ماسال شهر مرتفعی است و در میان شهرهای استان گیلان از نظر ارتفاع، بعد از رودبار در جایگاه بلندترین و مرتفع‌ترین شهر می‌ایستد.
موقعیت ماسال در میان شهرهای گیلان چطور است؟
برای اینکه از موقعیت جغرافیایی ماسال بیشتر باخبر شوید، خوب است به شما بگوییم که در همسایگی کدام شهرهای گیلانی قرار دارد. رضوانشهر، فومن، صومعه‌سرا، خلخال و اردبیل، دور و اطراف ماسال را از جهات مختلف گرفته‌اند.
در گذشته‌های دور، رودکنار یا همین ماسال امروزی، روستایی کوچک بوده که در آن شنبه‌بازارهای پررونقی برگزار می‌شده است. این شنبه‌بازارها باعث می‌شوند تا رشد و شکوفایی ماسال بیشتر و بیشتر شود و حالت شهری به خود بگیرد.
این روزها، ییلاق‌های جذاب ماسال از مهم‌ترین دلایل محبوبیت و شهرتش به شمار می‌روند. مردمان ماسال به زبان شیرین تالشی صحبت می‌کنند.
این زبان از پیچ و خم تاریخ همچنان حفظ شده است و مطالعه آن می‌تواند راهنمای شگفت‌انگیزی درباره تاریخ و زبان گذشته‌های ایران باشد. ماسال جمعیت زیادی ندارد. از همین تعداد اندک هم که در نُه سال پیش یعنی سال ۱۳۹۰، حدود ۴۹ هزار و ۳۸۹ نفر بوده است، عده زیادی مسن هستند و بیشتر جوان‌ها برای کار و گذران زندگی در شهرهای بزرگ‌تر، شهر مادری‌شان را ترک کرده‌اند.
ییلاق های ماسال
همۀ ما ماسال را به طبیعتی زیبا و بکر و مناطقی غرق شده در ابر و مه می‌شناسیم. مناطقی که وقتی صبح زود از خواب بیدار شوید، به فاصله یک متری خود را نمی‌توانید ببینید، اما باید منتظر باشید تا ابرها کنار روند و زیبایی واقعی تجلی کند. ماسال به ییلاق‌هایی سرسبز بر دامنه کوه‌های سر به فلک کشیده معروف است، جایی که می‌توانید دنیا را زیر پاهای خود ببینید.
در ادامه به معرفی محبوب‌ترین و البته زیباترین ساختۀ دست طبیعت می‌پردازیم، ییلاق‌هایی که با حضور در آنها خستگی یک سال از تن‌تان به در خواهد شد.
۱- ییلاق اولسبلانگاه
ییلاق اولسبلانگاه با وجود درخت‌هایی که در فصل پاییز به رنگ‌های زیبا و مختلف در می‌آیند، از جمله زیباترین جاهای دیدنی ماسال است. واژه اولسبلانگاه به مفهوم «درختی در ارتفاع بالا» است و نامی مناسب برای این منطقه است. «اولَس» در زبان محلی این منطقه به معنی درخت مَمرَز و «بلنگاه» نیز به معنی جایی مرتفع و بلند است. برخی از محلی‌ها اولسبلنگاه را به معنی جایی برای روییدن درخت مَمرَز نیز می‌دانند.
در هر فصلی از سال می‌توانید زیبایی‌های خیره‌کننده‌ای از این منطقه را ببینید. پیشنهاد می‌کنیم اگر فصل پاییز و مه و ابرهای تیره را دوست دارید، مهر و آبان به این منطقه سفر کنید تا از دیدن کوه‌هایی که با درختان قرمز و نارنجی و زرد رنگ‌آمیزی شده‌اند، لذت ببرید.
جالب است بدانید که آب و هوای این ییلاق به حدی عالی است که بسیاری از بومیان ماسال نیز برای گذراندن تابستان، ییلاق اولسبلانگاه را انتخاب می‌کنند. همه خانه‌های این منطقه چوبی است و هنوز برق ندارد و به همین دلیل نیز از پنل‌های خورشیدی یا موتور برق برای تامین برق استفاده می‌شود. ارتفاع ییلاق اولسبلانگاه ماسال از سطح دریا حدود ۱۴۹۰ متر است و می‌توانید از این منطقه کل ماسال و تالش را ببینید.
۲- ییلاق سوئه چاله
ییلاق سوئه چاله که به آن ییلاق سوچاله نیز گفته می‌شود را همه با وجود خانه‌هایی با سقف‌های رنگی می‌شناسند. در زبان محلی ماسال، سوچاله به محلی گفته می‌شود که در آن گیاهانی چون گُلپَر و خنجری می‌رویند. خانه‌های این منطقه در یک یا دو طبقه ساخته شده و از لابلای آنها ابرهای شناور در حال حرکت هستند.
ارتفاع ییلاق سوئه چاله از سطح دریا ۱۸۰۰ متر است و همین امر باعث شده تا دریایی از ابر دور تا دور منطقه را در بر بگیرد. در این منطقه یک تپه یا کوه بلند وجود دارد که به راحتی قابل دسترسی است و وقتی به بالای آن برسید، احساس می‌کنید روی اقیانوسی از ابر قرار گرفته‌اید.
۳- ییلاق تلارگاه
ییلاق تالارگاه از خارق‌العاده‌ترین ییلاق‌های ماسال است که همه زیبایی‌های طبیعی را با هم دارد. مه و ابر، جنگل و دره همه در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و این منطقه را به یکی از جذاب‌ترین جاهای دیدنی ماسال تبدیل کرده‌اند. یکی از موهبت‌های سفر به این ییلاق، عدم وجود اینترنت است، بنابراین بدون وجود فضای مجازی، می‌توانید تمام روز را به نظاره کردن زیبایی‌های این منطقه بپردازید و با محلی‌ها صحبت کنید. سفر به این منطقه از ماسال که مجموع زیبایی‌های طبیعی را دارد برای تجدید قوا بهترین فرصت است.
۴- ییلاق ملومه
ییلاق ملومه بند یکی دیگر از مکان‌های بسیار زیبا و جاهای دیدنی ماسال است که آب و هوای فوق‌العاده عالی دارد. در این منطقه خانه‌های بیشتری ساخته شده، بنابراین اگر قصد سفری چند روزه را دارید می‌توانید یکی از خانه‌های اهالی را برای اقامت اجاره کنید. ییلاق ملوله شامل دشت، دره، کوه و تپه‌هایی پر از درخت است و از دیدن طبیعتی بکر و زیبا لذت خواهید برد.
۵- ییلاق خندیله
ییلاق خندیله در منطقه‌ای کوهستانی و در میان کوه‌های بلند قرار گرفته و به همین دلیل نیز دمای هوای این منطقه پایین‌تر از دیگر ییلاقات ماسال است. بنابراین اگر در فصل تابستان هم به این منطقه سفر می‌کنید همراه خودتان لباس گرم داشته باشید. ییلاق خندیله یکی از ییلاقات محبوب برای فصل تابستان اهالی و عشایر منطقه است، علت آن نیز تفاوت دمایی بالایی این ییلاق با مناطق مجاور دارد.
۶- ییلاق اسپی
ییلاق اسپی دشت یکی دیگر از ییلاق های ماسال است که در هر فصلی از سال گردشگران بسیاری از آن دیدن می‌کنند. علت نامگذاری این ییلاق، وجود اسب‌های وحشی در دشت‌ها است. دیدن گله اسب‌هایی که آزاد و رها در حال دویدن هستند، چهره زیبایی به این منطقه بخشیده و وجود اسب‌ها یکی از دلایل اصلی علاقه گردشگران به ییلاق اسپی دشت است.
یکی دیگر از جذابیت‌های منحصربه‌فرد این ییلاق ماسال، مشاهده اقیانوس ابری است. این پدیده که تنها در ارتفاعات بالا رخ می‌دهد به دلیل به هم پیوستن ابرها به یکدیگر است، اقیانوسی از ابر را ایجاد می‌کند. مطمئنیم از دیدن منظره ابرهای در هم تنیده لذت خواهید برد.
۷- ییلاق شنبه
ییلاق شنبه راه یکی از سرسبزترین ییلاق های ماسال است که در آن کلبه‌های چوبی برای استراحت گله‌داران ساخته شده و گردشگران می‌توانند در آن ساکن شوند. بیشتر اهالی این منطقه به دامپروری مشغول هستند و علت آن نیز وجود دشت‌های سرسبز در ییلاق شنبه راه است. پس صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شوید، می‌توانید گله‌هایی از گاو و گوسفند را ببینید که در حال چرا هستند و برای صبحانه نیز از محصولات طبیعی مانند پنیر و شیر تازه استفاده کنید.
۸- ییلاق واشیار
ییلاق واشیار یکی دیگر از ییلاق‌های سرسبزی است که در منطقه ماسال قرار گرفته و یکی از مهم‌ترین و زیباترین جاذبه‌های طبیعی آن، آبشار است. یکی از دلایلی که این منطقه را به محلی قابل توجه و همیشگی برای ییلاق تبدیل کرده، هوای خنک در تابستان و وجود آب‌های خروشان و سرد آبشار است. بنابراین غیر از لذت بردن از طبیعت زیبای این منطقه، می‌توانید در آب‌های سرد و روح‌افزای آن نیز آب‌تنی کنید، پس لباس شنا و وسایل مناسب همراه داشته باشید.
۹- ییلاق دشت آلنزه
ییلاق بکر و دست‌نخورده دشت آلنزه که در میان کوه‌های شاندرمن واقع شده، یکی دیگر از زیباترین ییلاق های ماسال است. در سفر به ماسال، باید از این ییلاق و زیبایی‌های آن دیدن کنید چون نظیر آن را در هیچ جای دیگری نخواهید دید. در این ییلاق می‌توانید درختان افرایی را ببینید که بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارند.
۱۰- ییلاق شالما
ییلاق شالما که در فاصله ۱۲ کیلومتری شهر ماسال واقع شده، یکی دیگر از ییلاق های زیبای ماسال است که توسط رشته کوه‌های البرز محاصره شده است. اهالی این منطقه، شالما را به‌عنوان سرچشمه آب‌ها می‌شناسند چون در این منطقه حداقل ۵ چشمه وجود دارد که به دو رود شالما و چلسی می‌ریزند.
طبیعت زیبا، بکر و دست‌نخورده این منطقه یکی از دلایلی است که افراد برای سفر به ماسال آن را انتخاب می‌کنند. از جمله اماکن زیارتی ییلاق شالما میتوان به بقعه متبرکه سید رضاعلی و سید مهرعلی اشاره کرد. برای دسترسی به ییلاق شالما باید از مسیر ییلاق اولسبلانگاه استفاده کنید.
۱۱- ییلاق خشکه دریا
ییلاق خشکه دریای ماسال در دره‌ای واقع شده که محل تلاقی چند رود پُرآب ماسال است. ارتفاع این ییلاق از سطح دریا حدود ۱۵۰۰ متر است و در میان رشته کوه‌های دشته قرار گرفته و به همین دلیل حتی در تابستان نیز آب و هوایی بسیار مطبوع و خنک دارد.
برای دسترسی به ییلاق خشکه دریا باید چند ساعت رانندگی و بعد پیاده‌روی کنید، اما وقتی به این منطقه رسیدید تازه ارزش انرژی و وقتی که گذاشته بودید را متوجه خواهید شد. یکی از دلایل نامگذاری این ییلاق، وجود دریاچه‌ای در این منطقه بوده که متأسفانه امروز خشک شده است.
۱۲- ییلاق خان بند
ییلاق خان بند دارای دشت‌های وسیع و سرسبزی است که محل چرای گوسفندان روستاییان است. یکی از دلایلی که این ییلاق مورد توجه گردشگران قرار گرفته، حرکت سریع ابرها است که به دلیل موقعیت جغرافیایی این منطقه است.
ییلاق خان بند در مرز هوایی گیلان و اردبیل قرار گرفته و همین موضوع باعث حرکت سریع ابرها در این منطقه می‌شود. گفته می‌شود که پیکر میرزا کوچک خان جنگلی ابتدا در این منطقه به خاک سپرده شده اما این موضوع هنوز به اثبات نرسیده و در حکم روایت است.
جاهای دیدنی ماسال را می‌شناسید؟
جاهای دیدنی ماسال تنها محدود به ییلاق‌های سرسبز این منطقه نیست، بلکه می‌توانید با سفر به ماسال از قلعه‌‌ای تاریخی، غار و آبشارهای زیبا نیز لذت ببرید. آب‌تنی در آب خنک و گوارای چشمه، لذتی است که تنها با قدم گذاشتن به آب جاری در پایین دست آبشار می‌توانید تجربه کنید. اگر به ماسال سفر کردید، یک نیم‌روز را برای دیدن چشمه‌ها و آبشارهای این منطقه زیبا از گیلان اختصاص دهید.
۱- قلعه کول
قلعه کول در روستای تاس کوه (که به آن روستای قلعه کول نیز گفته می‌شود) و روی تپه‌ای طبیعی با ارتفاع حدود ۳۵ متر واقع شده است. کارشناسان معتقدند که قدمت این قلعه به سده‌های دوم و سوم هجری برمی‌گردد. نوع بنا خشتی است و متأسفانه به دلیل شرایط جوی و نگهداری نامناسب تقریباً تخریب شده است. این اثر تاریخی زیبا در تاریخ ۹ بهمن ۱۳۸۶ به ثبت ملی رسیده است. برای دسترسی به این قلعه باید از جاده ماسال به سمت کیش خانی بروید.
۲- غار آویشو
غار آویشو در ۲۲ کیلومتری شهر ماسال و در ارتفاع ۱۴۶۰ متری از سطح دریا واقع شده و تنها یک دهانه ورودی دارد. داخل غار می‌توانید رودخانه‌ای زیبا و خروشان را ببینید که در انتها به یکی از زیباترین آبشارهای این منطقه می‌رسد. غیر از رودخانه، داخل غار آویشو قندیل‌هایی از جنس آهک از سقف و دیوار آوریزان هستند که بلندی برخی از آنها به یک متر می‌رسد.
زمانی‌که می‌خواهید از غار عبور کنید تجهیزات کافی همراه داشته باشید و با دقت از میان قندیل‌ها عبور کنید. داخل غار جانوارنی مثل خفاش، آبدزدک و حلزون وجود دارند که می‌توانید از نزدیک ببیند. قدمت غار به بیش از ۷۵ میلیون سال قبل باز می‌گردد و با قدم گذاشتن در آن احساس می‌کنید وارد بخشی از تاریخ شده‌اید.
۳- آبشار رامینه
آبشار رامینه که در بالادست جاده اصلی ماسال و در دل جنگل قرار گرفته یکی از جاذبه‌های طبیعی ماسال است. این آبشار پُرآب که با شیب تندی روی سنگ‌ها می‌ریزد، منظره‌ای زیبا ایجاد کرده است. برای استراحت نیز یا می‌توانید چادر بزنید، یا اینکه در هتل رامینه که درست روبروی آبشار قرار گرفته اقامت کنید.
برخی از اتاق‌های هتل پنجره‌هایی دقیقاً روبروی آبشار دارند، بنابراین صبح‌ها با شنیدن صدای آبشار و صدای پرندگان از خواب بیدار خواهید شد، لذتی که وصفش در هیچ واژه‌ای نمی‌گنجد. اگر قرار گرفتن زیر آبشار را دوست دارید، رامینه فرصت خوبی برای تجربه چنین لذتی است. فقط برای آب‌تنی وسایل لازم را همراه داشته باشید.
۴- آبشار تولی نسا
آبشار تولی نسا ماسال یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی و جاهای دیدنی ماسال است که ارتفاعی حدود ۱۰ متر داشته و از یک دیواره تقریباً صاف به داخل دریاچه می‌ریزد. برای دسترسی به آبشار تولی نسا می‌توانید از ماشین‌های آفرود استفاده کنید البته مسیر مال‌رویی نیز وجود دارد که برای رسیدن به آبشار استفاده می‌شود و حدود ۲ ساعت زمان می‌برد تا از منطقه آسفالت به آبشار برسید.
۵- منطقه اسبه ریسه
منطقه باستانی اسبه ریسه در ییلاق اسپی قرار گرفته و کارشناسان قدمت آن را حدود هزاره اول پیش از میلاد تخمین زده‌اند. برخی از شواهد در این منطقه نشان‌دهنده رونق آن تا چند قرن پیش از ظهور اسلام بوده است. بنابراین اگر به مناطق باستانی علاقمندید در سفر به ماسال نیز می‌توانید از آثار به جای مانده از دروان قدیم بازدید کنید.
در برخی کاوش‌های انجام شده در این منطقه، علاوه‌بر برخی اشیای قدیمی مانند کوسه، کاسه و خمره، بقایایی از دیوارهایی پیدا شده که در ساخت آنها از سنگ و گاه‌گل استفاده شده است. در گورستان این منطقه می‌توانید آثار به جای مانده از ۲۸ گوردخمه را ببینید که کارشناسان آن را به دوران هخامنشیان نسبت داده‌اند.
دیوار سنگی اسبه ریسه از جمله بلندترین دیوارهای صخره‌نوردی در کشور است و امکانات بسیاری نیز برای استفاده صخره‌نوردان فراهم شده است. از جمله دیگر امکانات تفریحی این ییلاق میتوان به کایاک سواری در رودخانه خروشان دامنه دیوار سنگی اسپی اشاره کرد.
۶- بام ماسال
بام سبز ماسال یکی از زیباترین چشم‌اندازها را دارد و واقعاً این نام برازنده این منطقه است چون می‌توانید تمام ماسال سرسبز و زیبا را زیر پاهای خود ببینید. بام ماسال همان‌طور که از نامش پیداست، بلندترین منطقه ماسال است که در فاصه یک کیلومتری از شهر واقع شده و با خودروی شخصی نیز قابل دسترسی است.
این منطقه یکی از اصلی‌ترین مقاصد گردشگری در سفر به ماسال است، چون می‌توانید علاوه‌بر شهر ماسال، بخشی از شهرهای بندرانزلی و حتی صومعه‌سرا را نیز ببینید.
۷- پارک های ماسال
یکی از بزرگ‌ترین کارهایی که در منطقه ماسال برای حفظ منابع طبیعی صورت گرفته، تبدیل کردن بخشی از مناطق جنگلی ماسال به پارک جنگلی است. این پارک‌ها دارای امکاناتی برای گردشگران هستند و در نتیجه می‌توانید برای اقامتی کوتاه چادر زده و از طبیعت و هوای فوق‌العاده این منطقه لذت ببرید.
پارک ساحلی ماسال
به دلیل قرار گرفتن در کنار رودخانه خالکایی این نام را به پارک ساحلی ماسال داده‌اند و از جمله مراکز گردشگری و تفریحی در سفر به ماسال است. در این پارک ساحلی امکاناتی برای گردشگران در نظر گرفته شده که شامل آلاچیق، سرویس بهداشتی و صندلی است. در بخشی از پارک وسایل بازی برای کودکان در نظر گرفته شده و می‌توانند اوقات خوشی را داشته باشند.
۸- پارک جنگلی ریزه مندان
پارک جنگلی ریزه مندان که به منظور حراست از جنگل‌های جلگه‌ای منطقه ماسال ایجاد شده، بخشی از جنگل های هیرکانی است. همان‌طور که می‌دانید جنگل‌های هیرکانی از آستارا در گیلان شروع شده و تا گیلداغی در استان گلستان ادامه دارند.
وسعت پارک جنگلی ریزه مندان ماسال حدود ۲۰۰ هکتار است و در بخش‌هایی از آن امکانات رفاهی برای گردشگران در نظر گرفته شده است. بنابراین اگر به طبیعت‌گردی علاقمند هستید می‌توانید چند روزی را در این جنگل چادر بزنید.
سوغاتی‌های این شهر زیبا چیست؟
اگر از آن دسته افراد هستید که در سفر به ماسال یا هر شهر دیگری به دنبال خرید سوغاتی و یادگاری می‌گردید، باید بدانید که با دستی پُر از ماسال برخواهید گشت. شیرینی‌ها و صنایع دستی ماسالی‌ها بسیار جذاب است و با خرید آنها می‌توانید اطرافیان‌تان را در بازگشت از سفر، حسابی خوشحال کنید. شال‌بافی، قلاب‌دوزی، حصیربافی، گلیم‌بافی و هنرهایی از این دست در ماسال زیاد است و به همین خاطر می‌توانید در فروشگاه‌ها و بازارهایش به سوغاتی‌های زیبایی برسید.
اجازه بدهید که به مقوله سوغاتی در سفر به ماسال کمی بیشتر بپردازیم و برای‌تان بگوییم که می‌توانید به بازارهای ماسال زیبا بروید و چه چیزهایی بخرید:
زرین نان: یکی از نان‌های سنتی گیلانی است که در ماسال و شاندرمن پخته می‌شود و خمیری دارد که میانه آن را با موادی نظیر زردچوبه، دارچین، شکر، گردو، آردبرنج و… پُر می‌کنند. این نان خوشمزه روی سنگی داغِ داغ پخته می‌شود و بسیار طعم و بوی خوشی دارد.
بافتنی‌هایی از جنس پشم: شال‌ها، دست‌کش‌ها و انواع لباس‌های پشمی با طرح‌‌ها و نقش‌های سنتی هم از صنایع دستی مهم ماسال است که در سفر به آن می‌توانید برای خود یا به عنوان هدیه برای دوستان و خانواده‌تان تهیه کنید.
تولیدات چوبی متنوع: نازک‌کاری چوب و خراطی هم از جمله هنرهای دیگر شمالی‌هاست که در سفر به ماسال می‌توانید از نزدیک شاهد آن باشید. شمال است و صنایع دستی چوبی آن دیگر. با سر زدن به فروشگاه‌ها و مغازه‌های مختلف ماسال هم می‌توانید انواع وسایل و ظروف چوبی را خریداری کنید. اشیایی از جنس چوب همیشه جذاب و زیبا هستند و حسی از طبیعت را به محیط پیرامون‌شان منتقل می‌کنند.
انواع دیگری از صنایع دستی در ماسال هم وجود دارد که با حضور در مغازه‌ها و بازارهای آن می‌توانید به خریدشان مشغول شوید.
دیدگاه