جشن بهاربد یا میانه بهار چه روزی است؟
یکی از جشن‌های فراموش‌شده و باستانی ایران، جشن میانه بهار است؛ جشن میانه بهار، از جمله جشن‌های ایران باستان به شمار می‌رود و همان طور که از نامش پیدا است، فرا رسیدن نیمه فصل بهار را جشن می‌گیرد. جشن میانه بهار با روز شیراز نیز مصادف است.
با نگاهی به فرهنگ و تمدن اقوام و ملل در نقاط مختلف جهان، می‌توان جشن‌ها و مناسب‌های زیادی را مشاهده کرد. ایران نیز به‌عنوان تمدنی کهن و بزرگ، از این قاعده مستثنی نیست و جشن‌ها و مناسبت‌های باستانی زیادی دارد که هرکدام از این جشن‌ها برای گرامی‌داشت موضوعی خاص یا جشن‌های ماهانه و گاهنبار برپا می‌شد. با این حال، بخش زیادی از این جشن‌های باستانی با گذر زمان به فراموشی سپرده شده‌اند.
امروزه، بسیاری از آداب و رسوم ایرانی فراموش شده‌اند و افراد اندکی از جشن‌های باستانی ایران آگاهی دارند. جشن میانه بهار، از جمله جشن‌های ایران باستان به شمار می‌رود که قدمت آن به زمان زرتشت پیامبر باز می‌گردد، فرارسیدن نیمه بهار را جشن می‌گیرد و از جشن‌های گاهنباری است.
در روزگاران قدیم، خبری از تقویم‌های امروزی نبوده است؛ در آن دوران، سال‌ها بر اساس چهار فصل و ۱۲ ماه تقسیم نمی‌شدند. در واقع، با توجه به ضرورت زندگی مردم دامدار و کشاورز آن دوران، تقویم‌ها با توجه به پدیده‌های اقلیمی در سال خورشیدی، به ۶ بخش تقسیم می‌شدند که هرکدام از آن‌ها «گاهنبار» نامیده می‌شدند. «گاهنبار» یا «گهنبار» به‌معنای گاه و زمان به بار رسیدن و برپایی مهمانی همگانی است. در این تقویم باستانی، پنج روز آخر هرکدام از موسم‌های سالانه توسط مردم جشن گرفته می‌شد.
گاهنبار اول، «میدیوزرم»، به‌معنای میانه بهار است؛ این روز، چهل و پنجمین روز از سال به شمار می‌رود که برابر با ۱۵ اردیبهشت است. روز میانه بهار، دقیقا در میانه فصل سبز سال قرار دارد؛ در این زمان، با رشد گیاهان کشاورزی رونق پیدا می‌کند. علاوه بر این، بر باور زرتشتیان، در این گاهنبار، آسمان توسط خدا آفریده شد.
جشن میانه بهار همانند دیگر جشن‌های گاهنبار، از همان ابتدا به زندگی مردم گره خورد و نقش آن وابسته به دگرگونی‌های فصلی و مرتبط با امور کشاورزی و دامداری بود. در حقیقت، بیشتر این جشن‌ها به امورات زندگی خود مردم همچون کشاورزی و دامداری بستگی داشتند؛ با این حال، احتمال می‌رود که در دوره ساسانیان، این جشن‌ها بیشتر رنگ و بوی دینی به خود گرفته و مسائل مرتبط به باورهای دینی در آن‌ها وارد شده‌اند.
در هر صورت، امروزه از تقسیم‌بندی‌های گاهنباری جز نام آن‌ها چیز دیگری باقی نمانده است. جشن‌های مرتبط با این تقسیم‌بندی‌ها که در گذشته رواج داشته‌اند نیز امروزه در بین مردم جشن گرفته نمی‌شوند و به فراموشی سپرده شده‌اند. جشن میانه بهار نیز از جمله همین جشن‌های فراموش‌شده باستانی است.
تاریخچه جشن میانه بهار
طبق روایت‌ها، دقیقا در روز میانه بهار، زرتشت پیامبر در کرانه رود دائیتی برای گسترش دین‌داری به‌عنوان پیامبر خداوند مبعوث شد. از همین رو، مردم در آن دوره، میانه بهار مصادف با پانزدهم اردیبهشت هر سال که به‌عنوان جشن بهاربد شناخته می‌شود را جشن می‌گرفتند. علاوه بر این، این روز با گاهنبار اول تقویم‌های باستانی یعنی جشن میانه بهار و شروع زراعت و کشت‌وکار مصادف شده است؛ از همین رو، مردم آغاز شکوفایی کشاورزی و دامداری را نیز نکو می‌داشتند. در حقیقت، جشن میانه بهار و جشن بهاربد که دو جشن جدا هستند، به‌دلیل قرار گرفتن در یک روز، در گذر زمان به‌عنوان یک جشن واحد شناخته شدند.
نام دیگر جشن میانه بهار چیست؟
در گذشته‌های بسیار دور، جشن دیگری نیز در میانه‌های بهار برگزار می‌شد؛ این جشن به نام بهاربد شناخته می‌شد؛ بنابر گفته‌ها، زرتشت پیامبر در نیمه بهار به پیامبری منسوب شده است؛ از همین رو، زرتشتیان این روز را به‌عنوان جشن بهاربد جشن می‌گرفتند. با این حال، اطلاعات زیادی از جشن بهاربد در دست نیست.
هم‌زمانی جشن بهاربد با جشن میانه بهار، سبب شده است تا این دو جشن با یکدیگر اشتباه گرفته شوند؛ در حقیقت، امروزه جشن میانه بهار و بهاربد را به‌عنوان دو نام متفاوت یک جشن می‌شناسند.
آداب و رسوم جشن میانه بهار
امروزه، در نواحی مختلفی از ایران، جشن‌هایی به‌عنوان جشن میانه بهار یا بهاربد همچنان پابرجا هستند؛ اما در کل، آیین و رسوم مربوط به بزرگداشت این جشن کهن، سال‌ها است که به فراموشی سپرده شده است. با این حال، در دوران باستان، جشن میانه بهار همانند دیگر جشن‌های گاهنباری جشن گرفته می‌شد؛ مردم در این جشن، علاوه بر شادی و پایکوبی، به نیازمندان نیز رسیدگی می‌کردند. علاوه بر این، جشن میانه بهار از اهمیت بسیار زیادی برای کشاورزان و دامداران برخوردار بود.
مردم در گذشته بر این عقیده بودند که برگزاری جشن میانه بهار و همچنین دیگر جشن‌های گاهنباری، خیر و برکت بیشتری برای محصولات آن‌ها دارد. اساس و پایه هرکدام از جشن‌های گاهنباری، نیکی و درستی است؛ در این جشن‌ها، آیین اصلی، کمک به زرتشتیان نیازمند و نیکی به هم‌نوعان است. گفته شده است که در جشن‌های گاهنباری که به‌عنوان جشن‌های فصلی نیز مشهور بودند، ابتدا موبدان زرتشتی به ستایش اهورامزدا و نیایش و دعا مشغول می‌شدند؛ پس از آن، همه زرتشتیان در کنار یکدیگر به پایکوبی و شادی می‌پرداختند.
جشن میانه بهار مصادف با چه روزی است؟
جشن میانه بهار یا بهاربد که پانزدهم اردیبهشت است، در آغاز دهه ۸۰ شمسی به‌عنوان روز شیراز نامیده شد. در آن زمان، شورای شهر شیراز، این پیشنهاد را ارائه و مجلس شواری اسلامی نیز با آن موافقت کرد؛ از همین رو، ۱۵ ادریبهشت ماه هر سال، علاوه بر جشن میانه بهار یا بهاربد، به‌عنوان روز شیراز نیز در تقویم ملی ایران ثبت شده است.
شهر شیراز، از جمله شهرهای تاریخی ایران به شمار می‌رود و تاریخی غنی دارد. در الواح تاریخی متعلق به ۲,۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، از این شهر به نام «تیرازیس» یاد شده است؛ علاوه بر این، در کتیبه‌های تاریخی دوره‌های دیگر نیز نام شهر شیراز به چشم می‌خورد. جدای از داشتن تاریخی طولانی، شیراز از لحاظ فرهنگی نیز بسیار برجسته است؛ این شهر برای قرن‌ها به‌عنوان دارالعلم معروف بوده و شاعران و فرهیختگان برجسته‌ای را به خود دیده است؛ از همین رو، می‌توان درک کرد که ثبت یک روز از تقویم ملی ایران به نام شیراز چه اندازه مهم و ارزشمند است.
دیدگاه