خب، این یک سناریوی آشنا در مطب‌هاست که والدینی که از بیماری فرزندشان خسته شده‌اند به پزشک سفارش می‌کنند که حتما فلان شربت سازگار با بچه‌شان مثلا شربت سرفه را بنویسند. اما واقعیت این است که این سفارش‌ها در طول زمان رفتار پزشکان را تغییر داده است. به اندازه و مختصر و مفید دارو نوشتن یک هنر است. چیزی که در تضاد با تمایل بسیاری از بیماران است.
اما در این پست می‌خواهیم ببینیم که چرا چیزی ظاهرا به سادگی شربت سرفه هم برای کودکان می‌تواند نامطلوب باشد:
وقتی فصل زمستان نزدیک می‌شود، بسیاری از والدین خود را برای فصل سرما و آنفولانزا آماده می‌کنند. کودکان خردسال به طور معمول دچار حداقل شش سرماخوردگی در سال دارند و این چیز عجیبی نیست و کودک شما به خاطر این تعداد سرماخوردگی (توجه سرماخوردگی و نه عفونت ریه و مشکل تنفس) مشکلی خاص ایمنی و یا داخلی ندارد.
در نسل‌های گذشته، والدین به سادگی شربت سرفه می‌گرفتند و به کودک می‌دادند. این امر در ایران ما احتمالا تا سال‌ها ادامه پیدا خواهد کرد. اما اکنون می‌دانیم که شربت‌های سرفه در درمان سرفه کودکان چندان موثر نیستند.
به خاطر شواهد فزاینده‌ای از زیان‌های شرت سرفه از جمله مسمومیت و مرگ و میر، بسیاری از کشور‌ها از جمله استرالیا داروهای سرفه را محدود کرده‌اند، بنابراین نمی‌توان آن‌ها را به کودکان زیر شش سال داد.
اصلا داروی سرفه چیست و چگونه عمل می‌کند؟
مواد فعال در شربت‌های سرفه بسته متفاوت هستند. آن‌ها می‌توانند حاوی سرکوب‌کننده‌های سرفه (تضعیف‌کننده رفلکس سرفه بدن)، خلط‌آور‌ها و موکولیتیک‌ها (که هر دو به پاکسازی خلط کمک می‌کنند) باشند.
سایر دارو‌هایی که برای سرماخوردگی و آنفولانزا به بازار عرضه می‌شوند، اغلب حاوی داروهای ضد احتقان (برای رفع گرفتگی بینی) و آنتی هیستامین‌های آرام بخش برای تسکین عطسه، جلوگیری از آبریزش بینی و کمک به خواب هستند.
خطرناک‌ترین داروها آن‌هایی هستند که دارای اثر آرام بخش هستند، مانند آنتی هیستامین‌های آرام بخش یا سرکوب‌کننده‌های سرفه مبتنی بر مواد افیونی. با اینکه داروهای آرام بخش ممکن است اثر مطلوبی روی کودک بی‌خواب به خاطر سرفه و در نتیجه استراحت و آرامش شبانه والدین داشته باشند، کودکان خردسال به ویژه در معرض خطر آسیب جدی یا مرگ قرار می‌گیرند. آرام بخش‌ها همچنین می‌توانند باعث بی‌قراری و بیش فعالی شوند.
شربت‌های سرفه‌ای که حاوی آرام‌بخش نیستند احتمالاً ایمن‌تر هستند، اما باز مطالعات بسیار کمی در مورد ایمنی و اثربخشی این محصولات در کودکان وجود دارد. عوارض جانبی از جمله بی قراری و روان‌پریشی به ویژه در صورت مصرف بیش از حد این داروها هم گزارش شده است.
استفاده بیش از حد ممکن است ناشی از اشتباه خواندن برچسب توسط والدین، استفاده عمدی بیشتر به امید اینکه اثر بهتری داشته باشد، دوز‌های اضافی سهوی و استفاده از وسایل اندازه‌گیری نادرست مانند قاشق‌های خانگی باشد.
شربت‌های سرفه چگونه باید محدود شوند؟
کودکان زیر دو سال بیشتر در معرض خطر مصرف بیش از حد مرگ و میر ناشی از شربت‌های سرفه هستند. اما سازمان داروی استرالیا توصیه می‌کند از شربت‌های سرفه برای افراد زیر شش سال استفاده نشود. به همین خاطر، هیچ دستورالعمل دوز برای کودکان زیر شش سال روی برچسب این محصولات وجود ندارد.
البته شربت‌های سرفه هنوز برای کودکان بزرگتر و بزرگسالان موجود است. بنابراین داروساز باید از سن فردی که آن را مصرف می‌کند مطمئن شود و راهنمایی در مورد دوز و استفاده مناسب ارائه می‌دهند.
تحقیقات جدیدی که در مجله پزشکی استرالیا منتشر شده، نشان می‌دهد که محدودیت استفاده از داروهای سرفه و سرماخوردگی در کودکان منجر به کاهش قابل توجه و پایدار در مسمومیت‌ها می‌شود.
این مطالعه به اشتباهات دوز مصرفی، عوارض جانبی حتی در دوز‌های صحیح، و خوردن تصادفی شربت توسط کودکان اشاره کرده است.
دولت استرالیا تغییرات برچسب‌گذاری را در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۲۰ برای این محصولات الزامی کرد.
در سال ۲۰۱۲، برچسب‌های محصولات دارویی برای سرفه و سرماخوردگی دیگر نباید جاوی دستورالعمل‌های دوز برای کودکان زیر شش سال باشند و باید هشدار‌های اضافی را نیز درج کند.
در سال ۲۰۲۰، هشدار‌هایی در مورد آنتی هیستامین‌های آرام بخش داده شد، مبنی بر اینکه این آنتی هیستامین‌ها نباید در کودکان زیر دو سال به هر دلیلی (از جمله آلرژی و تب یونجه) استفاده شوند.
این کار منجر شد میزان تماس‌های مرکز سموم و ن میزان بستری‌ها در بیمارستان به نصف کاهش یابد. با وجود این، هنوز صد‌ها تماس با مراکز سموم استرالیا در مورد این محصولات در کودکان خردسال انجام می‌شود.
چه زمانی استفاده از شربت‌های سرفه مجاز است؟
مضرات بیشتر در کودکان کوچکتر ثبت شده است. این امر به احتمال زیاد به دلیل کوچکتر بودن جثه و در نتیجه دوز قابل تحمل کمتر در آنهاست. دلیل دیگر این است که به دلیل رشد مغز این کودکان به اثرات آرام بخش حساس هستند.
شربت‌های سرفه را می‌توان برای کودکان شش تا ۱۱ ساله استفاده کرد، با این حال هنوز احتیاط لازم است. این محصولات فقط باید با مشورت پزشک، داروساز یا پرستار تجویز شوند.
برخی از محصولات گیاهی مانند Hedera helix (عصاره برگ پیچک) برای کودکان موجود و به بازار عرضه می‌شود. متأسفانه، هیچ مدرک قانع‌کننده‌ای وجود ندارد که این داروها به طور معنی داری علائم سرفه را بهبود بخشند. اما خطر مسمومیت کم است.
حتی نکته جالب این است که شربت‌های ساده که دارویی ندارند و در واقع دارونما هستند تا ۸۵ درصد کارایی دارند. دلیل این امر می‌تواند به دلیل پوشش شربت روی سطح و کاهش احساس غلغلک آزاردهنده باشد.
پس من برای بچه‌ام چه کنم؟
بهترین کاری که می‌توانید برای فرزندتان انجام دهید این است که به او آرامش و اطمینان بدهید.
آنتی‌بیوتیک‌ها تنها زمانی مورد نیاز خواهند بود که پزشک بیماری کودکتان را پنومونی حاد باکتریایی یا سرفه مزمن ناشی از عفونت باکتریایی، مانند برونشیت باکتریایی طولانی‌مدت، سیاه سرفه یا آبسه ریه تشخیص دهد.
در صورت داشتن تب، درد و درد همراه با سرفه می‌توان از پاراستامول یا ایبوپروفن استفاده کرد. دوز صحیح روی بسته‌بندی را با توجه به وزن و سن کودک خود بررسی کنید.
اگر کودک شما بزرگتر از ۱۲ ماه است و سرفه حلطی دارد، به او عسل (البته پاستوریزه) بدهید. شواهد روزافزونی وجود دارد که عسل می‌تواند تولید مخاط و در نتیجه میزان سرفه را کاهش دهد.
نوشته رز کرنز، مدرس داروسازی، دانشگاه سیدنی و نیل وات، دانشیار دانشکده داروسازی سیدنی، دانشگاه سیدنی.
دیدگاه