صنایع دستی زنجان سوغاتی جذاب و هدیه ای ارزنده

صنایع دستی زنجان

زنجان یکی از قدیمی ترین شهرهای ایران به شمار می رود که در مورد سابقه تاریخی این شهر بزرگ نقل و قول های فراوانی وجود دارد.

صنایع دستی زنجان نیز بسیار متنوع و معروف هستند. حمدالله مستوفی معتقد بود این شهر و بنیان آن توسط اردشیر بابکان پی ریزی شده و عده ای دیگر نیز اعتقاد دارند که این شهر در دوران ساسانیان در اوج شکوه بوده است.

بعد از دوران ساسانیان و در دوران مختلف اسلامی و سپس سلسله های ایرانی به فراوانی با نام زنجان مواجه می شویم و در دوران ایلخانی سلطانیه این منطقه به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد.

قدمت تاریخی این منطقه باعث شده که از روزگاران گذشته در آن انواع حرفه ها و صنایع رواج داشته باشد که تعدادی از آنها به عنوان میراث معنوی و صنایع دستی در روزگار امروزه به دست ما رسیده است.

علاوه بر تاریخ غنی، زنجان، صنایع دستی متنوعی دارد که برخی از آن ها خیلی معروف هستند. تنوع صنایع دستی زنجان بالاست. از صنایع دستی فلزی گرفته تا انواع دوزندگی و بافتنی ها، از انواع مختلف صنایع دستی این استان هستند.

چاقو، یکی از مهمترین صنایع دستی زنجان

چاقوهای زنجان یکی از مهمترین صنایع دستی این شهر به شمار می روند و بدون اغراق می توان گفت که چاقوهای زنجان بهترین چاقوی های دست ساز ایران و جهان به شمار می روند.

ظرافت در طراحی، تنوع در ابعاد و مدل ها و همچنین کاربردها، تناسب ساخت و کیفیت برش از ویژگی های این چاقوها به شمار می رود.

استفاده از مواد طبیعی مثل فلز و چوب از دیگر ویژگی های چاقوی زنجان می باشد. تجربه چند هزار ساله باعث شده که چاقوهای ساخته شده در زنجان در طول دوران استفاده همواره از کیفیت اولیه برخوردار باشند.

چاقوی زنجان در انواع مختلفی تولید می شود و چاقوهای کشاورزی یا پیوند زنی و قلمه زنی، چاقوهای آشپزخانه، چاقوهای میوه خوری، چاقوهای ضامن دار، چاقوهای قصابی و سلاخی نمونه های محبوب و پرکاربرد چاقوی زنجان به شمار می‌روند. 

همچنین انواع قمه ها، شمشیرها و ساطورها نیز در زمره چاقوها و صنایع دستی زنجان به شمار می‌روند.

صنایع مسی زنجان

استفاده از مس برای تولید لوازم مختلف سابقه ای چند هزار ساله دارد اما با ورود اسلام به ایران و ممنوعیت استفاده از فلزات فاخر مثل طلا و نقره، استفاده از دیگر فلزات از جمله مس رواج یافت ولی با این حال از گذشته های دور تولید انواع لوازم مسی از جمله ظروف در منطقه زنجان رواج داشته است.

در عصر حاضر هنر مسگری زنجان به مانند گذشته های دور احیا شده و به جرات می توان گفت که بهترین و بروزترین محصولات مسی ایران در این استان تولید می شوند.

البته تولید ظروف و محصولات مسی در نقاط مختلف کشور رواج دارد اما مس زنجان قابلیت چکش خواری زیادی دارد و در طول زمان تغییر رنگ و کیفیت ندارد.

از مهمترین صنایع دستی مس زنجان می توان به انواع ظروف و لوازم پذیرایی، زیورآلات، لوازم تزیینی مثل تابلوها، گل ها و گلدان ها، لوازم کاربردی مثل فانوس ها و غیره اشاره کرد.

هنرمندان مسگر زنجان با استفاده از خلاقیت و نبوغ بالای خود، صنایع دستی مس زنجان را با هنرهای دیگر آمیخته اند و محصولات مختلفی با طرح مثل مس و خاتم، مس و میناکاری، مس و فیروزه و غیره را تولید می کند.

فرش زنجان

هنر و صنعت قالیبافی از هزاران سال پیش در بین بشر رواج داشته و امروزه نیز در میان جوامع مختلف بشری رواج دارد.

منطقه زنجان نیز به دلیل سابقه چند هزار ساله در تمدن، یکی از کانون های قالیبافی ایران در عصر حاضر به شمار می رود.

قالی های این منطقه از رجشمارهای بالایی برخوردار هستند و به ریز بافی، مواد اولیه با کیفیت و طرح های زیبا شهرت دارند.

ماهی درهم از طرح های مهم قالی زنجان به شمار می رود ولی با این حال طرح کلی قالی های زنجان متاثر از طرح های هندسی می باشد و همچنین تحت تاثیر نقش های منطقه همدان و بیجار کردستان می باشند.

قالی و قالیچه های زنجان در سایزهای مختلفی تولید می شوند اما عمدتا در سایز قالیچه و کناره تولید می شوند.

رنگ های کلاسیک قرمز و آبی، بژ، قهوه ای، سیاه و آبی روشن از پرکاربردترین رنگ های قالی زنجان به شمار می رود.

به دلیل استفاده از گره ترکی قالی و قالیچه های زنجان کیفیت بالایی در نرمی و نمایان شدن نقش دارند.

همچنین قالی زنجان با پشم مرغوب و رنگرزی سنتی تولید می شوند. و رنگرزی را نیز می توان یکی از هنرها و محصولات آن را، از صنایع دستی زنجان قلمداد کرد.

صنایع دستی گلیم بافی زنجان

گلیم بافی از هنرهای اصیلی است که در بسیاری از نقاط کشور رواج داشته و در بعضی مناطق به دلیل قدمت بالا، این هنر، دارای سبک و شناخت بیشتری است.

کلیه گلیم های این منطقه از مواد اولیه طبیعی و با کیفیت تولید می شوند و عمدتا پشم، کرک و موی بز و گوسفند مواد اولیه آنها می باشد.

خامه ها یا ریس های این گلیم ها توسط رنگزاهای سنتی رنگرزی می شوند و به همین دلیل انواع گلیم زنجان کیفیت بالایی دارند.

سایزهای گلیم زنجان متعدد می باشند و از مهمترین طرح های گلیم زنجان می توان به لچک و ترنج، خشتی یا قاب قابی، توسباق، سماور، توت فرنگی، محرمات و گاها ایلاتی اشاره کرد.

ملیله کاری زنجان

ملیله کاری به هنری گفته می شود که با استفاده از مفتول های نقره نسبت به تولید ظروف و لوازم مختلف اقدام می شود.

در اصل این هنر، در زمره هنرهای فلزکاری به شمار می رود. ملیله کاری هنری است و سابقه آن در ایران به هزاران سال قبل و دوران باستان بر می گردد.

ملیله کاری یکی از هنرها  و صنایع دستی اصیل شهر زنجان به شمار می رود و زنجان به عنوان پایتخت ملیله کاری جهان به شمار می رود.

معمولا هنرمندان ملیله کاری زنجان از نقره های خالص و عیار بالا برای تولید محصولات و صنایع دستی خود استفاده می کنند.

از مهمترین آثار صنایع دستی ملیله کاری زنجان می توان به انواع ظروف پذیرایی، لوازم دکوری و زیورآلات اشاره کرد.

از ویژگی های آثار و صنایع دستی ملیله کاری زنجان نیز می توان به ظرافت در تولید، استفاده از مواد اولیه با کیفیت و تنوع محصولات اشاره کرد.

گیوه دوزی زنجان

از دیگر صنایع دستی زنجان می‌توان به هنر گیوه دوزی اشاره نمود. گیوه دوزی یا گیوه بافی یکی از هنرها و صنایع سنتی ایران به شمار می رود که یکی از معروفترین خاستگاه های آن شهر زنجان است و امروزه پس از هزاران سال گیوه زنجان هنوز مرغوبیت و شهره خود را حفظ کرده است.

گیوه یک کفش سنتی است و گیوه زنجان تلفیقی از هنر زنان و مردان این خطه به شمار می رود.

معمولا کفی گیوه و دوز آن توسط مردان و قسمت رویه و بافت آن توسط زنان انجام می گیرد. معمولا قسمت رویه گیوه زنجان از جنس پنبه و قسمت زیرین و کفه آن از جنس چرم می باشد.

گیوه زنجان در سایزهای مختلفی تولید می شود و می توان نوع زنانه و مردانه آن را تهیه کرد.

چاروق زنجان

پس از گیوه چاروق نیز به عنوان یکی از صنایع دستی مهم زنجان به شمار می رود. چاروق پاپوش یا کفشی است که قسمت عمده آن از چرم بوده و به همین دلیل عمدتا در زمره صنایع دستی چرم به شناخته می شود. کشف مردان نمکی و چکمه های چرمی آنها دلیل خوبی برای سابقه چاروق دوزی در زنجان به شمار می رود.

اوج چاروق دوزی زنجان به دوره صفوی برمی گردد و در این دوران چاروق های زنجان با تزئینات بسیار تولید می شدند. از مهمترین نمونه های چاروق زنجان می توان به چاروق کنفی، تمام چرم، تمام پوست، کشاورزی، پرده بلند و توری اشاره کرد.

جاجیم زنجان

جاجیم زیراندازی است که به صورت دو رو و از الیافی مثل پنبه، پشم و گاهی ابریشم تولید می شود و معمولا رنگ آمیزی آن از گیاهان رنگزا و به صورت سنتی انجام می شود.

جاجیم در مناطق مختلفی از ایران تولید می شود و زنجان از بهترین مراکز تولید این صنایع دستی به شمار می رود. طرح های خاص، ظرافت بالای بافت، مواد اولیه با کیفیت و تنوع ابعاد از ویژگی های صنایع دستی جاجیم زنجان به شمار می روند. به طور معمول جاجیم زنجان به صورت نواری و در ابعاد 18 در 35 و همچنین طول 30 الی 60 متر بافته می شود.