نقش رستم یکی از مکان‌های باستانی تماشایی و اعجاب انگیز مربوط به امپراتوری هخامنشی است. این مجموعه باستانی شامل مقبره‌های عظیم شاهان ایرانی است که به هزاره اول پیش از میلاد باز می‌گردند.
نقش رستم یادگار پابرجای یک امپراتوری قدرتمند است که روزگاری بر بخش قابل توجهی از جهان باستان حکومت می‌کرد. با هم نگاهی نزدیک‌تر به این بنای باشکوه می‌اندازیم.
نقش رستم کجاست و به چه دورانی تعلق دارد؟
نقش رستم، به معنای تاج و تخت رستم، تقریبا در ۵ کیلومتری شمال غربی پرسپولیس، پایتخت امپراتوری سابق هخامنشی است و در روستای زنگی‌آباد واقع در شمال شهرستان مرودشت استان فارس ایران، در فاصلهٔ ۶ کیلومتری از تخت جمشید قرار دارد. در فارس ایران امروز قرار دارد. بر روی نمای یک رشته کوه که در دوران عیلامی مقدس شمرده می‌شد، مقبره شاهان هخامنشی و خانواده‌های آنها که مربوط به قرون چهارم و پنجم قبل از میلاد است و نیز نقوش برجسته حکاکی شده از دوران ساسانیان مربوط به قرن سوم بعد از میلاد قرار دارند.
علت نامگذاری نقش رستم
محوطه نقش رستم، بر اساس شواهد یافت شده، احتمالا قبل از هخامنشیان مورد استفاده ایلامی‌ها بوده است؛ چرا که چند سنگ قبر و کتیبه مرتبط در اینجا پیدا شده است. بر روی این کتیبه، یک حجاری دیگر توسط ساسانیان صورت گرفته است، اما همچنان تصویری از یک مرد با کلاهی نوک تیز و لباسی بلند که شباهتی به لباس‌های دوران هخامنشی و یا ساسانی ندارد مشخص است؛ بر اساس برخی منابع، این تصویر قهرمان اسطوره‌ای شاهنامه به نام رستم است و از این رو نام این مکان را نقش رستم نامیده اند. بر اساس این افسانه، رستم در این مکان اسفندیار را شکست می‌دهد.
ساسانیان و نقش رستم
بیشتر نقوش برجسته نقش رستم به دوران ساسانی بازمی‌گردند. در قرن سوم بعد از میلاد، حکومت ساسانی با غلبه بر اشکانیان قدرت برتر شرق می‌شود. ساسانیان برای تثبیت حکومت خود تلاش کردند خود را هرچه بیشتر به حکومت هخامنشی مرتبط سازند و خود را به عنوان جانشینان آنها نامیدند؛ و یکی از اقدامات آنها در این راستا حکاکی یک کتیبه در نقش رستم بود.
در حالی که محوطه نقش رستم، هنوز در سازمان جهانی یونسکو از حمایتی برخوردار نیست این کتیبه ساسانی به عنوان بخشی از منظره باستانی دوران ساسانی در منطقه فارس، در یونسکو به ثبت رسیده است چرا که این کتیبه شرایط سیاسی، فرهنگی، تاریخی و هنرزی دوران ساسانی را به خوبی به تصویر می‌کشد.
چهار صلیب نقش رستم
به دیواره عظیم نقش رستم «صلیب ایرانی یا چلیپا» نیز گفته می‌شود و این به معنای مقبره‌هایی است که شبیه به صلیب به نظر می‌رسند. چهار صلیب که با ارتفاع بیش از ۶۰ متر بر سنگها تراشیده و حک شده است! این مقبره‌های هخامنشی، دلیل جذب ساسانیان به این مکان بود. این مقبره‌ها به‌صورت اتاق‌هایی هستند که در دل کوه حفاری شده‌اند و درون هر یک تابوت‌هایی وجود دارد. هنوز مشخص نیست که آیا بدن مردگان به طور مستقیم در این تابوت‌ها قرار می‌گرفته یا استخوان‌ها بعد از اینکه در «برج سکوت» به مرحله تجزیه رسیده، به نقش رستم منتقل شده اند. همچنین گفته می‌شود که این مقبره‌ها بعد از حمله اسکندر به ایران مورد غارت و تخریب واقع شده اند.
اگرچه در این محل ۴ قبر وجود دارد، تنها یکی از آنها را میتوان با قطعیت تشخیص داد، چرا که این قبر با یک کتیبه سه زبانه همراهی می‌شود: «این آرامگاه داریوش اول، حاکم سوم امپراتوری هخامنشی است» بالای نمای آرامگاه داریوش، یک کتیبه وجود دارد که در آن داریوش را در حال عبادت به تصویر کشیده است و از فتوحات او سخن می‌گوید.
یکی دیگر از نقوش برجسته در محوطه نقش رستم، نقش نرسی است که در آن تاج گذاری نرسی به تصویر کشیده شده است.
دیگری نقش بهرام است که وی را در حال نبرد و در حال شکست دشمن رسم کرده اند.
در جای دیگری، میتوان تصویر شاپور اول را دید که والرین امپراتور روم را شکست می‌دهد. این نقش یکی از زیباترین نقوش نقش رستم است. در این تصویر می‌بینیم که والریان امپراتوری روم در مقابل بهرام تسلیم شده است.
دیدگاه