گیوتین چیست؟
گیوتین نام دستگاهی است که برای اجرای مجازات اعدام از طریق قطع سر به کار میرفت. این دستگاه از یک چارچوب عمودی بلند و یک تیغهٔ معلق تشکیل شدهاست. تیغه به وسیلهٔ یک طناب بالا برده میشود و پس از رها شدن و سقوط روی گردن، سر را بهسرعت از تن جدا میکند. شهرت این دستگاه بیشتر به خاطر استفادهٔ گسترده از آن در کشور فرانسه بهویژه در زمان انقلاب فرانسه است؛ گرچه استفاده از آن تا مدتها پس از انقلاب فرانسه در چندین کشور ادامه یافت.
آخرین نفری که در فرانسه با گیوتین اعدام شد، حمیده جندوبی نام داشت مهاجری تونسی الاصل که به جرم تجاوز و قتل زن جوانی به نام الیزابت بوسکِت به مرگ محکوم شد و در سپتامبر 1977 در مارسی به زیر گیوتین رفت. با این اعدام، پروندهٔ اعدام با گیوتین و بهطور خاص اعدام در اروپای غربی برای همیشه بسته شد و مجازات اعدام لغو گردید.
پیشینهٔ استفاده از دستگاههای مکانیکی -شبیه گیوتین- برای جدا کردن سر از بدن به قرون وسطی باز میگردد و در ایتالیا، آلمان و انگلستان نمونههای گوناگونی وجود داشته است.
چه کسی گیوتین را اختراع کرد؟
نام گیوتین از نام خانوادگی پزشک فرانسوی، ژوزف گیوتَن، گرفته شده است. دکتر گیوتَن در تاریخ ۱۰ اکتبر ۱۷۸۹ با پشتیبانی جلاد پاریس، شارل-هانری سانسون، که به مشکلات فراوانِ گردن زدن با شمشیر واقف بود، پیشنهاد استفاده از دستگاه مکانیکی جدا کردن سر را مطرح کرد.
دکتر ژوزف-اینیاس گیوتَن پزشک و سیاستمدار فرانسوی بود.
گیوتن در مقام سیاستمدار، بیشتر فعالیت خود را بر اصلاحات پزشکی متمرکز کرد. وی همچنین از مخالفان مجازات مرگ بود. شاید چون دریافته بود که امحای یکبارۀ این نوع مجازات نامحتمل است، نیروی خود را برای انسانیترکردن و عادلانهترکردن آن صرف کرد. در آن زمان در فرانسه تنها اشرافزادگان خاطی از این امتیاز برخوردار بودند که گردنشان را با شمشیر میزدند؛ حالآنکه اغلب مجرمان به آویختن به چوبۀ دار محکوم میشدند. در برخی مواقع نیز محکوم به مرگ با گردونۀ استخوانشکن میشدند.
در دهم اکتبر ۱۷۸۹، گیوتین طرحی را به دولت فرانسه پیشنهاد و در آن توصیه کرد نوعی دستگاه گردنزنی، به ابزار رسمی برای اعمال مجازات مرگ تبدیل شود.
دستگاه اختراعیِ وی در دوران انقلاب فرانسه بهوفور استفاده شد. او گیوتین را با این هدف اختراع کرد که از شکنجهٔ محکومان جلوگیری شود و آنان کمتر درد بکشند.
پیانوساز آلمانی، توبیاس اشمیت در سال ۱۷۹۲ به دستور جلاد، شارل سانسون، نخستین نمونههای کاربردیِ گیوتین را ساخت و کارایی این نمونهها را که تیغهای منحنی شکل داشتند، بر روی گوسفندان و جسد انسانها آزمایش کرد و نتیجه گرفت که تیغهٔ منحنی گردن را کاملاً جدا نمیکند. اولین اعدام رسمی به وسیلهٔ دستگاه ثبت اختراع شدهٔ اشمیت در تاریخ ۲۵ آوریل ۱۷۹۲ اجرا شد. دکتر گیوتین، بابت حقالزحمه، اجرت هنگفتی معادل ۹۶۰ لیور فرانسه (Livre) به توبیاس اشمیت پرداخت.
نخستین انسانی که قربانی گیوتین شد، نیکلاس ژاک پلتیه بود که در سال ۱۷۹۲ گردن زده شد. از این زمان، گیوتین تا دو سدۀ دیگر رایج بود؛ یعنی تا هنگامی که مجازات مرگ در فرانسه، در سال ۱۹۸۱ ملغی شد، گیوتین بهعنوان ابزاری متعارف برای اعدام محکومانِ غیرنظامی باقی ماند. به نوشتۀ چمبرز ادینبورگ جرنال، دکتر گیوتین «تا واپسین لحظۀ حیاتش» بهسبب مشارکتش در ساخت این دستگاهِ آدمکشی «سخت تأسف میخورد».
دیدگاه