اروژن دندان یا سایش شیمیایی دندان از دست رفتن پاتولوژیک بافت سخت دندانی (مینا و عاج) در اثر فرآیند شیمیایی اسیدی است که عامل باکتریایی و پلاک دندانی در ایجاد آن دخیل نیستند.
اروژن دندان
یکی از عمده ترین مشکلاتی که بسیاری از افراد به آن دچار می شوند، سایش دندان یا اروژن دندانی است. این مشکل زمانی بروز می کند که مینا و عاج دندان به دلایل مختلف تخریب شوند. علت اصلی این اتفاق را می توان باکتری ها و پلاک های دندانی دانست.
پوسیدگی دندان به صور جزئی و معمولی فقط قسمتی از دندان را تخریب می کند که با مراجعه زود هنگام به دندانپزشکی می توان آن را ترمیم و بازسازی نمود. اما در مواقعی پوسیدگی به اروژن تبدیل می شود که در این هنگانم تمام ساختار دندان تخریب شده و نیاز به درمان تخصصی دارد.
عاج دندانی که اروژن می شود بدون پوشش باقی خواهد ماند. دندان های فرد در هنگام خوردن غذای گرم و سرد به شدت حساسیت پیدا می کنند. احساس درد نیز یکی دیگر از علائم سایش دندانی است. دندانی که دچار اروژن شده، هیچگاه به حالت اولیه باز نمی گردد و اگر از سایش جلوگیری نشود امکان از دست رفتن کل دندان وجود دارد.
سایش دندان با پوسیدگی تفاوت دارد و عوامل مختلفی می توانند باعث بروز آن شوند. سایش دندان می تواند به دلیل آسیب فیزیکی نیز رخ دهد. بر اساس بررسی های انجام شده این بیماری با افزایش سن در افراد بیشتر می شود.
عوامل ایجادکننده اروژن دندان
اروژن دندان یک روند چند عاملی است و توسط بسیاری از عوامل داخلی و یا خارجی پدید می آید.
عوامل خارجی
مسواک‌زدن
• مسواک‌زدن خشن: با این که عوامل کلی اسیدی هستند اما مسواک‌زدن خشن موجب تقویت اثر اسیدی و فرسایش سریعتر دندان می‌شود. بهتر است از مسواک‌های دارای موهای زبر و سفت استفاده نکنید.
• مسواک بعد از غذا: غذاهایی که خاصیّت اسیدی دارند مخصوصاً آبمیوه‌ها و لواشک‌ها یا میوه‌هایی نظیر آلو، آلبالو، پرتقال و سایر مرکبات نباید بعد از خوردن آنها بلافاصله مسواک بزنید. چراکه مانع از رسیدن آب دهان به دندان شده و مینای دندان که پس از تماس با مادهٔ اسیدی نرم شده را می‌تراشد.
غذا و خوارکی‌ها
• ویتامین C موجود در آب‌نبات‌ها و نوشابه‌های گازدار.
• مصرف داروهای اسیدی
• مصرف زیاد خوراکی‌ها و میوه‌های اسیدی از جمله مرکبات، آبمیوه‌ها، نوشابه‌های گازدار، ویتامین C جوشان.
• اختلالاتی که موجب خشکی دهان شوند.
عوامل داخلی
• از عوامل عمده اروژن با منشاء داخلی می توان به برگشت محتویات معده به مری(Reflux)،
• التهاب مزمن سیستم گوارشی و یا ناهنجاریهای اشتهایی نظیر پرخوری عصبی(Bulimia)
• بی اشتهایی عصبی (Anorexia) که باعث استفراغ های پیاپی می شوند، اشاره کرد.
• اختلالاتی که موجب خشکی دهان شوند.
با تغییر شیوه زندگی طی دهه ها، میزان کلی و فراوانی مصرف غذاها و نوشیدنی های اسیدی نیز تغییر یافته است.
پژوهش ها نشان داده که اگر در رژیم غذایی، مصرف مواد اسیدی بیش از ۴ بار در روز وجود داشته باشد، در صورتی که همراه با سایر عوامل خطر مانند نگهداشتن نوشیدنی در دهان باشد، منجر به ایجاد و پیشرفت اروژن می شود.
علائم اروژن یا سایش دندان
سایش دندان به هر دلیلی که باشد، با علائمی همراه است که در صورت رخ داد آنها بهتر است هر چه سریع برای توقف سایش یا پوسیدگی به دندانپزشکی مراجعه شود.
• دندان درد: این نوع درد به تدریج شروع شده و با گذشت زمان آرامش فرد را سلب می کند.
• حساسیت دندان: در مواقع خوردن نوشیدنی و غذای گرم یا سرد به دلیل از بین رفتن عاج دندان، حساسیت همراه با درد ایجاد می شود.
• حساسیت دندان نسبت به مواد غذایی شیرین
• تغییر رنگ دندان
انواع سایش دندان
ساییدگی دندان علاوه بر اروژن در انواع دیگری نیز وجود دارد. فرسایش مینای دندان و در نهایت خوردگی دندان و از بین رفتن آن از مخرب ترین آثار انواع ساییدگی دندان است. دو نوع دیگر از موارد سایش دندان که در از بین رفتن بافت دندان تاثیر دارند در این قسمت معرفی می‌شود.
ابریژن دندان (ABRASION)
این نوع سایش دندان با اروژن دندان متفاوت بوده و در اثر تماس مخرب یک وسیله با دندان به وجود می‌آید. قسمت شکل گیری رایج و اصلی این عارضه دندانی تاج دندان و در نزدیکی لثه بوده و گاها همراه با تحلیل و ضعف بافت استخوانی و لثه است.
از عوامل بوجود آورنده‌ی ابریژن دندان می‌توان به محکم مسواک زدن، استفاده از مسواک‌های زبر، خلال دندان، و دستگاه‌های مخرب داخل دهان اشاره داشت.
اتریشن دندان (ATTRITION)
علاوه بر اروژن دندان نوع دیگری از سایش دندان وجود دارد که ممکن است افراد مبتلا را درگیر عوارض ناشی از خوردگی دندان کند. به این نوع از سایش دندان که در اثر جویدن و به مرور زمان روی سطح جونده به وجود می‌آید اتریشن دندان گفته می‌شود. اتریشن دندان در اثر جویدن مواد اسیدی تشدید پیدا کرده بیشتر در سطح جونده دندان به وجود می‌آید و اصولا خوردگی دندان جلو تحت تاثیر این سایش بیشتر از اروژن دندان ایجاد می‌شود.
ابفرکشن (ABFRACTION)
این نوع سایش دندان مانند ابریژن در عاج دندان و کنار لثه ایجاد می‌شود اما عامل بوجود آورنده‌ی آن تماس مخرب دندان در هنگام حرکت فک به طرفین است.
نحوه پیشگیری از اروژن دندان
با رعایت موارد زیر می‌توانید به راحتی از اروژن دندان و دیگر انواع سایش دندان جلوگیری کنید.
• از آشامیدن نوشیدنی‌های اسیدی مثل نوشابه و دیگر نوشیدنی‌های گازدار و انرژی زا خودداری کنید.
• تا جایی که می‌توانید از خوردن ترشیجات در کنار غذا خودداری کنید.
• روش صحیح مسواک زدن را از دندانپزشک خود یا افراد مطلع جویا شوید.
• مسواک زبر، خلال دندان تیز و سخت و همین طور خمیر دندان‌های ساینده را از لوازم بهداشتی دهان و دندان خود حذف کنید.
• مواد جویدنی که باعث خوردگی دندان‌های جلو و از بین رفتن مینای دندان می‌شود را کمتر مصرف کنید.
• در صورت داشتن علائم اروژن دندان و سایش دندان هر چه سریعتر نسبت به ترمیم مینای دندان جلو و همین طور رفع مشکل سایش در دیگر دندان‌ها اقدام کنید.
• از انجام درمان خانگی ساییدگی دندان تا جایی که ممکن است جلوگیری کرده و حتما برای رفع مشکل دندان‌های خود به پزشک مراجعه کنید.
درمان اروژن دندان
با تغییر شیوه زندگی طی دهه ها، میزان کلی و فراوانی مصرف غذاها و نوشیدنی های اسیدی نیز تغییر یافته است.
خوردن کیوی، پرتقال، آلوچه ،انبه لیموترش و ترشی تاثیر در بروز اروژن دارد همچنین اروژن در افرادی که نوشابه، دلستر، آبمیوه مصرف نموده اند نیز شایع تر می باشد.
آب پرتقال پتانسیل اروژن دندان را دارد. غلظت یون کلسیم موجود در نوشیدنی های اسیدی نقش مهمی در دمینرالیزاسیون و رمینرالیزاسیون دارد.
تحقیقات گزارش کرده اند که حدود ۲۰ میلی گرم در لیتر از کلسیم در آب پرتقال قادر به کاستن از اروژن مینای دندان می باشد. همچنین مطالعات زیادی موید این مطلب هستند که نوشیدنی های اسیدی باعث ایجاد اروژن می گردند.
درمان اروژن دندان به کنترل ۲ عامل داخلی و خارجی مورد بحث برمیگردد.
در مورد عوامل خارجی با کنترل رژیم غذایی و کمتر مصرف کردن مواد غذایی و نوشیدنی هایی که موجب اروژن دندان می شوند از جمله کاهش مصرف موادی مثل لیموترش و ترشی، نوشابه، دلستر و آبمیوه می باشد.
در مورد عوامل داخلی نیز عامل بوجود آورنده ریفلاکس معده یا تهوع و …باید کنترل و درمان گردد.
استفاده از روکش دندان و کامپوزیت و لمینت و استفاده از نایت گارد میتواند جز راههای درمانی برای اروژن دندان محسوب شود.
دیدگاه