افسردگی در کودکان | از گوشه گیری تا افکار خودکشی در کودکان افسرده

افسردگی در کودکان

افسردگی علاوه بر بزرگسالان در کودکان و نوجوانان نیز دیده می شود و کودک در هر مرحله از رشد، برای دفاع از خود و رویارویی با افسردگی، به گونه ای خاص واکنش نشان می دهد. در سطح اول بیان غیر کلامی است به این مفهوم که کودک پیش از آن که نیاز به ابراز افسردگی خود از راه کلام داشته باشد، تخیلات، رویا ها و بازی های او رنگ افسردگی دارند آن را نشان می دهد. در سطح دوم، شامل بیان کلامی احساسات افسردگی است، احساساتی همچون درماندگی، گناه، عزت نفس پایین، نامحبوب بودن و افکار خود کشی. اما در سطح سوم گریستن، تغییرات اشتها، و خواب خواهد بود. و طبق نظر مشاوران همچنین این افسردگی با پرخاشگری، شکست تحصیلی، بزهکاری و ..... مشاهده می شود.

میزان شیوع افسردگی در کودکان

میزان شیوع افسردگی در سنین پایین متفاوت است و بستگی به سن آن‌ها دارد. به طوری که در کودکان کوچک‌تر 2 تا 5 درصد و با افزایش سن میزان شیوع به 4 تا 8 درصد می‌رسد. علاوه بر سن تفاوت جنسیتی در بروز این اختلال وجود دارد. در دختران افسردگی به همراه مشکلات بی اشتهایی، احساس بی ارزشی و گناهکاری بیشتر می‌باشد. همچنین افسردگی در سنین پایین با سایر اختلالات روانی همبستگی زیادی دارد.

از جمله این اختلالات می‌توان به طیف اختلالات اضطرابی، و اختلال سوء مصرف مواد اشاره کرد. همراهی افسردگی با دیگر اختلالات در نوجوانان می‌تواند عواقب منفی زیادی به جا بگذارد برای مثال؛ کاهش در عملکرد تحصیلی، افزایش کشمکش با والدین، و خطر اقدام به خودکشی از جمله این معضلات است.

نشانه‌های افسردگی در کودکان متفاوت است. گاهی‌اوقات این نشانه‌ها نادیده گرفته می‌شوند، زیرا با احساسات و تغییرات روان‌شناسی دوران بلوغ اشتباه گرفته می‌شوند. مطالعات اخیر روان‌شناسی به موضوعی باعنوان «افسردگی مخفی یا پنهان» می‌پردازند. در این نوع از بیماری ناراحتی و افسردگی کودکان، با بروز بدخلقی یا خشم نمود پیدا می‌کند.

علائم و نشانه های افسردگی کودکان

البته درموارد زیادی نیز افسردگی در کودکان مشابه بزرگسالان رخ می‌دهد. عوارض و نشانه‌های بیرونی افسردگی به شکل ناراحتی، احساس ناامیدی و تغییر خلق‌وخو بروز می‌کند.

نشانه‌های بیرونی افسردگی کودکان به‌این‌صورت است:

• خشم و کج‌خلقی

• احساس مستمر ناراحتی و ناامیدی

• انزوای اجتماعی

• افزایش حساسیت نسبت به طردشدن

• تغییر و اختلال در اشتها به شکل کاهش یا افزایش

• تغییر و اختلال در خواب به شکل کم‌خوابی یا خواب زیاد

• طغیان کلامی یا فریاد و گریه

• مشکل در تمرکز

• خستگی و کاهش انرژی

• دردهای بدنی (مانند شکم‌درد و سردرد) که با درمان‌ها متوالی بهبود نمی‌یابد

• کاهش توانایی برای انجام فعالیت‌ در خانه یا با دوستان در بازی‌ها و …

• احساس گناه و بی‌ارزش‌بودن

• ضعف در تفکر یا تمرکز

• فکر‌ کردن درباره مرگ و خودکشی

این نشانه‌ها در تمام کودکان یکسان نیست. در واقع نشانه‌های افسردگی کودکان در شرایط مختلف و زمان‌های گوناگون به شکل‌های متنوعی خود را نشان می‌دهند. با این‌وجود بعضی از کودکان با وجود افسردگی به شکلی معقول رفتار می‌کنند و نشانه‌های بیرونی مذکور را ندارند، اما بیشتر کودکان ضمن تجربه افسردگی تغییرات محسوسی در عملکرد تحصیلی، فعالیت‌های اجتماعی، علایق و حتی ظاهرشان ایجاد می‌شود.

اگرچه در سنین زیر ۱۲ سال موضوع خودکشی در کودکان مسئله‌ای نادر است، ولی امکان گرایش به خودکشی در این سن نیز وجود دارد. تمایل بیشتر به خودکشی در هنگامی که آنها عصبانی یا ناراحت هستند، وجود دارد. میل به اقدام به خودکشی در دخترها بیشتر دیده می‌شود، درحالی‌که پسرها تمایل بیشتری دارند که در اثر این اقدام کشته شوند. نوجوانانی که سابقه‌ی خشونت، مصرف مواد و الکل یا سوء‌استفاده‌های جنسی و فیزیکی در خانواده‌هایشان وجود داشته باشد، بیشتر درمعرض این خطر هستند و ممکن است اقدام به خودکشی کنند.

دلایل افسردگی در کودکان 

خانواده

خانواده ها شامل سیستم هایی مانند والدین، همسران و کودکان هستند اختلال رفتار در یک عضو خانواده اغلب همراه با بدکاری یا عملکرد بد سیستم خانواده است به همین دلیل شناخت کافی قبل از ازدواج و مشاوره قبل از ازدواج مهم می باشد رفتار مشکل آفرین کودک نمی تواند جدا از محتوای خانواده در نظر گرفته شود و تغییر در روحیه و رفتار هر کدام از اعضا خانواده بر کودک همچون دیگران اثر می گذارد و این دلیل بسیار مهمی برای مبتلا شدن کودک به انواع اختلال های روانی نظیر افسردگی، اضطراب و وسواس می باشد. مدارک زیادی وجود دارد که کودکانی که دارای پدر و مادر افسرده هستند، در معرض مبتلا شدن به اختلالات هیجانی و رفتاری قرار دارند اختلالات رفتاری کودکان تقارن آشکاری با ناراحتی های روانی والدین دارند.

فشار روانی زندگی

اتفاق های منفی که در محیط اطرافمان به وجود می آید که به عنوان فشار روانی تلقی می شوند و می تواند شامل مشکلات مالی و شغلی، ضعف جسمانی و بیماری و از دست دادن عزیزان باشد که باعث بروز افسردگی در کودکان و نوجوانان می شود و جدایی و ناسازگاری والدین نیز ممکن است زیر ساز افسردگی کودکان شوند.

روانشناختی

بر اساس مطالعات روانشناختی تاریخچه ی تقویت های فرد در تشکل ادراک از خود و دیگران توجه دارند گرایش به خود کم بینی و احساس بی ارزشی را می توان اشاره کرد. اگر بخواهیم به زبان ساده بیان کنیم زمانی که کودکان از سوی مادر و پدر خود به بی ارزش بودن تقویت شوند به مرور زمان این احساس بی ارزشی و خود کم بینی مشکل ساز خواهد شد و ممکن است اختلالاتی نظیر افسردگی را به وجود بیاورد.

ژنتیک

بر اساس مطالعاتی که بر روی حیوانات، دوقلو ها و تحلیل خانواده ها انجام شده است نشان داده شده است که عوامل ارثی و ژنتیک تعیین کننده ی بزرگی در بروز اختلال های رفتاری هستند. علاوه بر آن انتقال دهنده های عصبی و سبک خواب نقش مهمی در ایجاد افسردگی کودکان دارد.

بر اساس موارد گفته شده درمان کودکان و نوجوانان افسرده الزامی می باشد زیرا که تاثیر زیادی در زندگی آتی آن ها خواهد داشت و برای جلوگیری از اتفاق های ناگوار دیگر مانند شدید شدن این اختلال و یا خودکشی نیازمند درمان بر اساس دلایل ایجاد این بیماری می باشد.

اقدامات لازم برای مراقبت از کودکان مبتلا به افسردگی

حتی با استفاده از دارودرمانی نباید انتظار داشت که کودک سریعا بهبود پیدا کند. درمان افسردگی می تواند فرآیندی طولانی و دشوار باشد و والدین و پرستار کودک باید با حمایت و انجام برخی از اقدامات این روند را برای کودک تسهیل کنند.

تشویق به انجام ورزش روزانه، نیازی نیست برای کودک برنامه مدون و سختگیرانه ورزشی طراحی کنید. بلکه با انجام پیاده روی و نرمش بدنی ساده نیز می توانید به حفظ و تقویت روحیه کودک کمک کنید.

مدیریت دارویی

مهمترین بخش درمان افسردگی کودک همانگونه که قبلا اشاره شد نظارت بر مصرف داروی کودک است. والدین و پرستار کودک باید با دقت به زمان و دز مصرفی دارو توسط کودک نظارت داشته باشند.

صحبت کردن با کودک

وقت کافی به کودک اختصاص دهید. به صحبت های کودک گوش دهید. صحبت کردن به کودک کمک می کند تا احساسات خود را با شما درمیان بگذارد. وظیفه پدر و مادر و مراقب کودک در خانه پشتیبانی و حمایت بی قید و شرط از کدک است.

تهیه غذای سالم

برای کودک برنامه غذایی سالم تهیه کنید. انتخاب سبک زندگی سالم به روند درمانی کمک می کند و روند درمان را تسریع می بخشد.

برنامه خواب منظم طراحی کنید

کودک را تشویق کنید تا در ساعات مشخصی بخوابد. شرایط خواب آرام بخش را باید برای کودک فراهم کرد عادات خواب سالمند را در کودک ایجاد کرد.

راه های درمان افسردگی در کودکان

درمان افسردگی یک فرآیند زمان بر بوده و نیتاز مند صبر والدین و مراقب و کودک و همچنین همکاری کودک است. هرگز یک روش برای دو کودک تاثیر مشابهی نشان نمی دهد. از این رو پزکان و روانشناسان با آزمون و خطا بهترین و تاثیر گذارترین روش را برای کودکان افسرده انتخاب کرده و به کار می برند.

در روند درمان افسردگی کودک باید به چند نکته کاریردی توجه نمود:

آموزش

آموزش دادن به کودک در مورد افسردگی، ماهیت، نشانه ها و عواقب آن اولین و اساسی ترین قدم در درمان افسردگی کودک است.

این موضوع به کودک کمک می کند تا بجای خود سرزنشی از با عوامل محیطی و ژنتیکی که باعث بوجود امدن این اختلال شده اند آشنا شده و در روند درمان مشارکت فعال داشته باشد. همچنین باعث می شود تا گذر از این مرحله درمانی برای کودک راحت تر می شود.

روان درمانی

مشاوره درمانی مناسب ترین راه برای کودکانی است که به اختلال افسردگی مبتلا هستند. مشاوره درمانی برای کودکان با توجه به شخصیت و سن کودک به انواع مختلفی تقسیم می شود. بازی درمانی روشی بسیار شایعی است که برای کودکان خردسال است. در کودکان سنین بالاتر درمان های شناختی روانی گزینه مناسبی است.

والدین و پرستار کودک برای مراجعه به روانشناس کودک باید زمان کافی صرف کنند و متناسب با روحیه فرزندشان دست به انتخاب روانشناس بزنند.

دارو درمانی

در افسردگی متوسط تا شدید روانپزشکان اقدام به تجویز دارو در کنار دستورات مشاوره ای می کنند. مصرف منظم داروها درروند بهبود افسردگی کودک نباید نادیده گرفته شود.

بستری شدن در بیمارستان

گاها برای موارد  شدید افسردگی مانند افکار مرگ و خودکشی لازم است که کودک مدتی را تحت نظر متخصصین در بیمارستان بستری شوند.

اقدامات لازم برای درمان افسردگی کودکان در مدرسه

زمانی که تمرکز کودک به دلیل ابتلا به افسردگی دچار اختلال می شود، تحصیلات کودک با مشکل مواجه می شود. حضور یک مشاور در تیم مدرسه می تواند برای درمان کودک و پشتیبانی از او در دوره درمان بسیار کمک کننده باشد.

معلم و مربی کودک می توانند از طرق زیر به کودک مبتلا به افسردگی و دارای اختلال در تمرکز کمک کنند:

• زمان بیشتری را برای حل مسائل در اختیار کودک قرار دهند

• تکالیف را به بخش های کوچکتر تقسیم بندی کنند.

• برنامه منظمی برای انجام مطالعه و تکالیف مدرسه طراحی کنند.

• از تکالیف و اقداماتی که کودک باید در خانه انجام دهند فهرستی تهیه کرده و در اختیار او قرار دهند.

• آزمون های مدرسه را در اتاقی ارام و به دور از عوامل برهم زننده ی تمرکز کودک انجام دهند.

• در صورتی که کودک نیاز به استراحت کوتاه در طول روز داشته باشد شرایط ا برای او فراهم کنند.

با برخورداری از درمان به موقع و مناسب، کودک می تواند از دوران کودکی و شکوفایی خود لذت ببرد.