هاراکیری به عنوان نمادی از شرافت و پایان زندگی با افتخار؛ خودکشی مرسوم در سامورایی ها

تاریخ ظهور هاراگیری

هاراکیری سبکی از خودکشی رسمی در فرهنگ ژاپن است که در آن فرد به منظور حفظ شرافت و عزت خود، خودکشی می‌کند. این عمل در سنت سامورایی‌ها برجسته بوده و به عنوان یک راه برای پایان دادن به زندگی به شرف و ارزش شخصی، زمانی که فرد به عنوان یک شرمسار یا ناکام تلقی می‌شد، انجام می‌شده است.

هاراکیری در واقع شامل یک سری فرآیندهای خاص است که می‌توان به تهیه یک خانهٔ کوچک یا اتاق ویژه به این منظور، تهیهٔ یک ژرمان (شمشیر کوتاه)، و انجام مراسم‌ های مذهبی و روحانی مرتبط با خودکشی اشاره کرد.

هاراکیری به عنوان یک عمل خودکشی رسمی و تمام عیار، نه تنها در فرهنگ ژاپن بلکه در ادبیات، هنر و سینمای ژاپن نیز تاکید و مورد بررسی قرار گرفته است، اما همچنان مورد بحث و بررسی دربارهٔ اخلاقیات و ضوابط مربوط به آن قرار دارد.

گرچه هاراکیری به عنوان آداب خودکشی سامورایی های ژاپنی شناخته شده است، اما "چی با توکوجی" در کتاب چرا ژاپنی ها هاراگیری می کنند"(۱۹۹۴) معتقد است که دریدن شکم و کاویدن آن برای فال گیری و جادوگری در بسیاری از جوامع قدیم از جمله جوامع رومی ها و بابیلونی ها نیز مرسوم بوده است.

داستان های زیادی از دریدن شکم در چین قدیم نیز نقل شده است. بر اساس باورهای چین قدیم، زنانی که در مورد داشتن رابطه با مردان مورد سوء ظنّ قرار می گرفتند با دریدن شکم خویش پاکی خود را اثبات می کردند.

گمان بر این است که آداب هاراگیری از چین قدیم وارد ژاپن شده است و همان کارکرد اثبات پاکی را در ژاپن نیز داشته است. با این تفاوت که این نوع رسم در بین جنگاوران ژاپنی بیشتر مرسوم شده، تغییر شکل داده و از ترتیب خاصّی در اجراء و انجام بوده است.

در کتاب "فوودوکی" که قدیمی ترین کتاب تاریخی داستانی ژاپن محسوب می شود، اوّلین کسی را که دست به هاراگیری زده، یک الهه معرفی شده است.

در کتاب داستانی"کوجی دان" (۱۲۱۵-۱۲۱۲) داستان واقعی کسی را که دست به هاراکیری زده آورده شده است. داستان این واقعه در سال ۹۸۹ میلادی در شهر کیوتو (پایتخت تاریخی ژاپن) اتّفاق می افتد. یکی از خاندان آل" فوجی وارا" که قدرت در دست داشتند دست به دزدی می زند. قضیه لو می رود. نگهبانان شهر وی را تعقیب می کنند و خانه اش رابه محاصره در می آورند. زمانی که حلقۀ محاصره بر وی تنگ می شود ناگهان از فرط خشم همان طور ایـستاده شکم خود را در برابر نگهبانان می درد. سپس عضلات درونی خود را در آورده به سمت آنان پرت کرده نقش بر زمین می شود. گفته می شود کلمه "ریپ پوکو" به معنای خشم از این زمان به بعد در زبان ژاپنی رواج پیدا کرده است.

در این دورۀ طولانی جنگ، آشوب و درگیری تمام سرزمین های ژاپن را در بر می گیرد. به این جنگ ها در اصطلاح جنگ های شمال و جنوب نیز گفته می شود. این دورۀ طولانی جنگ باعث پیدایش نوعی فرهنگ دلاوری و شرف در بین جنگجویان ژاپنی می گردد. سامورایی هایی که فقط پیـشۀشان جنگ بود، در این دوره ظهور می یابند. هر چه این دوره طولانی آشوب و جنگ ادامه پیدا می کند، به داستان های زیادی راجع به هاراکیری برمی خوریم.

هاراکیری کم کم تبدیل به یک رسم شجاعت در بین جنگاوران می گردد. در این دوره است که افرادی به عنوان تمام کننده با فاصلۀ تقریباً یک و نیم متر مسلح به شمشیر پشت سر فرد هاراگیری کننده قرار می گیرند.

معمولا هاراگیری راه مرگ شرافتمندانه است که به بازنده ها در جنگ داده می شود. به طوری که نه تنها خودکشی سربازان تقبیح نمی شود بلکه به عنوان نوعی ابراز علاقه و پایبـندی سربازان به شوگون ها و امپراطور با افتخار پذیرفته می شود.

بزرگان و شوگون ها برای نشان دادن وفاداری جنگجویانشان نسبت به خویش، آنرا به رخ رقیب خویش می کشند. گاهی نیز جنگجویی که خطایی از او سرزده است به جای اینکه کشته شود، مکلف می شود به دست خود شکم خویش را دریده و وفاداری خود را اعلام کند. اما گاهی نیز برای جلوگیری از دست دادن جنگجویان خبره و کارامد هاراگیری از طرف فرماندهان بالاست توصیه و تشویق نمی شود.

در مواردی جنگجوی سامورایی بعد از شکست در جنگ، به جای اینکه به دست دشمن اسیر گشته و خواری و ذلّت را تحمل کند دست به این کار می زند. آنان می دانستند که اگر به دست دشمن بیفتند سرنوشتی جز مرگ با خفت در انتظارشان نـیست. چه بهـتر که با دست خویـش خود را به هلاکـت برسانند. با این حال همۀ جنگجویان هاراگیری را آخرین راه نمی دانند. بعضی ها بعد از قبول شکـست در جستجوی فرصـت مناسب دیگری صبر می کنند.

به طور کلی هاراگیری دو حالت اختیاری و یا اجباری می تواند داشته باشد. نوع اختیاری آن البته شرافتمندانه تر از نوع اجباری آن است. در نوع اختیاری آن هاراگیری علت های متفاوتی می تواند داشته باشد از قبیل خریدن جان بالا مقام یا عضوی از خانوادۀ خویش. همچنین نوعی احساس مسوولیت. فردی که در انجام وظـیفۀ محول شده اهمال به خرج داده با هاراگیری اش گناهش را بر گردن می گیرد.

هاراکیری علاوه بر اینکه مرگ پاک است، در واقع نوعی اعتراض به فرد تحمیل کننده و شاکی نیز هست. هاراکیری کننده با مرگ خویش می خواهد درستی و پاکی خود و نادرستی و ناحقی فرد حاکم بر خویش ثابت کند.

شیوه انجام هاراگیری

هاراکیری یک نوع خودکشی سنتی است که در گذشته توسط سامورایی های ژاپنی انجام می شد. این خودکشی به این صورت انجام می شد که فرد چاقویی را از سمت چپ به درون شکم خود فرو می کرد و آن را به سمت راست می کشید. هنگامی که زخم عمیق شد فردی که می خواست خودکشی کند چاقو را به سمت بالا می کشید تا عمق زخم بیشتر شده و بیشتر خون ریزی کند.

این زخم ها بسیار مرگبار بودند. کسانی که این نوع خودکشی را انجام می دادند معمولا به آرامی می مردند ولی یک فرد دومی وجود داشت که در صورت نیاز سر او را با کاتانا یا شمشیر سامورایی قطع می کرد. این فرآیند بسیار سنتی بود و با نظم و آداب خاصی که مخصوص سامورایی ها بود انجام می شد. کسی که سر فرد خودکشی کننده را می برید “کایشاکونین” نام داشت. از قبل این اقدام نیز شعری که حاوی مطالبی در مورد مرگ بود خوانده می شد.

 این مرگ برای سامورایی ها یک نوع افتخار به حساب می آمد و برایشان شرافت به همراه داشت. سامورایی ها این مدل مرگ را برای اجتناب از برخی نزاع ها و یا برای حمایت از استادشان انجام می دادند. بعدها و در قرن چهاردهم میلادی از این روش برای تنبیه سامورایی هایی که مرتکب جرم و جنایت می شدند نیز استفاده می شد. سامورایی ها در طول مدت زندگیشان به دنبال بوشیدو یا همان روح سامواریی بودند. هاراکیری را حتی زنان ساموریی نیز انجام می دادند که به آن “جیگایی” گفته می شد. آنها شکمشان را با “تانتو” یا چاقوی سامورایی می شکافتند.