سبک فوتوریسم | جنبش هنری فوتوریسم | تاریخچه و بنیانگذار سبک فوتوریسم

مهمترین جنبش پیشرو ایتالیایی قرن بیستم، فوتوریسم است که در آن به مدرنیسم و تکنولوژی بها داده می شد.

فوتوریسم

فوتوریسم یا آینده‌گرایی یکی از جنبش‌های هنری اوایل قرن بیستم بود. مرکز این جنبش در ایتالیا بود و در کشورهای دیگر از جمله روسیه نیز فعالیت داشتند. فوتوریست‌ها در بسیاری از زمینه‌ها مانند ادبیات، نقاشی، عکاسی، مجسمه‌سازی، سفالگری، تئاتر، موسیقی، معماری و حتی آشپزی فعالیت داشته‌اند.

بیانه شکل‌گیری سبک فوتوریسم برای اولین بار در سال 1909 میلادی در روزنامه فیگارو توسط فلیپو توماز مارینتی (شاعر ایتالیایی) رسماً منتشر شد. مانیفست اصلی فوتوریست‌ها بیزاری از هنر گذشته و استقبال از پویایی، جنبش و حرکت بوده است.

 به بیان دیگر، می توان گفت که مهمترین سبک هنری آوانگارد در ابتدای قرن بیستم،سبک فوتوریسم بوده است که خواستگاهی از کشور ایتالیا دارد. در این سبک بیشتر از هرچیزی به جریان مدرنیته، تکنولوژی و ماشینی شدن بها داده شده است. و میتوان گفت فوتوریست زاییده ورود ماشین به زندگی بشر است، دنبال کنندگان سبک فوتوریسم بیشتر از هرچیزی مخالف گونه‌های فرهنگی سنتی و قدیمی هستند. هنرمندان این جنش هنری خواهان به تصویر کشیدن مضامینی چون سرعت، تکرار و خشونت هستند.

مضامین اصلی سبک فوتوریسم برگرفته از شخصیت پرشور و روشن فکر شاعر ایتالیایی یعنی مارینتی است. فوتوریسم و یا آینده نگری مارتینی ریشه‌های مستحکم برگرفته از تفکرات نیچه و هانری برگسون داشت. مضامینی که فوتوریسم را به آنارشیسم (آزادی بی قید و بند) و یا طغیان گری بسیار همانند می‌سازد.

هنرمندان دنباله رو سبک فوتوریسم در تمامی زمینه ها، حتی آشپزی نیز فعالیت داشند؛ زمینه‌های هنری مورد فعالیت آنها به ترتیب زیر است:

• ادبیات

• نقاشی

• عکاسی

• مجسمه‌سازی

• سفالگری

• تئاتر

• موسیقی

• معماری

در کشور روسیه، سبک کوبیسم بر سبک نوظهور فوتوریسم تاثیر بسزایی گذاشت و سبک فوتوریسم-کوبیسم را به وجود آورد. فوتوریسم بیشتر از هرچیزی به تفکرات هنرمندان روس که بیش از هرچیزی بیزار از گذشته و دوستدار پیشرفت و اغراق بودند؛ تناسب داشت. فوتوریسم ها معتقد بودند هر نسلی باید شهر خود را آن طور که دوست دارد بسازد.

ظهور تفکرات استالینی در روسیه و تسلط تفکرات کمونیستی باعث از بین رفتن جنبش آینده نگری و یا فوتوریسم در این کشور شد.

در ایتالیا این تفکرات فاشیستی بود که بر سبک هنری فوتوریسم تاثیر مستقیم گذاشت و باعث تولد آن شد. فوتوریست‌ها، فاشیست‌ها را مردمانی قدرتمند می‌دیدند که میتوانستنند با آنها ایتالیا را به مدرن ترین شکل ممکن برسانند. حتی خود شخص مارینتتی بنیان گذار این سبک، از پیروان اصلی حرب فاشیست موسولینی بود پیوست. در ایتالیا سبک فوتوریسم بیش از هرکشور دیگری بر معماری آن زمان تاثیر گذاشت و ماحصل ادغام کمینه‌گرایی و عقل‌گرایی با فوتوریسم، خلق آثار معماری چون ایستگاه راه آهن ترنتو بود که معمار ایتالیایی آنجیولیو مازونی آن را ساخت.

فوتوریسم در نقاشی و مجسمه سازی

مانیفست فوتوریسم منجر به تحریک برخی هنرمندان در میلان شد. افرادی که قبول کردند باید رویکردی آینده‌نگرانه به هنر داشته باشند. معماری آینده گرا و نقاشی فوتوریسم یک جهش در رویکرد هنری در دوران هنر مدرن تلقی می‌شود. نقاشی آینده نگری بر نمایش حرکت با استفاده از تکنیک‌های جدید تاکید داشت.

در ادامه برخی افراد که نام آن‌ها در ادامه ذکر می‌شود، چندین مانیفست در زمینه نقاشی در سال 1910 منتشر کردند:

• اومبرتو بوچونی (Umberto Boccioni)

• کارلو کارا (Carlo Carrà)

• لوئیجی روسو (Luigi Russolo)

• جیاکومو بالا (Giacomo)

• ژینو سروینی (Gino Severini)

اگرچه آنها هنوز در تلاش برای تبدیل‌شدن به سبک فوتوریسم بودند. اما این گروه از هنرمندان خواستند تا در پویایی زندگی مدرن نقش احساسی داشته باشند.

آنها می خواستند ادراک بصری حرکت، سرعت و تغییر را به تصویر بکشند. برای دستیابی به این هدف، نقاشان آینده نگر روش کوبیستی را با استفاده از سطوح پراکنده و در حال تلاقی برای نمایش چندین منظر همزمان از یک شی به کار گرفتند.

این هنرمندان جنبش فوتوریسم به دنبال تصویر کشیدن حرکت جسم بودند. بنابراین آثار آنها به طور معمول شامل تکرارهای ریتمیک مکانی خطوط یک شی در حین انتقال است. این تکنیک فوتوریسم با چندین بار قرار‌گرفتن تصاویری از یک شیء تولید می‌شود.

به عنوان نمونه می‌توان به نقاشی Dynamism of a Dog on a Leash مربوط به سال 1912 اشاره کرد.

فوتوریسم در ادبیات

نویسندگانی که آینده گرایی ادبیات ایتالیایی را ساختند صرفاً به مضامین شهری و مدرنیسم نقاشی آینده‌گرایی، راضی نبودند. آنان در تلاش بودند تا بیانی متناسب با آنچه را تصور می‌کردند، بسازند.

آنها ژانرهای جدیدی تأسیس کردند که مهم‌ترین ویژگی آنها مشروط بودن به آزادی است که از آنها به عنوان شعر کلمه-آزاد نیز یاد می‌شود. فوتوریسم شعر و ادبیات از محدودیت‌های تایپوگرافی خطی و نحو معمولی و املا آزاد شد.

“قیاس‌های طراحی‌شده” یا Designed analogies  ، dipinti paroliberi (مجموعه‌‌های ادبی ترکیبی از عناصر گرافیکی با شعر کلمه-آزاد) و sintesi (نمایش‌نامه مینیمالیستی) از دیگر ژانرهای جدید فوتوریسم بودند.

شکل های جدید انتشار در ادبیات فوتوریسم، مواردی از جمله Futurist evenings، رویدادهای رسانه‌ای میکس‌شده، استفاده از مانیفست، شعرهای پوستری و مجلات با فرمت صفحه گسترده حاوی ترکیبی از ادبیات، نقاشی و اظهارات نظر بود.

با این حال، تا سال 1914، خروجی هنرمندان از برنامه اعلام‌شده جنبش بسیار عقب ماند و شاعران آینده نگر – بر خلاف مارینتی – در موضوع و اصطلاحات خود تا حد زیادی سنتی گرایانه باقی ماندند.

مارینتی مدتی بود که در درجه اول با داستان Mafarka le futuriste درباره آفریقاشناخته شد. داستانی درباره تجاوز، غارت و نبرد در شمال آفریقا.

عنوان مهم‌ترین مانیفست آینده نگر ادبی در سال 1913 (“تخریب نحو – تصور بی‌سیم – کلمات در آزادی”) ، بیان‌گر خواسته‌های مارینتی برای یک زبان پراکنده، خالی از صفت ها و ضرب‌المثل‌ها، با افعالی در نشانه‌های بی نهایت و ریاضی و جفت‌سازی کلماتی که برای انتقال اقتصادی و جسورانه‌تر اطلاعات به کار می رود است.

به عنوان مثال فوتریسم ادبی معتقد بود اصوات را باید به صورت کلمه بیان کرد. صدای “تق تق” یک مثال روشن از این تکنیک فوتوریسم است. “تق تق” به عبارتی همان چیزی بود که شنیده می‌شد.بسیاری از این تکنیک‌های هنر مدرن بعدها در ادبیات پست مدرن نیز استفاده شد.

برهم‌زدن ترتیب نوشتار و استفاده از طراحی حروف و جملات با استفاده از گرافیک از دیگر دست‌آوردهای فوتوریسم بود.

فوتوریسم در طراحی لباس و صنعت مد

آینده گرایی هنرمندان را به چالش کشید تا سبک‌هایی را بیان کنند که ایده‌ها و احساسات دنیای مدرن را بیان می‌کند. در سال 1914، نقاش Giacomo Balla، یکی از بنیان‍گذاران جنبش، دستورالعمل‌های مربوط به صنعت مد را تدوین کرد.

Balla رنگ‌های خنثی، طرح‌های متقارن و یک‌نواخت حاکم بر سبک‌های مد روز را مسخره کرد. وی تصریح کرد که لباس باید تهاجمی باشد و دارای سایه‌های “عضلانی” یا عمیق از رنگ و الگوهای هندسی جسورانه باشد.

به جای تعادل، Balla طرفدار عدم تقارن، مانند آستین‌های ژاکت برش داده شده در طول و شکل‌های مختلف است. طراحی او بر اضافه و حذف لایه‌هایی از لباس بود که می‌توانست به صورت خودجوش ظاهری جدید ایجاد کند.

سبک فوتوریسم در طراحی لباس، مد را دوباره تعریف کرد. این جنبش باعث تمجید از تحرک و پرخاش‌گری شد. Balla خواستار لباسی ساده و راحت بود که تنفس پوست و بدن در آن به راحتی انجام می‌شود.

در سال 1920، طراح آینده گرایانه، ارنستو میشائیل (Ernesto Michahelles)، معروف به Thayaht، یک لباس پرشکوه و راحت را به نام توتا معرفی کرد که به معنای کلمه ایتالیایی tutta بود، که معنی آن همه است.

توتا توجه عموم مردم را به خود جلب کرد و یکی از طرح های آینده گرا و فیوچریستی برای دستیابی به موفقیت تجاری بود. با این وجود، تأکید جدید Futurism بر روی لباس‌هایی که برای ایجاد یک سبک زندگی فعال طراحی شده است، یک نوآوری واقعی و آغاز آنچه در نهایت به لباس اسپرت مدرن تبدیل می‌شود بود.

فوتوریسم در عکاسی

در بین تمام حرکات آوانگارد نیمه اول قرن بیستم، مطمئناً فتوریسم است که عمیق‌ترین و مطالعه‌شده‌ترین روابط بین نقاشی و عکاسی را ارائه می‌دهد.

فوتوریسم در عکاسی از مفهوم نمایندگی نئو‌امپرسیونیستی خود  سعی می‌کنند به صورت منسجم تکنیک‌های نقاشی که مفهوم حرکت را نمایش می‌دهد از طریق امکانات عکاسی پیاده نمایند.

در عین حال، به لطف پیشرفت فناوری، عکاسی تکامل خود را آغاز کرد و به ابزاری برای رسمی‌سازی تصاویر از حرکت فعال تبدیل شد.

این انقلاب در ادراک بود که عکاسی آینده گرا می خواست معرفی کند. به عنوان یک رویکرد، آنها به عکاسی علمی و معنوی گرایش پیدا کردند.

معماری در سبک فوتوریسم

كوشش هنرمندان «فوتوريست» در استفاده از اصول اين مكتب مستقيماً در معماری، براساس اين هنر تأثيری نگذاشت. «آنتونيوسانت اليا» هنرمند ايتاليائی كه قبلاً از او ياد كرده ايم در پروژه ی خود يك «شهر جديد» كه مشتمل بر خانه های چندين طبقه و راه های زير زمينی و هوائی در طبقات مختلف بود كوشيد اصول «حركت» را به عنوان عامل هنری در طرح شهرهای معاصر معمول دارد. تازه در حدود سال 1960 كه اهميت مسئله عبور و مرور دانسته شد و برای حل آن ناگزير ساختن جاده ها و خيابان ها در طبقات مختلف پيشنهاد شد اصول پروژه ی «سانت اليا» و كارهای مجسمه مانند «مالويچ» جانی تازه گرفت.

«سانت اليا» به سال 1916 در گذشت و بر ما روشن نيست اگر زنده می ماند دنباله ی نظريات خود را پيشتر می برد يا خير و اگر چه پيش بينی وی مستقيماً معماری را تحت تأثير قرار نداد اما وی در زمانی طرح خود را رسم كرد كه معماران ديگر تازه در جستجوی راهی نو بودند. حتی «لوكوبوزيه» معمار معاصر وی به پختگی خود هنوز نرسيده بود.

«سانت اليا» در بيانيه ی خود به تاريخ 14 ژوئيه ی 1914 كه به مناسبت گشايش نمايشگاهی در ميلان از طرح های وی منتشر شد اعلام داشت كه بايد در معماری استفاده از تمام مصالح ساختمانی جديد از آهن و بتن مسلح گرفته تا منسوجات كارخانه ای و مقوا معمول شود. اما قصد اصلی وی از اين اعلاميه اين بود كه حركت و تحول اساس معماری است؛ اساسی كه به معماری همان تحرك و «سبكی» مجسمه سازی را مي دهد. قصد وی در جمله ای از خود او در اين بيانيه خلاصه می شود: «هر خانه بايد مناسب زمان خود ساخته شود»