امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 275462
۱۱۸۶
۱
۰
نسخه چاپی

وکالت چیست؟ | تقسیم بندی انواع وکالت | اقسام وکالت

برابر ماده ۶۶۰ قانون مدنی :وکالت ممکن است به طور مطلق و برای تمام امور موکل باشد یا مقید و برای امر یا امور خاصی.» و مطابق ماده ۶۶۱ :در صورتی که وکالت، مطلق باشد فقط امور به اداره کردن اموال موکل خواهد بود

وکالت چیست؟ | تقسیم بندی انواع وکالت | اقسام وکالت

وکالت چیست؟

قانون مدنی ایران در ماده ۶۵۶ وکالت را چنین تعریف کرده است: وکالت عقدی است که به موجب آن، یکی از طرفین طرف دیگر را بر انجام امری نایب خود قرار می‌دهد.

با انعقاد عقد وکالت، وکیل و موکل در برابر یکدیگر حق و تکلیف می‌یابند و دارای روابط حقوقی، وظایف و مسئولیت‌های متقابلی می‌شوند.

البته وکالت را در لغت می‌توان واگذار کردن یا تفویض کردن نیز تعریف کرد. اما در اصطلاح حقوقی، همان چیزی است که در ماده ۶۵۶ ذکر شد. در یک کلام، وکالت از عقود بسیار رایج است که امروزه در صحنه‌های اجتماعی و اقتصادی و بانک‌ها استفاده فراوانی دارد.

تقسیم بندی انواع وکالت

انواع وکالت بر اساس حدود اختیارات

وکالت از جهت حدود اختیارات وکیل به وکالت مطلق و مقید تقسیم می شود.

- منظور از وکالت مطلق این است که شخصی را برای تمامی امور وکیل کنند و این انواع وکالت شامل امور اداری و مالی موکل می‌شود، مثل فروش یا خرید یا پرداخت هزینه خانواده. بنابراین، در این قسم اعمال، وکیل نیاز به اجازه موکل ندارد.

- وکالت مقید نیز به این معنی است که مورد وکالت مشخص و معین است و وکیل باید فقط در همان مورد معین، عمل کند، مثل خرید خانه یا فروش ماشین.

برابر ماده ۶۶۰ قانون مدنی :وکالت ممکن است به طور مطلق و برای تمام امور موکل باشد یا مقید و برای امر یا امور خاصی.» و مطابق ماده ۶۶۱ :در صورتی که وکالت، مطلق باشد فقط امور به اداره کردن اموال موکل خواهد بود.

انواع وکالت از نظر شکلی

همچنین وکالت از نظر شکل نیز به وکالت رسمی یا عادی یا شفاهی تقسیم می‌شود. مورد وکالت باید چیزی باشد که به موجب قانون یا طبیعتا در انحصار شخص نباشد، مثل وکالت در مجلس معامله که باید خود فرد عمل کند و نمی‌تواند دیگری را وکیل قرار دهد. همچنین خود شخص موکل باید بتواند آن را انجام دهد. برای مثال شخص ورشکسته که از دخالت در اموال ممنوع است، نمی‌تواند در مورد آن به دیگری وکالت دهد.

انواع وکالت بر اساس موضوع

وکالت از جهت موضوع به وکالت عام و وکالت خاص تقسیم می شود، موضوع وکالت خاص در رابطه با یک یا چند مال بخصوص و یا انجام یک یاچند نوع کار معین می باشد که در وکالت نامه به آن تصریح شده است ولی در وکالت عام وکیل حق انجام مورد وکالت را درخصوص تمام اموال یا تمام امور موکل داراست و محدود به مال یا فعل معینی نمی باشد.

اقسام وکالت

وکالت چهار قسمت دارد:

1- وکالت تعیینی
2- وکالت تسخیری
3- وکالت معاضدتی
4- وکالت اتفاقی

1. وکالت تعیینی

وکالت تعیینی همان وکالت قراردادی می باشد. در این وکالت هر کدام از صاحبان دعوا جهت دفاع از حق و اقدام کردن آن، می توانند به وکیل دادگستری مراجعه کنند و قرارداد وکالت را با وکیل دادگستری ببندند. وکیل دادگستری به فردی می گویند که علاوه بر دارا بودن تحصیلات حقوقی بایستی دارای پروانه‌ی وکالت از قوه قضاییه و یا از کانون وکلا باشد.

2. وکالت اتفاقی

در وکالت اتفاقی یا موقت افرادی که اطلاعات کافی جهت وکالت کردن دارند ولی جواز یا پروانه دائم وکالت را ندارند یا می توان گفت شغلشان وکالت نمی باشد، اگر کانون وکلا برای آن ها مجوز صادر کند، می توانند سالی سه بار برای بستگان نسبی خود (به‌ واسطه‌ی پدر و مادر) و سببی (به ‌واسطه ازدواج)، در مراجع قضایی وکالت کنند. باید توجه داشت که این که فرد دارای تحصیلات حقوقی به منظور گرفتن مجوز نمی تواند کافی باشد به همین منظور کانون وکلا می تواند پیش از صدور مجوز جهت وکالت اتفاقی، با آن فرد مصاحبه علمی بکند به این ترتیب اگر فرد اطلاعات کافی را در این زمینه نداشت، کانون وکلا می تواند از صدور مجوز برای آن فرد خودداری نماید.

3. وکالت تسخیری

نوعی از وکالت، وکالت تسخیری یا انتخابی می باشد. این وکالت از طرف دادگاه برای کارهای کیفری جهت برابر ساختن موقعیت متهم و دادستان جهت نتیجه‌ی عادلانه‌ و دفاع از حق و حقوق متهم به وکلای دادگستری فرستاده می شود. می توان گفت که حدود اختیارات وکیل تسخیری تفاوتی با وکیل تعیینی ندارد. تنها وجه تمایز این دو در مرجع تعیین‌کننده می باشد.

در بعضی از کارهای کیفری که داری مجازات اعدام می باشند، مانند قصاص نفس و حبس ابد یا غیره، به خاطر این که سطح معلومات حقوقی متهمین پایین می باشد، برای دفاع از خود بایستی وکیل اجباری در دادگاه داشته باشند. به هر صورت اگر فرد متهم، مایل نباشد یا قادر نباشد وکیلی برای خود پیدا کند، خود دادگاه به صورت اجبار برای او وکیلی تسخیری معین می نماید. ولی لازم به ذکر است که در جرم های منافی عفت عمومی از جمله زنا و لواط و غیره متهم این اختیار را دارد که وکیل نخواهد یا نداشته باشد..

اگر چه داشتن وکیل در بقیه دعاوی کیفری اجبار نمی باشد ولی متهم و شاکی این حق را دارند که از وکیل داشته باشند. اگر فردی در قشر ضعیف جامعه به خاطر توانایی مالی کم و یا اطلاعات نا کافی برای دفاع از خود نتواند وکیلی برای خود انتخاب کند، قادر است از دادگاه تقاضای وکیل نماید. اگر دادگاه تشخیص بدهد این فرد متهم نمی تواند وکیلی برای خود انتخاب کند، با استفاده از بودجه‌ی دادگستری می تواند برای متهم، وکیلی تسخیر نماید.

نکته‌ی مهم این است که اگر از طرف دادگاه برای متهم وکیلی انتخاب شد، دیگر متهم نمی تواند آن را تغییر دهد مگر این که در بی ‌طرفی و صداقت وکیل ترس داشته باشد؛ در این زمینه مواردی در قانون بیان شده برای مثال وکیل تسخیری، همسر یا فرزند او باشد، رابطه‌ی خویشاوندی میان وکیل با یکی از صاحبان دعوا باشد، وکیل قیم یا مخدوم یک شخص از طرفین باشد و غیره. علاوه بر این وقتی فرد به‌ عنوان وکیل تسخیری معرفی می شود، قادر نیست از مسئولیت محول شده شانه خالی کند، چرا که هر وکیل دادگستری سالی سه بار، بایستی تسخیرا و رایگان برای متهمین وکالت نماید. در هر صورت اگر وکیل تسخیری نخواهد که رایگان وکالت نماید، این امکان را دارد که از دادگاه حق‌الزحمه تقاضا نماید و به همین ترتیب حق‌الوکاله‌ی او طبق تعرفه قانونی و مقدار کاری که انجام می دهد از بودجه‌ی دادگستری پرداخت خواهد.

4. وکالت معاضدتی

وکالت معاضدتی یا انتخابی بر خلاف وکالت تسخیری در امور مدنی از جمله انحصار وراثت و تقسیم ارث و میراث، ازدواج و طلاق انجام می گیرد. به این ترتیب دادگاه شرایط خواهان دعوا را بررسی کرده و در صورتی که واقعا فرد توانایی مالی برای پرداخت حق‌الوکاله را نداشته باشد، او را به کانون وکلا معرفی می نماید. وکیل معاضدتی وظیفه دارد قرارداد حق‌الوکاله ای را با موکل خود تنظیم نماید و نسخه‌ ای از آن قرارداد را برای واحد معاضدت قضایی در کانون وکلا ارسال نماید و زمانی که دعوا تمام گردید یا اخذ محکوم‌به، بایستی یک پنجم حق‌الوکاله را به صندوق کانون بدهد. مگر این که قادر باشد تا ثابت نماید که گرفتن حق ‌الوکاله به صورت قانونی امکان پذیر نمی باشد.

به جز موارد ذکر شد این موارد را نیز می توان مورد اقسام وکالت برشمرد:

- وکالت اشخاص حقوقی حقوق عمومی : وزارتخانه ها ، موسسات دولتی و وابسته به دولت ، شرکتهای دولتی ، نهادهای انقلاب اسلامی و موسسات عمومی غیر دولتی ، شهرداری ها و بانکها می توانند علاوه بر استفاده از وکیل دادگستری از اداره حقوقی خود یا کارمندان رسمی خود تحت شرایطی به عنوان نماینده حقوقی استفاده نمایند و می بایست معرفی نامه نمایندگی حقوقی به مراجع قضایی ارائه نموده و حدود اختیارات نماینده نیز مشخص باشد .

- وکالت اشخاص حقوقی حقوق خصوصی : نظر به اینکه اعطای نمایندگی حقوقی از سوی شرکتهای خصوصی جهت اقامه دعوی ، دفاع و پیگیری پرونده در دادگاهها و دادسراها پذیرفته نیست لذا شرکتها می توانند با اعطای وکالت به وکیل دادگستری نسبت به اقامه دعوی ، دفاع و پیگیری امورات خود در محاکم ، توسط وکیل دادگستری اقدام نمایند .

- وکالت در مطالعه پرونده : اشخاصی که توان مالی پرداخت حق الوکاله جهت اعطای وکالت در دفاع و پیگری پرونده را ندارند و یا اشخاصی که صرفاً قصد اطلاع حقوقی از روند دادرسی و بررسی پرونده را دارند می توانند با اعطای وکالت در مطالعه پرونده به وکیل دادگستری از مزایای این نوع وکالت بهره مند شوند .

- وکالت در ادارات : با توجه به گسترش روز افزون قوانین و مقررات در کلیه امورات ، اشخاصی که توان و اطلاعات حقوقی لازم و فرصت پیگیری و انجام امورات خود را در ادارات ندارند می توانند با مراجعه و اعطای وکالت به وکیل دادگستری ، پیگیری و انجام امورات خود را به وکیل محول نمایند .

  • منبع
  • یاسا
  • موسسه حقوقی علی عبدی
  • وبسایت وکیل
  • حامد امیری

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید