پروپاگاندا در واقع نوعی روش ارتباطی است که با هدف نفوذ بر گرایش های خاص سیاسی، افراد، جامعه و … پیش روی می کند. پروپاگاندا با هدف نفوذ بر مخاطبان خود اطلاعات زیادی را در اختیار همگان قرار خواهد داد. پروپاگاندا ، اطلاعاتی مغرضانه یا گمراه کننده است که از طریق انواع رسانه های جمعی با هدف ترویج دستور کار سیاسی یا دیدگاه سیاسی پخش می شود.
پروپاگاندا (Propaganda)
پروپاگاندا در اصل به معنای تبلیغات است اما در اصطلاح به معنای ارائه مجموعه اطلاعات واقعی و غیر واقعی به افراد به منظور ترویج یک دیدگاه یا نظر خاص به شمار میآید. این ارائه اطلاعات همراه با غرض ورزی بوده و تلاش اصلی در پروپاگاندا تأثیرگذاری بر ذهن افراد و تشویق به انجام کارهای خاص خواهد بود.
پروپاگاندا تکنیکی است که قدرتها با آن اقدامات غیر موجه شان را مشروعیت میدهند به عبارتی در این روش که از آن به تبلیغات سیاسی هم یاد میشود، اطلاعات هماهنگ و جهت دار به منظور بسیج افکار عمومی از طریق تبلیغات سیاسی پخش و فرستاده میشوند.
برخی نیز معتقدند انتشار هدفمند مجموعهای از اطلاعات با هدف تحت تاثیر قرار دادن افکار و رفتار مخاطبان پروپاگانداست، ولی نکته حائز اهمیت اینکه کاربرد این واژه بر خلاف تلقی عامیانه، به حوزههای سیاسی محدود نشده و در هر زمینهای که با مخاطب سر و کار دارد قابل استفاده است.
افرادی که از پروپاگاندا استفاده میکنند بر این سعیاند تا عملکردهای گروهشان را توجیه کرده و با تزریق اطلاعاتی که با هدفمندی قبلی آماده شدهاند نظر عموم افراد را درباره فعالیتهایشان جلب کنند و مورد قبول افراد باشند.
اولين تلاشها برای ارائه تعريفی از پروپاگاندا از سو هارولد لاسول صورت گرفت. لاسول پروپاگاندا را چنين تعريف می کند: پروپاگاندا کنترل افکار به وسيله نمادهايی خاص و يا به عبارت بهتر داستان، شايعه، گزارش، تصوير و ديگر اشکال ارتباطی است.
لاسول چهار هدف عمده را برای پروپاگاندا در نظر می گيرد که عبارتند از ايجاد نفرت نسبت به دشمن، حفظ دوستی با متحدان، حفظ دوستی با بی طرفها و در صورت امکان جلب مشارکت آنها و تضعيف روحيه دشمن. 10 سال بعد، لاسول تعريف خود را از مفهوم پروپاگاندا چنين اصلاح کرد: پروپاگاندا فنی است برای تأثيرگذاری بر اعمال انسان از طريق دستکاری بازنمايی ها. اين بازنمايی ها ممکن است صوتی، تصويری، مکتوب و يا حتی موسيقيايی باشند.
تاریخچه پروپاگاندا
پروپاگاندا در اشکال گوناگون، همواره در جوامع بشری وجود داشته است. این واژه در کلیسای کاتولیک که مسئولیت تبلیغ دین را داشت، ریشه دارد. در این زمان پروپاگاندا به معنای ترویج اعتقاد به نیروهای فوق طبیعت به کار رفته است.
در نیمه اول قرن بیستم نازیها و فاشیستها از این واژه در تبیین کنترل اجتماعی و مشروعیت سازی حکومت بهره بردند. در دوران جنگ جهانی دوّم نیز، دولتهای درگیر جنگ با بکارگیری ابزارهای مختلف تبلیغی در جهت نیل به اهداف سیاسی خود همچون تقویت روحیه مردم و بسیج نیروها و تضعیف روحیه دشمن تلاش کردهاند. از همین دوران بود که پروپاگاندا به معنای تبلیغات سیاسی رواج یافت. در دوران جنگ سرد نیز، دو بلوک شرق و غرب به طور بسیار گسترده و پیشرفته از تبلیغات در جهت گسترش حوزه نفوذ خود علیه جبهه مقابل استفاده کردهاند.
پروپاگاندا در جهان کنونی و در عصری که عصر انفجار اطلاعات خوانده میشود در سیاست جایگاه ویژهای دارد. گسترش وسایل ارتباط جمعی و رسانههای گوناگون، تبلیغات سیاسی را پیچیده و روز افزون کرده است. از همین رو همۀ دولتها و گروهها و احزاب سیاسی در تلاش هستند با بکارگیری همۀ ابزارهای تبلیغی همچون: مطبوعات، فرستندههای قوی، ماهواره، سایتهای اینترنت، سخنرانیها، سینما و .... ایدهها و اندیشههای خویش را به مخاطبین انتقال دهند و در دستیابی به قدرت بیشتر بوسیله جلب رضایت مردم تمام همت خود را به کار بستهاند.
امروزه پروپاگاندا بخش پایداری از کوشش هر دولت و حزب سیاسی را تشکیل میدهد، دولتها با تأسیس ارگانهایی با نامهای گوناگون مانند: وزارت تبلیغات، اداره نشر و توسعه ارزشها و اندیشهها، سازمان انتشارات و تبلیغات و غیره فعالیتها و تلاشهای تبلیغی خود را در جهتدهی افکار عمومی و مشروعیت بخشی اعمال دولت نهادینه کردهاند.
به عنوان مثال ، یک ورزشکار را نشان می دهد که مارک کفش خاصی را توصیه می کند. بنابراین در این روش از افراد مشهور برای تبلیغ محصولات خاص استفاده می شود. در تکنیک انتقال، خصوصیات یک فرد شناخته شده با محصولی برای ترویج یا تخریب آن در ارتباط است. تکرار زمانی است که در طی یک تبلیغ چندین بار نام محصول تکرار می شود. روش عواطف به معنای ایجاد احساسات مثبت در ذهن توده ها است و از کلمات خاصی برای برانگیختن احساسات در ذهن مردم به کار می رود که با محصول ارتباط دارند.
روشهای پروپاگاندا
1. برچسب زدن
این روش به منظور برانگیختن وحشت یا تعصب افراد جامعه علیه یک گروه مخالف استفاده میشود. این روش باعث میشود که نیازی به ایجاد بحث استدلالی با گروههای مخالف نباشد یکی از این روشها استهزای مخالفان با کاریکاتور میباشد.
2. شعارهای فریبنده
در این روش سعی میشود که بادادن شعارهایی با مفهوم مبهم و کلّی توجه افکار عمومی به پیام مبلغ جلب شود. این پیامها اغلب بر حول محور ارزشهایی همچون شرافت، دین، افتخار به میهن و میهنپرستی یا ارزشهای خانوادگی میباشد.
3. حمله شخصی
حمله کردن به شخصیت فرد (مثلاً اتهام روابط نامشروع یا خیانت به کشور)، به جای رد کردن منطقی افکار و سخنان او.
4. تکرار
تکرار بیوقفهٔ یک حرف، مخصوصاً اگر یک شعار ساده باشد، باعث میشود که کمکم به عنوان یک حقیقت بدیهی پذیرفته شود. این حربه اگر همراه با کنترل و سانسور رسانهها باشد، تأثیر بیشتری خواهد گذاشت.
5. توسل به مرجع
برای اثبات درستی یک سخن، به جای استدلال منطقی، به مرجعیت و اقتدار و محبوبیت گویندهٔ آن استناد میشود.
6. توسل به ترس
القای ترس و نگرانی همگانی برای آن که مردم با حکومت همراه شوند، همچون تأکید بر خشونت و وحشی گری دشمنان یا احتمال قریبالوقوع حملهٔ آن ها.
7. توسل به اکثریت
القای این حس که اکثریت مردم پیرو این فرد یا حزب هستند و پیروزی آن قطعی است، تا افراد برای همرنگ جماعت شدن، یا برای رسیدن به پیروزی حتمی، به پیروان آن فرد یا حزب بپیوندند.
8. دروغ بزرگ
بیان دروغی چنان بزرگ که هیچکس فکرش را هم نمیکند که کسی آن قدر بی شرم باشد که چنین گستاخانه حقیقت را تحریف کند، در نتیجه همگان آن دروغ را باور خواهند کرد.
9. سیاه و سفید نمایی
جلوه دادن اوضاع به گونهای که افراد تنها دو گزینه در برابر خود ببینند: یا دوست کامل بودن یا دشمن کامل بودن.
10. حقیقت گزینشی
گفتن پیام تبلیغاتی در ضمن حقایق گزینش شده، به شکلی که مخاطب متوجه نشود که مورد هجوم تبلیغاتی قرار گرفتهاست.
11. شرطیسازی
اگر مخاطب نسبت به الف واکنش خاصی داشته باشد (مثلاً از آن بیزار باشد، یا به آن علاقهمند باشد)، در چنین صورتی اگر شرطی ساز همواره الف و ب را همراه هم به مخاطب عرضه کند، مخاطب کمکم خصوصیت الف را به ب هم سرایت میدهد، بهطوریکه حتی اگر الف نبود، مخاطب همان واکنش را نسبت به ب نشان میدهد (و از آن بیزار یا به آن علاقهمند می گردد)
انواع پروپاگاندا
1. پروپاگاندای سفید
دراین نوع پروپاگاندا، منبع کاملاً مشخص و معین است و پیام به گونهای ارائه میشود که از دقت بالای اطلاعات برخوردار باشد. این نوع پروپاگاندا، نوعی ارتباط دوستانه برقرار میکند.
2. پروپاگاندای خاکستری
در اینجا منبع، واضح و صریح نیست و اطلاعات دقیقی ارائه نمیشود. در این نوع پروپاگاندا، با آن که جنگ تبلیغاتی برقرار نیست، اما صلح تبلیغاتی نیز حاکم نیست. اخبار، اعلامیه و اطلاعاتی که در آنها از عنوان یک منبع موثق، منابع مطلع و امثال آن استفاده میشود، در زمره پروپاگاندای خاکستری قرار میگیرند. تبلیغات علیه کمونیستها به هنگام حمله شوروی به افغانستان، نوعی پروپاگاندای خاکستری به شمار میرود.
3. پروپاگاندای سیاه
در پروپاگاندای سیاه، منبع و دقت اطلاعات مشخص نیست و در آن هر گونه جعل و تخریب صورت میگیرد. تمام قواعد در این نوع پروپاگاندا، به کار گرفته میشود. بسیاری از فرستندههای رادیویی در طول جنگ، براساس این نوع پروپاگاندا عمل میکنند.
دیدگاه