گناهان کبیره | انواع گناه کبیره | ملاک گناهان کبیره

گُناهان کَبیره در تعالیم دینی اسلامی گناهانی هستند که در قرآن و روایات امامان شیعه بر مرتکبین آن‌ها وعده آتش دوزخ داده شده‌است.

گناهان کبیره

گناه عملی است که با اراده و رضایت الهی در تضاد بوده، با ایجاد نوعی “ تاریکی" معنوی در نفس انسان، آدمی را از خدای متعال که "نور" آسمانها و زمین است، دور می سازد و به عبارت دیگر، موجب بازماندن وی از کمال و قرب به خدا می گردد. تعیین این که چه چیزی گناه است و چه چیزی ثواب از طریق کتاب و سنت مقدور است، زیرا در بسیاری از موارد، گناه بودن عملی قابل تشخیص عقلانی نیست و خدای متعال است که این موارد را به اقتضای علم و حکمت مطلق خود، از طریق وحی و دین، برای بشر بیان نموده است.

عالمان اسلامی گناهان را بر دو گونه تقسیم نموده اند: گناهان کبیره (بزرگ) و گناهان صغیره (کوچک). این تقسیم بندی از قرآن و روایات سرچشمه گرفته است؛ در قرآن چنین می خوانیم: اگر از گناهان کبیره ای که از آن نهی شده اید، اجتناب کنید، گناهان کوچک شما را می پوشانیم وشما را در جایگاه خوبی وارد می سازیم. (نساء، ۳۱)

و در جای دیگر آمده است: و کتاب (نامه اعمال) در آنجا گذارده شود، گنهکاران را می بینی که از آنچه در آن است، ترسان و هراسناکند، و می گویند: ای وای بر ما، این چه کتابی است که هیچ عمل کوچک و بزرگی نیست، مگر اینکه آن را شماره کرده است؟ (کهف، ۴۹) و دربارۀ بهشتیان می خوانیم: مواهب آخرت، جاودانه است برای آنانکه از گناهان بزرگ و کارهای زشت پرهیز می کنند. (شوری، ۳۸)

از این آیات به روشنی استفاده می شود، که گناهان، دو گونه اند: کبیره و صغیره و همچنین استفاده می شود بعضی از گناهان، بدون توبه حقیقی بخشودنی نیست، ولی بعضی از آنها بخشودنی است.

ملاک های كبیره بودن گناه

در قرآن مجید و کلام معصومین (علیهم‌السلام) كلیه اعمالى كه گناه محسوب مى‌شود، بیان گردیده است، منتهی كبیره بودن گناه، پیرو ملاک‌هایی است.

در كتاب تحریر الوسیله امام خمینی (قدس‌سره) پیرامون معیار گناهان كبیره، چنین آمده است

1. گناهانى كه در مورد آن‌ها در قرآن یا روایات اسلامى وعده آتش ‌دوزخ، داده شده باشد.

2. از طرف شرع، به شدت، از آن نهى شده است.

3. دلایلی وجود دارد كه معلوم می‌شود آن گناه، بزرگ‌تر از بعضى از گناهان كبیره است.

4. عقل، حكم كند كه فلان گناه، كبیره است.

5. در ذهن مسلمینِ پاى‌بند به دستورات الهى، چنین تثبیت شده كه فلان گناه، از گناهان بزرگ است.

6. از طرف پیامبر (صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) یا امامان (علیهم‌السلام) در خصوص گناهى تصریح شده كه از گناهان كبیره است.

(برخی از فقها تعزیر را نشانه كبیره بودن گناه می‌دانند كه در این صورت استمنا نیز از گناهان كبیره محسوب خواهد شد، زیرا در روایتی آمده است كه امام علی (علیه السلام) با زدن روی دست، شخص مستمنی را تعزیر فرمودند.

البته گناهان كبیره نیز همه در یک سطح نیستند. بعضى بدون توبه بخشیده نمى‌شوند، مانند «شرک» و «قتل نفس» و برخى بدون توبه و تحت شرایطی و در اثر انجام كارهای نیک ممكن است مشمول مغفرت گردند.

انواع گناهان کبیره

گناهان کبیره در باورهای اسلامی گناهی است که مستوجب عقاب می شود. گناه کبیره اثرش مسخ شدن روح انسان است.  گناهان کبیره در تعالیم دینی اسلامی گناهانی هستند که از گناهان عادی بزرگتر و متفاوت هستند و در قرآن و روایات امامان شیعه بر مرتکبین آنها وعده آتش دوزخ داده شده است.

در شماره و تعداد گناهان کبیره بین مذاهب مختلف اسلامی (شیعه و سنی) اختلاف است. بعضی تعداد آن را 25 و بعضی دیگر هفتاد شمرده اند. خداوند در قرآن، در سوره نساء آیه 31 می فرماید: ﴿إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَنُدْخِلْکُمْ مُدْخَلًا کَرِیمًا﴾ ترجمه:« اگر از گناهان بزرگی که از آنها نهی می شوید دوری گزینید، گناهان کوچکتان را از شما می زداییم و شما را در جایگاهی ارجمند و پرکرامت در می آوریم.»

بر اساس تعالیم دینی اسلامی، کسی که گناه کبیره از او سر زند و توبه ننماید فاسق است و نمی شود در نماز باو اقتداء کرد و شهادتش پذیرفته نیست و پس از مرگ مستحق عقوبت الهی است مگر اینکه فضل الهی شامل حالش شود که از آنجمله شفاعت پیامبر اسلام و آل پیامبر است. درباره شفاعت پیامبر اسلام گفته است که شفاعتم را برای صاحبان گناهان کبیره از امتم ذخیره کرده ام. شفاعت من برای صاحبان گناهان کبیره از امتم می باشد، اما نیکوکاران، یعنی ترک کنندگان کبائر، برایشان راه مواخذه نیست.

فهرست گناهان کبیره در حدیثی از موسی بن جعفر

روایت است از موسی بن جعفر که روزی عمرو بن عبید نزد پدرم جعفر صادق آمد و سلام کرد و نشست و این آیه را تلاوت نمود: «کسانی که اجتناب می کنند از گناهان کبیره و فواحش. . . » (سوره شوری - 35) و ساکت شد. حضرت فرمود چرا بقیه را نخواندی و ساکت شدی؟ عرض کردم خواستم بفرمایید تا بدانم گناهان کبیره چیست؟ حضرت فرمود:

• شرک به خدا: بزرگترین گناه کبیره شرک به خداست و مشرک محروم از بهشت است چنان که می فرماید: «هر که برای خدا شریک قائل شود خدا بهشت را بر او حرام گرداند و جایگاهش آتش دوزخ باشد» (سوره مائده _ 72)

• نا امیدی از رحمت خدا: بعد از شرک ناامیدی از رحمت خداست و هر که ناامید باشد کافر است چنان که در قرآن می فرماید: «نومید مشوید از رحمت خدا همانا مایوس نمی شوند از رحمت خدا مگر کافران» (سوره یوسف - 87)

• ایمنی از آزمایش: بعد از آن ایمنی از آزمایش و مجازات است و کسی از آزمایش خداوند ایمن نمی شود مگر زیان کاران چنان که در قرآن می فرماید: «از مکر خدا ایمن نمی گردند مگر جماعت زیانکاران» (سوره اعراف - 97) دیگری عاق پدر و مادر شدن است و خداوند عاق را جبار شقی نامیده است چنان که در آیه 32 سوره مریم می فرماید: «و به نیکویی به مادر توصیه نمود و مرا ستمکار و شقی نگردانید»

• قتل مومن: دیگری قتل مومن است بدون حکم شرعی و خداوند جایگاه قاتل را جهنم قرار داده چنان که می فرماید: «هر کس مومنی را به عمد بکشد مجازات او آتش جهنم است که در آن همیشه معذب خواهد بود و خدا بر او خشم و لعن کند و عذابی بسیار شدید برایش مهیا سازد» (سوره نسا - 95)

• تهمت: دیگری تهمت و نسبت زنا دادن به کسی است و هر که چنین تهمتی بزند و عده عذاب به او داده شده چنان که می فرماید: "کسانی که به افراد با ایمان نسبت زنا داده اند در دنیا و آخرت ملعون خواهند بود و به عذاب سخت معذب خواهند شد» (سوره نور - 23)

• خوردن مال یتیم: و دیگر خوردن اموال یتیم است که آن هم در آخرت جز عذاب ثمر دیگری ندارد چنان که خداوند می فرماید: «آنان که اموال یتیمان را به ستمگری می خورند در حقیقت آنها در شکم خود آتش جهنم فرو می برند و به زودی در آتش افروخته خواهند افتاد» (سوره نسا - 11)

• فرار از جنگ: و دیگر فرار از جنگ است (که به دستور پیغمبر اسلام و یا امام و یا نائب خاص پیغمبر و امام واجب شده باشد) چنان که می فرماید: «هر که در روز جنگ فرار کرد همانا به طرف خشم و غضب خدا روی آورده و جایگاهش دوزخ که بدترین منزل است خواهد بود. »

• خوردن ربا: و دیگری خوردن ربا است که خداوند در حق ربا خورندگان می فرماید: آن کسانی که ربا می خورند می فرماید: «آن کسانی که ربا می خورند مبعوث نمی شوند در قیامت از قبرهای خود مگر مانند آن که شیطان ایشان را با مس کردن مخبط کرده»

• ساحر و جادوگر: دیگری سحر و جادو کردن و یاد گرفتن و یاد دادن آن است و خدای متعال در مذمت ساحران فرموده: «و محققا می دانند که هر که سحر کند، در عالم آخرت هرگز بهره ای از بهشت نخواهد یافت».

• زنا: دیگری زنا کردن است و خدای تعالی وعده عذاب به زنا کنندگان داده چنان که می فرماید: «هر که زنا کند کیفرش را خواهد دید و عذابش در قیامت مضاعف و دو چندان شود و با ذلت و خواری به جهنم جاوید و ملخد گردد» (سوره فرقان - 68)

• قسم ناحق: و دیگری قسم نا حق یاد کردن است. یاد کنندگان ناحق در آخرت بهره ای از رحمت الهی ندارند چنان که می فرماید: «آنان که عهده خدا و سوگند خود را به بهایی اندک بفروشد اینان را در آخرت بهره و نصیبی از رحمت خداوندی نیست».

• خیانت: و دیگری خیانت به دین و مملکت و اموال و ناموس مردم نمودن است و خائن را نیز به کیفر اعمالش می رسانند چنان که می فرماید: «هر کس خیانت کند روز قیامت به کیفر آن خواهد رسید» (سوره آل عمران - 155)

• ندادن زکات: و دیگری ندادن زکات است و خدای تعالی در حق مانعین زکات فرموده: «روزی که آن طلا و ذخایرشان در آتش جهنم گداخته شود و پیشانی و پشت و پهلویشان را بدتن داغ کنند» (سوره توبه - 35)

• شهادت دروغ و کتمانش: و دیگری شهادت دروغ و ناحق دادن است که در آیه 72 سوره فرقان می فرماید: «. . . هر کس به دروغ و ناحق شهادت دهد مومن نیست و مرتکب گناه کبیره شده است». و دیگری کتمان شهادت نمودن است در جایی که آبرو و یا جان و یا اموال مومنی در معرض تلف و خطر باشد چنان که خدای متعال می فرماید: «شهادت را مخفی نکنید زیرا هر کس شهادت را کتمان کند البته به قلب گناه کار است» (سوره بقره - 283)

• شراب خواری و ترک نماز: و دیگری شراب خوردن است و خدای تعالی نهی از خوردن شراب و مسکرات دیگر فرموده هم چنان که از بت پرستی نهی نموده است و دیگری ترک نماز است و رسول خدا در ذم تارک الصلوة فرمود: «هر کس عمداً نماز را ترک نماید از امان و پناه رسول خدا خارج است».

• نقض عهد و قطع رحم: و دیگری نقص عهد و قطع رحم نمودن است و خداوند ناقض عهد و قاطع رحم را لعن نموده به قولش که می فرماید: «برای ایشان است لعن خدا و منزلگاه بد نصیب آنهاست» (سوره رعد - 25) پس عمروبن عبید از خدمت آن حضرت خارج شد و سخت به خود می پیچید و گریه شدید می نمود و می گفت هلاک شد آن که به رای خود فتوی می دهد و خود را در فضیلت و علم برابر شما می داند.

انواع گناهان کبیره از نظر شهید دستغیب

گناه کبیره در باورهای اسلامی گناهی است که مستوجب عقاب می شود.

آیت الله سید عبدالحسین دستغیب شیرازی کتابی به نام گناهان کبیره دارد.

• نا امیدی از رحمت خدای تعالی

• ایمنی از مکر و عقاب خدا

• دروغ

• آدمکشی، کشتن کسی که خدای متعالی کشتن او را تحریم کرده و خونش را محترم دانسته مگر آن که جنبه قصاص و اجراء حدود الهی داشته باشد.

• عاق پدر و مادر شدن

• خوردن مال یتیم به ستم

• دروغ بستن به خدا و یا رسول خدا و یا به اوصیاء او

• فرار از جنگ

• قطع رحم

• سحر و جادوگری

• زنا

• لواط

• دزدی

• نسبت زنا دادن به زنان پاکدامن

• کتمان شهادت

• شهادت به ناحق دادن

• شکستن عهد و پیمان

• و حیف در وصیت (که عبارت است از بیش از ثلث وصیت کردن)

• مصرف نوشیدنی های الکلی

• ربا خوردن

• سحت (یعنی بهای چیزهای حرام و مزد کارهای حرام)

• قمار

• خوردن گوشت مردار و خوک و خون و گوشت هر حیوانی که هنگام ذبح نام غیر خدا بر آن برده باشند، مگر آن که ضرورت خوردن این چند چیز را ایجاب کند.

• کم فروشی

• رفتن و مهاجرت به مکانی که در آن جا انجام وظایف دینی میسر نیست.

• ظالم را در ظلمش کمک کردن

• به کمک و پشتیبانی ظالم اعتماد داشتن

• حقوق دیگران را بدون هیچ عذری نگهداشتن

• قسم دروغ

• تکبر

• اسراف

• خیانت در امانت

• غیبت

• سخن چینی

• سرگرمی به لهو و لعب

• سبک شمردن حج و بی اعتنائی به آن

• ترک نماز

• ندادن زکات

• اصرار بر گناهان کوچک

• استمنا