مرخصی از نگاه قانون کار
قبل از هر چیز لازم هست موادی از قانون کار که به تعطیلات و مرخصی ها اشاره دارد را بررسی نماییم
مبحث سوم- تعطیلات و مرخصی ها
ماده ۶۲- روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد می‌باشد.
تبصره ۱- در امور مربوط به خدمات عمومی نظیر آب، برق، اتوبوسرانی و یا در کارگاه‌هایی‌‌که حسب نوع یا ضرورت کار و یا توافق طرفین، به طور مستمر روز دیگری برای تعطیل تعیین شود همان روز در حکم روز تعطیل هفتگی خواهد بود و به هر حال تعطیل یک روز معین در هفته اجباری است.
کارگرانی که به هر عنوان به این ترتیب روزهای جمعه کار می‌کنند، در مقابل عدم استفاده از تعطیل روز جمعه ۴۰٪ اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد.
تبصره ۲- در صورتیکه روزهای کار در هفته کمتر از شش روز باشد، مزد روز تعطیل هفتگی کارگر معادل یک ششم مجموع مزد یا حقوق دریافتی وی در روزهای کار در هفته خواهد بود.
تبصره ۳ - کارگاه‌هایی که با انجام ۵ روز کار در هفته و ۴۴ ساعت کار قانونی کارگرانشان از دو روز تعطیل استفاده می‌کنند، مزد هر یک از دو روز تعطیل هفتگی برابر با مزد روزانه کارگران خواهد بود.
ماده ۶۳- علاوه بر تعطیلات رسمی کشور روز کارگر (۱۱ اردیبهشت) نیز جزء تعطیلات رسمی کارگران به حساب می‌آید.
ماده ۶۴- مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعاً یکماه است. سایر روزهای تعطیل جزء ایام مرخصی محسوب نخواهد شد. برای کار کمتر از یکسال مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجام یافته محاسبه میشود.
ماده ۶۵ - مرخصی سالیانه کارگرانی که به کارهای سخت و زیان‌آور اشتغال دارند ۵ هفته می‌باشد. استفاده از این مرخصی، حتی الامکان در دو نوبت و در پایان هر ششماه کار صورت می‌گیرد.
ماده ۶۶- کارگر نمی‌تواند بیش از ۹ روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند.
ماده ۶۷- هر کارگر حق دارد به منظور ادای فریضه حج واجب در تمام مدت کار خویش فقط برای یک نوبت یکماه به عنوان مرخصی استحقاقی یا مرخصی بدون حقوق استفاده نماید.
ماده ۶۸- میزان مرخصی استحقاقی کارگران فصلی بر حسب ماه‌های کارکرد تعیین میشود.
ماده ۶۹- تاریخ استفاده از مرخصی با توافق کارگر و کارفرما تعیین میشود و در صورت اختلاف بین کارگر و کارفرما نظر اداره کار و اموراجتماعی محل لازم الاجراء است.
تبصره - در مورد کارهای پیوسته (زنجیره‌ای) و تمامی کارهائیکه همواره حضور حداقل معینی از کارگران در روزهای کار را اقتضا می‌نماید، کارفرما مکلف است جدول زمانی استفاده از مرخصی کارگران را ظرف سه ماه آخر هر سال برای سال بعد تنظیم و پس از تأیید شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی یا نماینده کارگران اعلام نماید.
ماده ۷۰- مرخصی کمتر از یک روز کار جزء مرخصی استحقاقی منظور میشود.
ماده ۷۱- در صورت فسخ یا خاتمه قرارداد کار یا بازنشستگی و از کارافتادگی کلی کارگر و یا تعطیل کارگاه، مطالبات مربوط به مدت مرخصی استحقاقی کارگر به وی و در صورت فوت او به ورثه او پرداخت میشود.
ماده ۷۲ - نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران و مدت آن و شرایط برگشت آن‌ها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین خواهد شد.
ماده ۷۳ - کلیه کارگران در موارد ذیل حق برخورداری از سه روز مرخصی با استفاده از مزد را دارند:
الف- ازدواج دائم
ب- فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان
ماده ۷۴- مدت مرخصی استعلاجی، با تأیید سازمان تأمین اجتماعی جزء سوابق کار و بازنشستگی کارگران محسوب خواهد شد.
مانده مرخصی یعنی چه؟
مانده مرخصی به مرخصی های استحقاقی استفاده نشده کارگران در طول سال گفته میشود، که امکان تسویه و دریافت حق مرخصی و یا انتقال قسمتی از ان را به سال بعد برای کارگران فراهم می کند.
طبق ماده ۶۶ قانون کار، ۹ روز از مانده مرخصی استحقاقی کارگران، برای سنوات سال بعد ذخیره می شود. منظور از سال ، سال کاری کارگران می باشد که از تاریخ شروع به کار ان ها محاسبه می شود. هر چند در برخی از سازمان ها جهت سهولت محاسبات مالی، عرف و روال سال تقویمی می باشد.
نحوه محاسبه مانده مرخصی استفاده نشده کارگران
نحوه محاسبه مانده مرخصی استحقاقی با استناد به سیاست های سازمانی دارای دو رویکرد مشخص است:
رویکرد اول : سازمان ها با انجام فرایند تسویه حساب در اتمام سال مالی و محاسبه مانده مرخصی هر کدام از پرسنل، اقدام به تسویه حساب مرخصی های استفاده نشده خواهند کرد. در این روش با توجه به اینکه امکان بازخرید مرخصی در زمان اشتغال قانوناً انجام پیدا نمی‌کند، در نتیجه چنانچه نسبت به بازخرید مرخصی استحقاقی کارگران، در زمان اشتغال اقدام گردد، این امر در کلیت قضیه تغییری ایجاد نخواهد کرد و با منظور دارا بودن ذخیره قانونی مرخصی استحقاقی استفاده نشده که در هر سال ۹ روز است، دریافتی کارگران از بابت بازخرید مرخصی استحقاقی جزو بدهی آن ها به کارفرما محسوب خواهد شد.
رویکرد دوم : سازمان مربوطه در پایان سال مالی، اقدام به تسویه حساب نخواهد کرد، روزهای باقی مانده از مرخصی کارگران به سال بعد انتقال می یابد. شایان به ذکر است که صرفا ۹ روز از مرخصی قابل انتقال به سال بعد است و مابقی روزهای استفاده نشده به کارگر در هنگام خاتمه قرارداد پرداخت می شود.
انتقال یا ذخیره مانده مرخصی
همانطور که در ماده ۶۶ قانون کار به ان اشاره شده است، کارگر نمی تواند بیشتر از ۹ روز از مرخصی سالانه خود را به سال بعد انتقال دهد، در مواردی که کارگر از انواع مرخصی های خود استفاده می کند مانند استفاده از مرخصی فوت بستگان یا مرخصی استعلاجی و .. جز مرخصی استحقاقی نمی باشد و شما می توانید ۹ روز از مرخصی را منتقل کنید.
• برای مثال: کارگر تمامی طول سال در مرخصی استعلاجی می باشد، در این حالت نیز امکان انتقال ۹ روز مرخصی به سال بعد وجود دارد.
تسویه و یا باز خرید مرخصی
با توجه به ماده ۷۲ قانون کار بازخرید مرخصی در ایام فسخ یا خاتمه قرارداد کار، بازنشستگی و از کار افتادگی و یا تعطیلی کارگاه در حالتی که قابل پیش بینی بوده است مورد پیدا می کند. در صورتی که الزامی برای استراحت کارگران و یا جلوگیری از فرسودگی مطرح باشد، بازخرید مرخصی و یا ذخیره و انتقال مرخصی امکان پذیر نمی باشد. چنانچه در پایان هر قرارداد بین طرفین کارفرما و کارگر تسویه حساب صورت گیرد و سنوات خدمت پرداخت گردد، می بایست بازخرید مرخصی نیز محاسبه و پرداخت شود و اقدام به تجدید قرارداد شود
طبق ماده ۶۶ قانون کار با توجه به مواردی که در بالا به ان اشاره شده است، بازخرید مرخصی در زمان اشتغال کارگر در همان سازمان، قانوناً مورد پیدا نمی کند با توجه به اینکه ۹ روز از مرخصی به سال بعد انتقال پیدا می کند، بنا به اصل تطابق هزینه با درآمدهای همان دوره، مانده مرخصی هرسال را در پایان همان سال تحت عنوان ذخیره باقی‌مانده مرخصی استفاده نشده پرسنل، در حساب‌ها ثبت می کند. در مواردی که در زمان اشتغال، بازخرید مرخصی صورت گیرد، دریافتی کارگران بدهی به کارفرما محسوب می شود. ۱۷ روز باقی مانده از این مرخصی در مورادی که کارگر به کارهای سخت مشغول نباشد اجبارا باید مورد استفاده قرار گیرد.
فرمول و نرخ محاسبه مرخصی استفاده نشده در پایان قرارداد
مرخصی استحقاقی پرسنل، به منزله روزهای کاری ان ها می باشد و محاسبه مرخصی براساس اخرین دریافتی مزد می باشد و در پایان کار می بایست پرداخت گردد. اگر در حین کار باشد که بازخرید مرخصی معنا ندارد مگر با توافق کارگر صورت گیرد.
مطابق با آخرین بخشنامه دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۹/۱۲/۹۹ شماره ۱۹۶۳ فرمول محاسبه مرخصی مشمول تمامی پرداخت ها می شود .
تعداد روزها مرخصی *(حقوق پایه یک روز + بن کارگری+ مسکن + (پرداخت هایی اعم از ایاب و ذهاب_ هزینه غذا و ... ) )= محاسبه نرخ مرخصی
آیا به مانده مرخصی مالیات تعلق می گیرد؟
طبق ماده ۹۱ قانون مالیات های مستقیم، حقوق ایام مرخصی استفاده نشده معاف از مالیات حقوق کارگران می باشد و مشمول کسر مالیات نمی گردد. البته در این قانون به معافیت های دیگر مالیات حقوق نیز من جمله سنوات پایان خدمت، حق سنوات، هزینه سفر و ... پرداخته است که خارج از بحث این مقاله می باشد و ما به ان نمی پردازیم.
نحوه محاسبه بازخرید مرخصی در هنگام قطع همکاری چگونه است؟
در هنگام قطع همکاری با تسویه حساب قطعی می بایست بازخرید مرخصی صورت گیرد . همانطور که در بالا به ان اشاره شد مبلغی که بابت بازخرید مرخصی می بایست پرداخت شود مطابق با اخرین روز کاری می باشد بصورت قانونی کارگر نمی تواند بیشتر از ۹ روز مرخصی ذخیره شده در سال داشته باشد، اما در صورتی که بیش از ۹ روز مرخصی ذخیره شده داشته باشد کارفرما می تواند مبلغ بیشتری جهت بازخرید مرخصی در نظر بگیرد. لازم به ذکر است در صورتیکه قطع همکاری در پایان سال قبل باشد و تسویه حساب در سال جدید باشد، مبلغ بازخرید مرخصی مطابق اخرین روز کاری در سال قبل محاسبه می شود.
دیدگاه