آیا هزینه های درمان زوجه (زن) جزء نفقه محسوب می شود؟
هزینه درمان چیست؟
انسان در طول حیاتش در معرض انواع و اقسام بیماریها قرار دارد. بعضی بیماریها سریع بهبود پیدا میکند اما برخی دیگر نیاز به درمانهای طولانی مدت و بعضاً نیازمند صرف هزینههای سنگین برای درمان است. اما اگر زنی پس از ازدواج با بیماری مواجه شود قانون چگونه از او حمایت خواهد کرد؟
شاید برای برخی از ما صحبت از پرداخت هزینه درمان و حمایت از زن یا شوهر در هنگام بیماری امری بدیهی باشد که نیازمند بحث نیست؛ نکته قابل توجه اینجاست که اگر بنای زندگی و ازدواج دو فرد صحیح پایهگذاری شود و هر کدام از زن یا شوهر به وظیفه اخلاقی، انسانی و سپس قانونی خود واقف باشد مشکلی پیش نخواهد آمد. اما افراد زیادی هستند که به محض درگیری با بیماری رها میشوند و از هیچگونه حمایت مالی و عاطفی برخوردار نیستند. در اینجا قانون وارد عمل میشود از فرد حمایت میکند.
هزینه درمان زوجه (زن) جزء نفقه است
واضح است که طبق قوانین و همچنین فقه و شرع هزینه زندگی زن برعهده شوهر است و هزینه درمان هم بخشی از هزینه زندگی است. طبق قوانین ایران و به تصریح ماده 1106 قانون مدنی «نفقه زن در عقد دائم برعهده شوهر است» و البته هزینههای درمانی جزو نفقه حساب میشود. لازم به تذکر است که نفقه در ازدواج موقت حق زن نیست و نمیتواند نسبت به آن ادعایی داشته باشد مگر آنکه شرط ضمن عقد باشد یا عقد بر پایه آن بنا شده باشد.
قانونگذار در ماده 1107 نفقه را تعریف میکند: نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینههای درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج، بواسطه نقصان یا مرض.
دایره مسئولیت زوج (مرد) در پرداخت هزینه های درمان زن تا کجاست؟
در ماده 1107 قانون مدنی صراحتاً هزینه درمان زن بر عهده شوهر است اما دایره این مسئولیت تا کجاست؟
تا پیش از آبان ماه سال 1381 و اصلاح برخی از مواد قانون مدنی در ماده 1107 اشارهای به هزینه درمان زن در نفقه نشده بود اما از این تاریخ به بعد هزینه درمان نیز جزو نفقه زن قرار گرفت و قانونگذار صراحتاً به آن اشاره کرده است. هر چند برخی فقها اصلاً هزینه درمان را جزو نفقه نمیدانند و برخی دیگر تأمین هزینههای درمان بیماریهای صعب العلاج را جزو مسئولیتهای مرد نمیداند اما گروهی دیگر هزینههای درمان زن را تا آنجا که مرد به حرج نیفتد را جزو وظایف مرد میدانند.
ضمانت اجرای پرداخت هزینه های درمان زوجه (زن) توسط زوج (مرد)
اگر بپذیریم که هزینه درمان هم مطابق صراحت ماده 1107 از اجزای نفقه است در صورتی که شوهر از پرداخت آن استنکاف کند، از دو طریق قابل پیگیری خواهد بود.
ضمانت اجرای حقوقی
قانونگذار در ماده 1111 قانون مدنی به ضمانت اجرای حقوقی پرداخت نشدن نفقه زن اشاره کرده است: «زن میتواند درصورت خودداری شوهر از پرداخت نفقه، به محکمه رجوع کند دراین صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به پرداخت آن محکوم خواهد کرد» و طبق ماده 1129 همان قانون: « درصورت استنکاف شوهر از پرداخت نفقه ونبود امکان اجرای حکم محکمه و الزام او به پرداخت نفقه، زن میتواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم نیز شوهر را مجبور به طلاق میکند.»
ضمانت اجرای کیفری
ماده 53 قانون حمایت از خانواده جدید مصوب سال 1391 مجلس شورای اسلامی نیز بیان میدارد: «هر فرد که با داشتن استطاعت مالی، نفقه همسر را در صورت تمکین او نپردازد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم میشود.»
طبق ماده 19 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، حبس تعزیری درجه 6 شامل حبس بیش از 6 ماه تا 2 سال است. پس مجازات قانونی این جرم حداقل 6 ماه و حداکثر 2 سال است و مستند به بند 9 از ماده 58 قانون حمایت از خانواده جدید ماده 642 قانون مجازات اسلامی مصوب 3/2/1375 که مجازات یک تا 5 ماه را پیشبینی کرده بود نسخ شده است.
هر چند متن قوانین تا حدی حمایتکننده است و قابلیت حمایت از زنان بالاخص زنان آسیب پذیر از نظر اجتماعی که هیچ حمایت کنندهای بجز همسر خود ندارند ، دارا است اما رویه معمول برای دریافت نفقه آن هم برای هزینههای درمانی و اثبات استطاعت مالی مرد که برعهده زن است با عدالت قضایی برای زنان تا حدودی فاصله دارد.
پرداخت هزینه های درمان زوجه (زن) در نظرات مراجع تقلید
امام خمینی(ره)
هزینه متعارف و معمول درمان زوجه (که معمولاً برای هر کس اتفاق می افتد) به عهده زوج است ولی بیماری های سختی که گاهی پیش می آید مخصوصاً در صورتی که هزینه زیادی داشته باشد جزء نفقه نمی باشد.
(تحریرالوسیله، ج2، ص 316، م9)
آیة الله بهجت(ره)
بر ذمّه بودن زوج ولو، ضروری باشد، تأمل است.
استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)
آیة الله تبریزی(ره)
هزینه متعارفه درمان زن در زمان حیاتش به عهده شوهر است و بیماری های صعب العلاجی که زوجه به طور اتفاقی به آن مبتلا می شود ولو نیازمند به هزینه زیادی است مشروط به این که شوهر به حرج نیفتد و امید به شفاء بلکه اطمینان به معالجه زوجه داشته باشد نیز بر ذمّه زوج است.
(استفتائات جدید ج1، ص 369، س 1651، تعلیقه بر منهاج الصالحین، ج2، احکام النقتات، م 1398)
آیة الله خامنه ای(دام ظلّه)
هزینه های متعاری برای درمان امراض و آلامی که معمولاً افراد در خلال ماه ها و سال ها به آن مبتلا می شوند جزء نفقه واجب محسوب می شوند، ولی آنچه به خاطر معالجه امراض و آلام صعب العلاج که به طور اتفاقی افراد به آن مبتلا شده و بعضاً هزینه های سنگینی را هم در پی دارند، باشد، جزء نفقه واجب محسوب نمی شوند.
استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)
آیة الله خوئی(ره)
هزینه درمان بیماری متعارف زوجه بر شوهر واجب است و در بیماری صعب العلاج که اتفاقی پیش می آید و نیاز به هزینه زیاد دارد مشروط به اینکه شوهر به حرج نیفتد بر شوهر واجب است.
(منهاج الصالحین، ج2، ص 287 با استفاده از م 1398)
(منهاج الصالحین، ج3، ص 126، م421)
آیة الله سیستانی(دام ظلّه)
هزینه درمان بیماری متعارف زوجه بر شوهر واجب است و در بیماری صعب العلاج که اتفاقی پیش می آید و نیاز به هزینه زیاد دارد مشروط به اینکه شوهر به حرج نیفتد بر شوهر واجب است.
(منهاج الصالحین، ج3، ص 126، م421)
آیة الله شبیری زنجانی(دام ظلّه)
هزینه درمان ناخوشی های معمولی بر ذمّه زوج است ولی هزینه امراض اتفاقی بر ذمّه زوج نیست.
استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)
آیة الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه)
هزینه بیماری های معمولی زوجه به عهده زوج است. ولی مخارج بیماری های سختی که گاهی اتفاق می افتد مخصوصاً در مواردی که هزینه زیادی به دنبال داشته باشد به عهده شوهر نیست.
(هدایةالعباد، ج2، ص 475، م9)
آیة الله فاضل لنکرانی(ره)
مخارج معالجه و دارو و اجرت پزشک در بیماری های عادی که اغلب به آن مبتلا می شوند، جزء نفقه است که شوهر باید تأمین و بپردازد و تمام اینها بر شوهر واجب و دین است چه مال و توانایی داشته باشد یا نداشته باشد چه زن از خودش مال داشته باشد یا نداشته باشد. و در مقدار متعارف زوجه حق دارد زوج را الزام کند و در زاید بر متعارف که بر عهده خود زوجه است. زوج حق الزام ندارد مگر از باب امر به معروف.
(جامع المسائل، ج2، ص 476، س1325، ج1، ص 446، س 1686)
آیة الله گلپایگانی(ره)
مخارج معالجه زوجه به مقدار متعارف در عهده زوج است و زائد بر متعارف به عهده خود زوجه است و در مقدار متعارف، زوجه حق دارد زوج را الزام نماید و در زائد بر متعارف که در عهده خود زوجه است زوج حق الزام ندارد مگر از باب امر به معروف.
(مجمع المسائل، ج2، ص 183، س 520.)
آیة الله مکارم شیرازی(دام ظلّه)
مداوا در حدّ متعارف جزء نفقه است.
(استفتائات، ج1، ص 237، س 847)
آیة الله نوری همدانی(دام ظلّه)
هزینه درمان زوجه در بیماری های معمول و متعارف به عهده زوج است و در سایر بیماری ها هم در صورت امکان بهتر آن است که بپردازد.
استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)
آیة الله وحید خراسانی(دام ظلّه)
در امراض متعارف بر عهده زوج است در امراض صعب العلاج در اینکه جزء نفقه واجبه باشد احتیاط واجب است در این گونه موارد مصالحه کنند.
(منهاج الصالحین، ج3، ص 326، س 1398)
دیدگاه