ملاتونین چیست؟
ملاتونین نام هورمونی در بدن است که نقش موثری در خواب دارد. این هورمون در مغز و برای پاسخ به تاریکی ترشح می‌شود. اگر شب در معرض نور قرار بگیرید، احتمالا تولید ملاتونین متوقف می‌شود. این هورمون به زمان‌بندی ریتم‌های شبانه‌روزی کمک می‌کند. با افزایش سن تولید این هورمون در بدن کم می‌شود.
ملاتونین به‌صورت مکمل نیز ساخته شده و به‌صورت قرص یا کپسول عرضه می‌شود. مکمل‌های غذایی از حیوانات یا میکروارگانیسم‌ها تهیه می‌شود. اما معمولا این مکمل را به‌صورت مصنوعی در آزمایشگاه تهیه می‌کنند. افرادی که دچار مشکلات خواب هستند، معمولا سطح ملاتونین پایینی دارند. برای درمان بی‌خوابی یا اختلال خواب در این افراد داروی ملاتونین تجویز می‌شود.
نام انگلیسی: Melatonin
اسامی رایج در ایران:
• قرص ویتانز نیچر ملاتونین ۳ میلی‌گرم
• قرص زیرزبانی ملاتونین وبر ۳ میلی‌گرم
• ملاتورام ۳ میلی‌گرم
• ملاتونین پلاس ۳ میلی‌گرم
• قرص ملاتونین رازک ۳ میلی‌گرم
• ملاتونین زهراوی ۳ میلی‌گرم
• قرص زیرزبانی واناتونین ۳ میلی‌گرم
• ملادیپین ۳ میلی‌گرم
• کپسول ملاتونین پلاس گابا اس تی پی فارما
• سافت ژل اسلینایت ویواتیون
• کپسول دورمیرین فورت ۱ میلی‌گرم
• ملاتونین پلاس هلث برست
• قطره آمی ویتال ملاتونین ۱ میلی‌گرم / میلی‌لیتر
• ملاتونین دانا
• ملاتونین جالینوس
ملاتونین گیاهی
برخی از برندهای این دارو برای تاثیر بهتر و ایجاد حس آرامش در زمان خواب از ترکیبات گیاهی استفاده کرده‌اند. به‌عنوان‌مثال کپسول دورمیرین فورت آدریان علاوه بر ملاتونین از عصاره گیاهان بادرنجبویه و سنبل‌الطیب نیز استفاده کرده است. همچنین در کپسول ملاتونین ملاتومکس هرباویوا ترکیباتی مانند اسطوخودوس، بابونه و بادرنجبویه یافت می‌شود.
مکانیسم اثر قرص خواب ملاتونین
این دارو نوعی قرص خواب است و به گیرنده ملاتونین متصل شده و مسیر انتقال سیگنال را مهار می‌کند. در نتیجه همانند زمانی که ترشح ملاتونین در مغز افزایش پیدا می‌کند، شخص دچار خواب‌آلودگی شده و زمان به خواب رفتن کاهش پیدا می‌کند.
اشکال دارویی ملاتونین
این دارو به‌صورت خوراکی و تزریقی عرضه می‌شود. نوع خوراکی آن به شکل قرص، کپسول یا قطره است. برای مصرف دوزهای بالا به‌عنوان‌مثال در درمان سرطان معمولا دارو تزریق می‌شود. جهت درمان اختلالات خواب پزشک قرص یا کپسول ملاتونین را تجویز می‌کند.
برخی از مکمل‌ها آهسته رهش و برخی دیگر سریع رهش هستند. قرص زیر زبانی ملاتونین نیز عرضه می‌شود. ممکن است در کرم‌ها و ژل‌ها نیز از این دارو استفاده کنند. پزشک باتوجه‌به بیماری در مورد دوز مصرفی و نوع دارو تصمیم می‌گیرد.
دوز مصرفی ملاتونین
این دارو در دوزهای ۱ تا ۱۰ میلی‌گرم در روز تجویز می‌شود. پزشک می‌تواند برای بزرگسالان ۲ یا ۳ عدد قرص ملاتونین ۳ را تجویز کند. مصرف دارو حدودا تا ۶ ماه ادامه دارد. اما در کودکان باید دوز دارو کاهش پیدا کند. معمولا برای کودکان مصرف یک قرص ملاتونین ۳ توصیه می‌شود و باید مصرف آن تا ۳ ماه ادامه داشته باشد.
نحوه مصرف ملاتونین
معمولا پزشک این دارو را از ۱ تا ۱۰ میلی‌گرم در روز تجویز می‌کند. مکمل‌های ملاتونین با هم تفاوت داشته و باید پیش از مصرف برچسب دستورالعمل آن را بادقت بخوانید.
اگر این دارو به‌عنوان داروی خواب‌آور استفاده شود، پیشنهاد می‌شود که مصرف آن از دوز پایین شروع شده و هر هفته مقدار آن افزایش پیدا کند. برای افرادی که دچار اختلالات ریتم شبانه‌روزی هستند، این دارو برای مدت حدود ۶ ماه تجویزشده تا شخص بتواند به برنامه معمول خواب بازگردد.
حدود ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می‌کشد تا این دارو در بدن تاثیر ایجاد کند. به همین دلیل بهترین زمان مصرف آن ۳۰ دقیقه قبل از خواب است. مصرف این دارو در روز باعث خواب‌آلودگی و خستگی می‌شود. قرص را همراه با یک لیوان آب مصرف کنید. این دارو نباید همراه غذا مصرف شود.
موارد مصرف قرص ملاتونین
در افرادی که مشکل به خواب رفتن وجود دارد، پزشک این دارو را تجویز می‌کند. عمده مصرف‌کنندگان این دارو یکی از گروه‌های زیر هستند:
• داروی ملاتونین زمان به خواب رفتن در بزرگسالان و کودکان را کاهش می‌دهد. به همین دلیل برای تنظیم خواب کودک از این دارو استفاده می‌شود.
• برخی نابینایان دچار اختلالات ریتم شبانه‌روزی خواب می‌شوند. ملاتونین به بهبود این اختلالات در بزرگسالان و کودکان نابینا کمک می‌کند.
• اختلال تاخیر در فاز خواب بیماری دیگری است که برای درمان آن پزشک می‌تواند این دارو را تجویز کند. در این اختلال الگوی خواب شخص نسبت به الگوی خواب معمولی دو ساعت یا بیشتر عقب میفتد. در نتیجه شخص دو ساعت دیرتر خوابیده و دو ساعت دیرتر بیدار می‌شود. با مصرف این دارو می‌توان زمان به خواب رفتن در این افراد را کاهش داد و به بهبود بیماری کمک کرد.
• برای درمان بی‌خوابی به‌خصوص در افراد مسن می‌توان این دارو را استفاده کرد. در افراد مسن ترشح این هورمون در بدن کاهش پیدا می‌کند. این دارو مدت زمان به خواب رفتن را کاهش می‌دهد. اما تاثیر آن بر کیفیت خواب و مدت زمان آن مشخص نیست.
• جت لگ یا پرواززدگی نوعی دیگر از اختلال خواب است که به دلیل پرواز هوایی بین مناطق زمانی متفاوت ساعت داخلی بدن دچار مشکل شده و شخص خسته و بی‌خواب می‌شود. این دارو می‌تواند علائم جت لگ را تا حدودی کاهش دهد.
• افرادی که از داروهای مسدودکننده بتا از جمله داروهای خاص فشارخون استفاده می‌کنند، دچار بی‌خوابی شده و مصرف این دارو به کاهش بی‌خوابی کمک می‌کند.
• گاهی ممکن است دوزهای بالای ملاتونین به‌صورت خوراکی یا تزریقی برای درمان سرطان استفاده شود. این دارو همراه با شیمی‌درمانی یا درمان‌های دیگر سرطان می‌تواند به کوچک شدن تومور کمک کند.
• در کودکانی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند، برای کاهش گیجی و بی‌قراری بعد از عمل، قبل از بی‌هوشی این دارو تجویز می‌شود. کودکانی که در طول جراحی داروی سووفلوران دریافت می‌کنند، هنگام بیدارشدن دچار اضطراب و بی‌قراری می‌شوند.
عوارض جانبی ملاتونین
این دارو برای استفاده کوتاه‌مدت بی‌خطر بوده و عوارض جانبی جدی ندارد. تحقیقات نشان داده‌اند که این دارو وابستگی ایجاد نکرده و مصرف مکرر آن باعث کاهش پاسخ نمی‌شود. از شایع‌ترین عوارض این دارو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
• سردرد
• سرگیجه
• حالت تهوع
• خواب‌آلودگی
• رویا یا کابوس غیرمعمول.
برخی از عوارض کمتر شایع بوده و احتمال بروز آنها بسیار کم است. از جمله:
• احساس کوتاه‌مدت افسردگی
• لرزش خفیف
• اضطراب
• گرفتگی عضلات شکم
• تحریک پذیری
• کاهش هوشیاری
• گیجی
• افت فشارخون به طور غیرعادی
موارد منع مصرف ملاتونین
اگر هر یک از موارد زیر شامل حال شما می‌شود، حتما این مورد را با پزشک در میان بگذارید. ممکن است پزشک داروی شما را تغییر داده یا دوز مصرفی را کاهش دهد.
• سرطان
• افسردگی یا بیماری روانی
• دیابت
• مشکلات هورمونی
• مصرف زیاد الکل
• مشکلات سیستم ایمنی
• بیماری کبد
• بیماری ریوی یا تنفسی مانند آسم
• پیوند عضو
• تشنج
• واکنش آلرژیک یا غیرمعمول به ملاتونین
• بارداری یا تلاش برای باردار شدن
• شیر دادن.
تداخلات دارویی ملاتونین
ملاتونین با برخی از داروها تداخل دارد. ممکن است برخی از داروها تاثیر آن را از بین برده و برخی دیگر باعث افزایش عوارض جدی شوند. به همین دلیل حتما پیش از مصرف دارو در مورد سوابق پزشکی و داروهای مصرفی خود با پزشک مشورت کنید.
برخی از داروهایی که ممکن است تداخل ایجاد کنند، عبارتند از:
• داروهای ضدانعقاد، ضد پلاکت، گیاهان دارویی و مکمل‌ها: مصرف این دسته از داروها با ملاتونین خطر خونریزی را افزایش می‌دهد.
• داروهای ضدتشنج: مصرف هم‌زمان این دو دارو باعث کاهش اثر ضدتشنج شده و دفعات تشنج را افزایش می‌دهد.
• داروی فشارخون: فشارخون در این افراد بدتر می‌شود.
• داروهای ضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی: اثر آرام‌بخش بیش از حد معمول می‌شود.
• داروی دیابت: سطح قند خون تحت تاثیر تداخل این دو دارو قرار می‌گیرد.
• داروهای ضدبارداری: اثرات جانبی ملاتونین افزایش پیدا می‌کند و اثر آرام‌بخش دارو بیشتر می‌شود.
• فلووکسامین: این دارو برای درمان اختلال وسواس فکری تجویز می‌شود. می‌تواند سطح ملاتونین را افزایش دهد و شخص بیش از حد دچار خواب‌آلودگی شود.
• سرکوب‌کننده ایمنی: عملکرد سیستم ایمنی توسط این دارو تحریک شده و با این دسته از داروها تداخل ایجاد می‌کند.
• داروهای پایین‌آورنده آستانه تشنج: مصرف هم‌زمان این داروها باعث افزایش احتمال تشنج می‌شود.
دیدگاه