تب کریمه کنگو
تب کریمه کنگو بیماری است که علاوه بر تب شدید میتواند باعث کبودی یا خونریزی شدید بینی در اثر بروز اختلالات انعقادی شود. به همین دلیل از آن با عنوان تب خونریزی دهنده کریمه کنگو نیز یاد میشود. کارشناسان برای اولین بار این بیماری را در سال 1944 در منطقه «کریمه» کشف کردند. آنها بعدا در سال 1969 متوجه شدند که منبع اصلی آن منطقه کنگو بوده است. امروزه محققان آثاری از شیوع تب کریمه کنگو در اروپای شرقی، اروپای جنوبی، سراسر دریای مدیترانه، شمال غربی چین، آسیا، آفریقا، خاورمیانه و شبهقاره هند یافتهاند.
عامل اصلی ابتلا به این بیماری، یک ویروس به شدت واگیردار است که اغلب توسط کنه منتقل میشود. در واقع یک بیماری مشترک میان انسان و حیوان است و آثاری از ابتلا به تب کریمه کنگو در دام یا سگ مشاهده شده است. همین مسأله میتواند باعث انتقال سریع تر این بیماری به انسان در اثر تماس با گوشت آلوده یا حیوانات اهلی و وحشی شود.
ناقل اصلی این بیماری کنهای به نام هیالوما (Hyalomma) است. ویروس ابتدا به واسطه گزش کنه در بدن دام ایجاد میشود و بعد از آن به تدریج پخش میشود. حیواناتی چون گاو، گوسفند، بز، خرگوش و جوندگانی مثل موش به عنوان عوامل اصلی انتقال این بیماری شناخته میشوند. البته این بیماری تقریبا روی تمام پرندگان به جز شترمرغ بیاثر است.
بیماری در حیوانات اهلی علائم مشخصی ندارد اما خطر انتقال بیماری به انسان در هنگام کشتار آن یا تماس با لاشه وجود دارد. البته درست است پرندگان نسبت به بیماری مقاومند، اما میتوانند ناقلهای خوبی برای آن باشند. پرندگان حاضر در جغرافیای آلوده میتوانند کنه را به هر مقصدی منتقل کنند.
تب کریمه کنگو چگونه منتقل میشود؟
همانطور که اشاره شد ناقل اصلی این ویروس یعنی کنه هیالوما با گزیدن حیوانات یا انسان ویروس را ایجاد میکند. حیوانات ناقلین اصلی بیماری هستند. افراد شاغل در کشتارگاهها، قصابیها، فعالان واردات و صادرات گوشت باید از مواد دافع حشرات استفاده کنند و ملزومات بهداشتی این مشاغل را به دقت رعایت کنند. این افراد باید هنگام کار با گوشت و دامها از لباسهای حفاظتی استفاده کنند و از تماس با خون یا مایعات بدن حیوانات خودداری کنند.
سایر افراد جامعه هم باید از ذبح غیراصولی دامها به شدت پرهیز کنند و در مراسهای مذهبی مانند ایام محرم و عید قربان به کشتارگاههای استاندارد و بهداشتی مراجعه کنند. سعی کنند از خرید گوشت و فراوردههای گوشتی از مراکز غیرمجاز و فاقد استاندارهای بهداشتی پرهیز کنند و اگر با فرد آلوده به این بیماری برخورد کردند تمامی اقدامات بهداشتی را رعایت کنند.
کاهش خطر انتقال کنه به انسان
• پوشیدن لباس محافظ (آستین بلند، شلوار بلند)
• پوشیدن لباسهای رنگ روشن با هدف تشخیص راحتتر کنه روی لباس
• استفاده از کنهکشهای تایید شده (مواد شیمیایی برای کشتن کنهها) روی لباس
• استفاده از دافع تایید شده حشرات روی پوست و لباس
• بررسی منظم لباس و پوست
• تلاش برای از بین بردن یا کنترل هجوم کنهها به حیوانات در اصطبل ها و انبارها
• اجتناب از ورود به مناطقی که کنهها فراوان هستند؛ بهخصوص در فصولی که فعالیت بیشتری دارند
کاهش خطر انتقال از حیوان به انسان
• پوشیدن دستکش و سایر لباسهای حفاظتی هنگام دست زدن به حیوانات یا بافتهای آنها در مناطق بومی، بهویژه در هنگام قصابی و کشتار در کشتارگاهها یا در خانه
• حیوانات را قبل از ورود به کشتارگاه قرنطینه کنید یا دو هفته قبل از کشتار حیوانات را به طور معمول با آفتکشها درمان کنید.
کاهش خطر انتقال انسان به انسان در جامعه
• از تماس فیزیکی نزدیک با افراد آلوده به تب کریمه کنگو خودداری کنید.
• هنگام مراقبت از افراد بیمار از دستکش و تجهیزات حفاظتی استفاده کنید.
• پس از مراقبت یا ملاقات با افراد بیمار، دستها را به طور مرتب بشویید.
آیا ویروس تب کریمه واگیردار است؟
راههای انتقال ویروس تب کریمه کنگو عبارت اند از: گزیدگی توسط حشره ناقل، تماس با خون شخص مبتلا، انتقال از طریق له کردن کنه با دست بدون پوشش، تماس با لاشه حیوان آلوده، مصرف گوشت آلوده و خام. لذا در صورتی که خود را در شرایط مذکور قرار ندهید، احتمال ابتلا به بیماری تقریبا صفر است. همانطور که توضیح داده شد ویروس تب کریمه کنگو از طریق تماس پوستی منتقل میشود؛ بنابر این واگیر تب از طریق تنفس اتفاق نمیافتد.
علائم و نشانه های تب کریمه کنگو
علائم بالینی بیماری چهار مرحله دارد: دوره کمون (پنهان)، قبل از خونریزی، مرحله خونریزی و دوره نقاهت. پس از عفونت ناشی از نیش کنه، دوره کمون معمولا ۱ تا ۳ روز است که البته میتواند تا ۹ روز ادامه داشته باشد. پس از دوره کمون، علائم این بیماری به سرعت ایجاد میشوند و عبارتند از:
• سردرد
• سرگیجه
• تب شدید
• درد کمر یا گردن
• درد مفاصل
• دردهای عضلانی
• دل درد
• استفراغ
• اسهال
• چشم های قرمز یا دردناک
• فوتوفوبیا (حساسیت به نور)
• صورت برافروخته
• التهاب و درد در گلو
• لکه های قرمز روی سقف دهان
• زردی پوست
در موارد شدید CCHF، ممکن است علائمی مانند تغییرات خلقی، تغییرات در ادراک حسی و سردرگمی نیز در افراد پدیدار شوند. پس از ۲ تا ۴ روز، احساس خواب آلودگی و افسردگی و درد معده به دلیل بزرگ شدن کبد (هپاتومگالی) به وجود می آیند و در حدود روز پنجم تا روز چهاردهم، علائم عبارتند از:
• مناطق بزرگ کبودی جدی
• خونریزی شدید بینی
• خونریزی غیر قابل کنترل ناشی از تزریق
• ضربان قلب سریع (تاکی کاردی)
• بزرگ شدن غدد لنفاوی (لنفادنوپاتی)
• نارسایی کلیه
• نارسایی ناگهانی کبد
• نارسایی ریه ها
روش تشخیص تب کریمه کنگو
در مراحل اولیه بیماری، پزشکان میتوانند از طریق انجام آزمایشهای زیر آن را تشخیص دهند:
• آزمایش آر تی-پی سی آر (RT-PCR)
• تشخیص آنتیبادیهای تولیدشده بر علیه ویروس (IgG و IgM) با روش الایزا
در طول مرحله شدید بیماری، پزشکان میتوانند از بررسی سابقه بالینی بیمار و انجام سایر روشهای آزمایشگاهی برای تشخیص قطعی تب کریمه کنگو استفاده کنند. به عنوان مثال، رنگآمیزی ایمونوهیستوشیمی بهعنوان روشی برای تشخیص سلولهای غیرطبیعی و آلوده بدن، در تشخیص بیماری موثر است. در افرادیکه از این بیماری بهبود پیدا کردهاند، پزشکان میتوانند آنتی بادیهایی را برای تایید ابتلا به این بیماری در خون پیدا کنند. البته آنتی ژنها و RNA ویروس دیگر قابل شناسایی نخواهند بود.
روش درمان تب کریمه کنگو
نگرانی اصلی اغلب بیماران این است که آیا تب کریمه کنگو درمان دارد؟ یا تب کریمه کنگو چگونه از بین میرود؟ در پاسخ می توان گفت که این بیماری مانند سایر بیماریهای ویروسی اغلب درمان قطعی ندارد و فقط به کمک درمانهای حمایتی میتوان در جهت تقویت سیستم ایمنی بدن به منظور دفع ویروس و رفع علائم عمل کرد. درمانهای حمایتی چون:
• توجه دقیق به حفظ تعادل مایعات در بدن فرد
• اصلاح ناهنجاریهای الکترولیت بدن به کمک تزریق سرم
• اکسیژن رسانی و پشتیبانی همودینامیک به منظور جبران خونریزیهای شدید
• مراقبت از بروز عفونتهای ثانویه مانند عفونتهای باکتریایی
برخی از پزشکان از یک داروی ضدویروسی به نام ریباویرین (ribavirin) برای درمان دارویی تب کریمه کنگو استفاده میکنند. تحقیقات نشان دادهاند که این دارو در کاهش مرگ ومیر به میزان 50% موثر است. در اغلب بیماران روند بهبود با انواع راههای درمان تب کریمه کنگو، بعد از گذشت 10 روز از بیماری شروع میشود.
نحوه پیشگیری از تب کریمه کنگو
هنوز هیچ واکسنی برای انسان یا حیوان به منظور جلوگیری از ابتلا به این بیماری وجود ندارد. به همین دلیل، تنها راه آگاهی از عوامل خطر و آموزش روشهایی برای کاهش خطر مواجهه با ویروس است. کارگران و سایر افرادی که با حیوانات سر و کار دارند، باید اقدامات ایمنی زیر را انجام دهند:
• از مواد دافع حشرات روی پوست و لباسهای در معرض دید خود استفاده کنند.
• دستکش و لباسهای محافظ بپوشند.
• از تماس با خون یا مایعات بدن حیوانات یا افرادیکه علائم عفونت را نشان میدهند خودداری کنند.
• در زمان افزایش شیوع این بیماری توصیه میکنیم که فرآوردههای گوشتی خریداریشده را به مدت 24 ساعت در یخچال نگهداری و سپس مصرف کنید. کارکنان مراقبتهای بهداشتی نیز باید از اقدامات مناسب کنترل عفونت برای جلوگیری از قرار گرفتن در معرض ویروس تب کریمه کنگو استفاده کنند.
دیدگاه