مصادره اموال
با استناد به ماده ۲۱۴ قانون مجازات اسلامی، برای مصادره مجازات در نظرگرفته‌شده است. بر طبق این قانون مجرم موظف است که در صورت موجود بودن، عین مال کسب‌شده از راه تخلف را به صاحبش واگذار کند.
در صورتی کهآن دارایی موجود نباشد، موظف است مثل آن را پرداخت کند و در صورت عدم امکان رد مثل، معادل همان مبلغ را به صاحبش رد نماید. ضمن اینکه باید از پس پرداخت جریمه و خسارات وارده نیز برآید.
در برخی مواقع مجرم به‌منظور تسهیل در ارتکاب جرم دست به استفاده از ادواتی مثل: “اسلحه”، “ماشین”، “مهر” و… می‌زند. درصورتی‌که چنین اقداماتی منجر بهشکل‌گیری اموالی برای مجرم شود، دادگاه پس از رسیدگی به شکایت موردنظر، بدون طرح شکایتی جدید به این موضوع رسیدگی می‌کند. پیگیری این حکم با عنوان مجازات تعزیری صورت می‌پذیرد. در این محکمه ضمن در نظر گرفتن مجازات اصلی برای مجرم، ادوات جرم کشف‌شده نیز به نفع دولت ضبط و مصادره می‌شود.
انواع مصادره اموال
لازم است بدانید که مصادره اموال برای کلیه افراد حقیقی و حقوقی قابل اعمالاست و در طی اجرای آن ممکن است تمامی و یا نیمی از اموال کسب شده در زمان ارتکاب جرم مصادره شود.
مصادره خاص: در این تعریف، مصادره اموال خاصی جای می‌گیرد. به‌عنوان مثالمالی که براثر قاچاق مواد مخدر به‌دست مجرم برسد، به‌صورت خاص مصادرهمی‌شود.
مصادره عام: در این نوع، کلیه اموال ارتکاب کننده جرم مصادره می‌شود. مثل اختلاس کنندگانی که قانون برای برخورد با آنها کلیه اموالشان را مصادره می‌کند.
فرق توقیف، ضبط و مصادره چیست؟
توقیف به چه معناست؟
توقیف اموال یک نوع عمل حقوقی است که در طی آن اموال فرد به طور موقتی بازداشت می‌شود. به‌طور مثال اگر فردی دارای بدهی باشد و برای پرداخت بدهیهیچ‌گونه اقدامی انجام نداده باشد، می‌توان با اجرای احکام دادگستری اموال وی را با معرفی طلبکار به‌صورت موقتی توقیف کرد. اموال نامبرده بدون خارج شدن از مالکیت وی در دست قانون قرار می‌گیرد تا از نقل و انتقالات در امان بماند.عموماً با این اقدام فرد بدهکار برای پرداخت بدهی خود اقدام می‌کند. در صورت عدم پرداخت، دادگاه با مزایده اموال را به فروش می‌رساند و معادل پول طلبکار را به وی پرداخت می‌کند و مابقی به مالک بازگردانده می‌شود.
ضبط به چه معناست؟
غالباً ضبط اموال در مورد پرونده‌های کیفری استفاده می‌شود. ضبط اموال دارای ۲ نوع دائم و موقت است که در نوع دائم آن مال برای همیشه از ملکیت فرد خارج می‌شود. اما در مورد ضبط اموال موقت، امکان بازستاندن اموال ضبط شده وجود دارد. با تکیه‌بر ماده ۲۲۴ قانون دادرسی کیفری، چنانچه متهم به دادگاه احضار شود و وی بدون عذر موجه در دادگاه حاضر نشود و معرفی وی از طریق کفیل یا وثیقه گذار صورت نپذیرد، وجه کافی وصول می‌شود و یا بر طبق قانون و مقررات وثیقه ضبط می‌گردد.
مصادره به چه معناست؟
از نگاه حقوقی می‌توان مصادره را همان ضبط اموال دانست با این تفاوت که در برخی موارد ضبط اموال به‌عنوان تأمین به‌کار می‌رود. اما در مصادره به عنوانمجازات در نظر گرفته می‌شود. در مصادره اموال برای همیشه از ملکیت مجرم خارج می‌شود. مرجع رسیدگی به مصادره نیز “دادگاه کیفری یک” و یا “دادگاه انقلاب” می‌باشد.
در برخی از موارد با توجه به متن صریح قانون مبنی بر استیلای دولت بر اموال، مصادره صورت می‌پذیرد. با توجه به اصل ۴۹ قانون اساسی کشور، دولت بایدثروت‌های به‌دست آمده از ربا، قمار، رشوه، غصب، اختلاس، سوءاستفاده از موقوفات و معاملات اداری، برپایی اماکن فساد و غیر مشروع، فروختن زمین های موات و مباحات اصلی و سرقت را بگیرد و به صاحبان حقش برساند. درصورتی‌کهصاحبان حق مشخص نباشند، این اموال به بیت‌المال انتقال می‌یابد.
به‌طور کلی می‌توان گفت هر مالی که به‌صورت غیرقانونی و غیرشرعیکسب‌شده باشد، مصادره خواهد شد. قاچاق و احتکار از دیگر مواردی هستند که قانون برای آنها مجازات مصادره در نظر گرفته است. محارب نیز در این دسته جایمی‌گیرند و بر طبق قانون و حکم دادگاه، اموال متخلفان ضبط و مصادره می‌شود و به بیت‌المال انتقال می‌یابد.
برای مصادره اموال چه شرایطی لازم است؟
با توجه به ماده ۲۱۵ قانون مجازات اسلامی، بازپرس و یا دادستان باید در صورت صدور قرار منع، وضعیت اموال و اشیاء موردنظر را پیگیری نماید و مشخص کند که این وسایل و اشیاء برای ارتکاب جرم، در حین ارتکاب جرم و یا در اثر آنتهیه‌شده‌اند. در ادامه، با توجه به بررسی‌های صورت پذیرفته اشیاء و اموالموردنظر مسترد، ضبط و یا معدوم خواهد شد. بر اساس حکم دادگاه اموالی که از جرم حاصل‌شده باشند به نفع دولت ضبط خواهند شد. درصورتی‌که اشیاءموردنظر در دادرسی لازم نباشند و یا در دسته اموال بلامعارض جای‌گیرند، به مالک آن مسترد می‌شوند و در برخی موارد نیز معدوم می‌گردند.
بر اساس تبصره ۲ ماده ۲۱۵ قانون مجازات اسلامی، مالی که نگهداری از آن برای دولت هزینه‌های نامتناسبی داشته باشد و یا کسر فاحش قیمتی پیدا کند و همچنین اموال سریع افساد و یا ضایع شدنی به دستور دادستان باقیمت روز فروخته خواهند شد. وجوه حاصل‌شده نیز تا مشخص شدن تکلیف نهایی دادگاهبه‌صورت امانت در صندوق دادگستری باقی خواهد ماند.
پس از مصادره کردن، اموال موردنظر به مالکیت نهاد مربوطه در می‌آید و سند قبلی ابطال و سند جدیدی بانام نهاد ذی‌نفع صادر می‌شود.
لازم به ذکر است جرائمی که در اصل ۴۹ قانون اساسی ذکرشده‌اند که مجازات آنها با مصادره اموال همراه است، در دادگاه‌های انقلاب پیگیری می‌شوند و برایتجدیدنظر به “دیوان عالی کشور” می‌روند. سایر موارد مصادره نیز با در نظر گرفتن موضوع آن در دادگاه‌های عمومی پیگیری می‌شوند.
دیدگاه