بیماری اندومتریوز؛ علل، علایم، عوارض و درمان

حقوق نیوز/ سلامت و بهداشت/ بهداشت زنان

بیماری اندومتریوز

اندومتریوز بیماری است که در تعداد نسبتاً زیادی از خانم هایی که در سن باروری هستند ، دیده می شود. نام این بیماری از واژه ی اندومتر یعنی بافتی که سطح داخلی رحم را می پوشاند و هر ماه در دوره قاعدگی رشد کرده و سپس ریزش می کند، گرفته شده است. در واقع بافت آندومتر باید فقط در درون رحم وجود داشته باشد. در اندومتریوز، بافتی شبیه اندومتر در خارج از رحم دیده می شود.

بنابراین، این بیماری زمانی اتفاق می افتد که بافت پوشاننده داخل رحم(اندومتر) در بعضی دیگر از اعضای بدن که بیشتر در شکم و لگن قرار دارند نیز به وجود آمده و شروع به رشد نماید.

این بیماری در برخی اعضای بدن بیشتر دیده می شود. این اعضاء عبارتند از: تخمدان ها، سطح بیرونی رحم، لوله های رحمی، بافت های لگنی و فضایی که بین روده ها، مثانه و رحم وجود دارد. این بیماری در محل هایی مانند روده بزرگ، مثانه، روده ی کوچک و آپاندیس کمتر دیده می شود. به ندرت ممکن است این بیماری در جاهایی دورتر از دستگاه تناسلی دیده شود.

بافت اندومتر در هر قسمتی از بدن که باشد، مانند اندومتر درون رحم نسبت به هورمون هایی که ماهیانه باعث قاعدگی می شوند حساس خواهد بود. بنابر این بافت در طول دوره ی قاعدگی رشد کثرده و در پایان دوره، ریزش و خونریزی میکند. در شرایط طبیعی خون قاعدگی از راهی که در مسیر واژن وجود دارد خارج می شود، در حالی که در اندومتریوز، به دلیل اینکه بافت هایی خارج از رحم قرار دارند، مسیری برای خروج خون قاعدگی و بافت های همراه آن وجود ندارد و این خون در داخل بدن ریخته می شود. وقتی خون به داخل بدن ریخته شود، باعث تحریک بافت اطراف، درد و چسبندگی می گردد و کم کم باعث افزایش درد قاعدگی و حتی درد هنگام تماس جنسی یا اجابت مزاج می شود.

علل اندومتریوز

1- قاعدگی عقب گرد:بیشترین علت آندومتریوز می باشد،در این نوع قاعدگی،خون قاعدگی شامل سلول های آندومتر است که به جای آنکه از بدن خارج شوند،از طریق لوله های رحمی وارد حفره لگنی می شوند،این سلول های آندومتر به دیواره لگن می چسبند و در آنجا رشد می کنند و خونریزی در طول این دوره ایجاد می شود.

2- رشد سلول های جنینی:این سلول ها حفره های لگنی و شکمی را می پوشانند و از سلول های جنینی به وجود می آیند.هنگامیکه یک و یا چند منطقه از پوشش شکمی تبدیل به بافت آندومتر شود آندومتریوز گسترش می یابد.

3 - زخم جراحی: بعد از جراحی، مانند هیسترکتومی (خارج کردن رحم) و یا سزارین، سلول های آندومتر ممکن است به محل برش جراحی متصل شوند.

4 - انتقال سلول های آندومتر: عروق خونی و یا مایع لنف ممکن است سلول های آندومتر را به دیگر قسمت های بدن انتقال دهند.

5 - اختلال سیستم ایمنی: ممکن است وجود اختلال در سیستم ایمنی باعث گردد که بدن نتواند بافت آندومتر را که در بیرون از رحم رشد می کند تشخیص داده و از بین ببرد.

عواملی که می توانند با آندومتریوز در ارتباط باشند کدامند؟

عوامل زیر احتمال آندومتریوز را افزایش می دهند:

1- سن: خانم ها در تمام سنین در معرض ابتلا به آندومتریوز هستند، هر چند که این بیماری در خانم های 40-30 ساله بیشتر است.

2- نداشتن فرزند: بارداری می تواند از زن در برابر آندومتریوز محافظت نماید. نداشثتن فرزند احتمال آندومتریوز را افزایش می دهد.

3- خونریزی بیش از 7 روز: این بیماری در خانم هایی که دوره خونریزی قاعدگی آنها بیشتر از 7 روز طثول مثی کشثد، بیشتر دیده می شود.

4 - دوره قاعدگی کمتر از 28روز: احتمال آندومتریوز در خانم هایی که فاصله زمانی شروع یک قاعدگی تا شروع قاعدگی بعدی کمتر از 28 روز است، بیشتر است.

وجود لکه بینی بین قاعدگی ها: لکه بینی، بین خونریزی های قاعدگی می تواند یکی از علایم آندومتریوز باشد.

سن اولین قاعدگی: معمولاً قاعدگی در افراد مبتال به آندومتریوز در سنین کمتر از 12 سالگی شروع شده است.

سابقه ی خانوادگی: آندومتریوز در افرادی که خواهر یا مادر آنها مبتلا به این بیماری باشند، بیشتر دیده می شود. اگر یکی از اعضای خانواده مبتلا به آندومتریوز باشد، بهتر است با پزشک در این مورد مشورت گردد.

علایم اندومتریوز

1- در بسیاری از موارد اندومتریوز بدون علامت است و گاه به طور اتفاقی در حین اعمال جراحی لگن مثل سزارین کشف می‌شود.

2- دردهای لگنی : اندومتریوز میتواند سبب دردهای شدید لگنی و شکم قبل قاعدگی گردد که معمولاً درد به دنبال قاعدگی کم می‌شود.

3- نزدیکی دردناک یکی دیگر از علائم اندومتریوز است.

4- نازایی ، یکی از علل نازایی در خانم ها میتواند وجود اندومتریوز باشد.

5- درد هنگام معاینه لگن نیز میتواند یکی از علائم اندومتریوز باشد.

علائم اندومتریوز می تواند در طی بارداری موقتا قطع شود، همچنین با یائسگی نیز درد اندومتریوز به طور دائمی قطع می گردد.

تشخیص اندومتریوز

تشخیص اندومتریوز توسط متخصص زنان امکان پذیر است.

1- شرح حال و معاینه

2- سونوگرافی که می‌تواند در تشخیص کیست اندومتریوما و گاهاً چسبندگی ها کمک کننده باشد.

3- آزمایش خون: اندازه‌گیری CA۱۲۵ می تواند کمک کننده باشد ولی اختصاصی نیست.

4- لاپاراسکوپی جهت تشخیص و نمونه گیری از نسوج مشکوک کمک کننده است.

درمان اندومتریوز

اندومتریوز را زمانی درمان می کنیم که یا فرد دچار دردهای شدید لگنی باشد و یا دچار نازایی شده باشد.

1- درمان های دارویی

2- درمان های جراحی

انتخاب روش درمان بستگی به شدت علائم بیمار دارد.

درمان دارویی شامل انواع مسکن ها و استفاده از داروهای هورمونی است که معمولا در موارد دردهای شدید لگنی و قاعدگی های دردناک بیماران اندومتریوزی استفاده می شود.

درمان‌های جراحی نیز بسته به اینکه بیمار بارداری قبلی داشته یا نه و آیا مایل به بارداری هست یا نه استفاده میگردد.

حتی با جراحی نیز ممکن است اندومتریوز عود کند پس تصمیم برای جراحی کردن یا نکردن بستگی به شرایط فرد و شدت علائم دارد.

علت درد در اندومتریوز چیست

1- کاشته شدن عمیق بافت اندومتر در مناطقی که تعداد زیادی عصب قرار دارد.

2- رها شدن موادی از بافت اندومتریوز که مواد واسطه ایجاد درد هستند.

توجه کنید که شدت درد لگنی در اندومتریوز با شدت بیماری رابطه مستقیمی ندارد ، یعنی درد زیاد نشانه شدت بیماری نیست.

افراد در معرض خطر ابتلا به اندومتریوز

1- کسانی که بارداری نداشتند

2 – یائسگی دیرهنگام

3- شروع زود هنگام بلوغ

4- ابتلا یکی از بستگان درجه یک به اندومتریوز ( مادر خواهر یا خاله)

5- سیکل‌های پریودی کوتاه

6- در معرض زیاد استروژن قرار گرفتن

7- وزن پایین

8- مصرف الکل

این دلایل الزاماً به معنی این نیست که هر فردی که شرایط بالا را داشته باشد حتماً مبتلا به اندومتریوز می‌شود بلکه داشتن عوامل بالا می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به اندومتریوز کند.

عوارض اندومتریوز

1- نازایی: یکی از عوارض شایع آندومتریوز نازایی زنان می باشد. برای باردار شدن، باید تخمک آزاد شده از تخمدان، در لوله رحمی (لوله فالوپ) توسط سلول های اسپرم باردار شود و تشکیل تخم را دهد. این تخم باید به دیواره رحم متصل شود و شروع به رشد کند.

آندومتریوز ممکن است، لوله رحمی را ببندد و تخم و اسپرم را از هم دور کند. همچنین آندومتریوز ممکن است به اسپرم و یا تخم صدمه بزند. با این حال، بسیاری از زنان با آندومتریوز خفیف تا متوسط می توانند باردار شوند. پزشکان توصیه می کنند زنان متاهلی که دارای آندومتریوز هستند، هر چه زودتر باردار شوند تا آندومتریوز بدتر نشود.

2- سرطان تخمدان: زنان دارای آندومتریوز، بیشتر دچار سرطان تخمدان می شوند.

آیا اندومتریوز نازایی میدهد؟

اندومتریوز یک بیماری لگنی است که در خانمهای نابارور شایعتر است.

در حدود هفتاد درصد از خانمهایی که اندومتریوز متوسط یا خفیف دارند،بدون مشکل باردار میشوند.

اندومتریوز به دلایل متفاوتی میتواند سبب ناباروری شود:

1- اثر بر ساختمان و آناتومی لگنک اندومتریوز می تواند با ایجاد کیست در تخمدان و چسبندگی بین رحم و تخمدان و سایر اعضا لگن همراه باشد. این چسبندگی ها ،ساختمان و عملکرد طبیعی رَحِم و تخمدان را تحت تاثیر قرار میدهند.

2- اثرات هورمونی اندومتریوزک اندومتریوز می تواند با ترشح مواد التهابی اثرات منفی بر تخمک، اعضای لگنی و لانه گزینی جنین داشته باشد. توجه داشته باشید که این عوارض در نوع شدید اندومتریوز شایعتر است.

منابع: (References)

 drshivamadani.com

nikanhospital.com

gums.ac.ir