بیوفیدبک تکنیکی ذهنی-جسمی است که شامل استفاده از فیدبک بصری یا سمعی برای به دست آوردن کنترل اعمال غیر ارادی بدن مانند جریان خون، فشار خون و ضربان قلب است.
بیوفیدبک
بیوفیدبک تکنیکی است که در آن سعی میشود با ایجاد تغییرات مثبت مطلوب در بدن، برخی از عملکردهای آن را بهبود ببخشد.
عملکرد یا فعالیت های بدنی ما به دو بخش ارادی و غیر ارادی تقسیم می شود، فعالیت های ارادی مانند حرکت دادن دست و پاهاست که به صورت آگاهانه روی آنها کنترل داریم. برخی از فعالیت های بدن است مانند نرخ ضربان قلب، تنفس، دمای بدن، فشار خون، درک از درد، امواج مغزی و … که به صورت غیر ارادی کنترل می شوند. پارامترهای مرتبط به این فعالیت ها به صورت ناخودآگاه در پاسخ به عوامل محیطی تغییر می کنند.
به عبارت دیگر بدن به عوامل محیطی مانند عصبی شدن، استرس، هیجان، بیماری و … عکس العمل نشان می دهد که می تواند موجب تغییر هریک از فعالیت های ذکر شده شود مثلا نرخ ضربان قلب در پاسخ به استرس افزایش میابد. این عملکردهای غیرارادی توسط سیستم عصبی خودمختار تنظیم می شوند. اگر فرد برای مدت طولانی در معرض هرکدام از این عوامل محیطی که منجر به تغییر فعالیت های بدن می شوند قرار بگیرد، (استرس طولانی ، فشار عصبی زیاد و …)ممکن است دچار اختلال یا بیماری شود.
این گروه از بیماری ها و اختلالات در دسته ی بیماری های تنظیمی (Regulation diseases) قرار میگیرند. همیشه روش های درمانی دارویی روش ایده آل درمان نیستند گاهی به دلایل مختلف مانند طولانی بودن پروسه درمان، عوارض داروها، هزینه آنها و … به دنبال روش های دیگری هستیم. خوشبختانه یک تکنولوژی جدید به وجود آمده است که به مردم کمک می کند تا بتوانند کنترل برخی از این عملکردهای غیرارادی را تا حدودی دردست گیرند که به این تکنولوژی بیو فیدبک گفته می شود.
کاربردهای بیوفیدبک
بیوفیدبک در درمان طیف وسیعی از شرایط عصبی و عضلانی مثل اختلالات ماهیچه لگن (بی اختیاری ادرار فوری و فشاری، بی اختیاری مدفوع، واژینیوسموس، یبوست، و مقاربت دردناک)، ضعف ماهیچه ها بخاطر سکته، دندان قروچه، دردردهای تنشی، مشکلات معده ای-روده ای مثل سندرم روده تحریک پذیر، حالت تهوع و استفراغ موثر است. این درمان عمدتاً در بیماری هایی به کار برده می شود که داروها در درمان موفق نیستند.
بیوفیدبک برای کمک به درمان بسیاری از موضوعات جسمی و ذهنی بکار می رود.
• سندرم دردهای حاد و مزمن
• اضطراب
• آسم
• دردهای ناشی از سرطان
• سندرم تونل مچ
• گرفتگی گردن
• عوارض جانبی شیمی درمانی
• بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)
• دردهای موضعی
• یبوست
• ترومای تجمعی
• دردهای آمیزشی
• صرع
• بیاختیاری مدفوع
• فیبرومیالژی (دردهای اسکلتی - عضلانی)
• سردرد
• فشار خون
• سندرم روده تحریکپذیر
• استرس وابسته به شغل
• کمردرد
• میگرن
• تنش عضلانی
• اختلالات اسکلتی- عضلانی
• سندرم درد میوفاسیال
• حملات عصبی
• درد لگن
• سندرم رینود
• دردهای ارجاعی
• دیستروفی سمپاتیک انعکاسی (RSD)
• صدمات فشارهای تکراری
• آرتریت روماتوئید
• گیرافتادگی شانه
• وزوز گوش
• اختلال مفصل گیجگاهی (TMJ)
• شانه ناپایدار
• دردهای اندام فوقانی
• دردهای عضلانی پشت قفسه سینه
• بیاختیاری ادرار
دلایل تمایل بیماران به استفاده بیوفیدبک
• نیاز به داروها را حذف می کند یا کاهش می دهد.
• برای آنهایی که در وضعیت خود تحمل دارو ندارند، می تواند درمانی جایگزین باشد.
• وقتی داروها خوب جواب نمی دهند ، می تواند گزینه دیگری باشد.
• در برخی شرایط هنگام بارداری ، می تواند جایگزین داروها باشد.
• به افراد کمک می کند کنترل سلامتی خود را بدست گیرند.
انواع روشهای بیوفیدبک
امواج مغزی
در این روش حسگرهایی بر روی سر نصب میشود، از طریق این حسگرها و با کمک دستگاه الکتروانسفالوگرام (EEG) امواج مغزی تفسیر میشوند.
نوروفیدبک
نوروفیدبک بحثبرانگیزترین شکل درمانی بایوفیدبک است. درواقع نوروفیدبک بازآموزی الگوهای امواج مغزی است. اگرچه این روش بحثبرانگیز است، اما روزبهروز محبوبیت بیشتری پیدا میکند، بخصوص در درمان انواع اختلالاتی همچون: افسردگی، فیبرومیالژیا (دردهای اسکلتی- عضلانی)، اختلال کمتوجهی - بیشفعالی (ADHD) و اعتیاد به الکل. در روش نوروفیدبک، چند حسگر اندازهگیری به سر شما متصل میشوند و فعالیتهای الکتریکی مغز را ارزیابی میکنند.
شما در حالت استراحت قرار گرفته و شروع به یک بازی ویدئویی خواهید کرد. این بازی فقط توسط امواج مغزی شما کنترل میشود و نسبت به الگوهای امواج مغزی شما واکنش نشان میدهد. همانطور که شما مشغول بازی هستید، متخصص نوار امواج مغزی (EEG) شما را که به یک دستگاه مجزا منتقل میشود، ارزیابی میکند. برای به دست آوردن نتیجهای قابل توجه و پایدار، اکثر پزشکان حداقل 20 جلسه درمانی را توصیه میکنند، هرچند اگر این روش به درستی انجام شود، شما در همان جلسات اولیه آثار بهبودی را مشاهده خواهید کرد.
تنفس
در طول بایوفیدبک تنفسی، نوارهایی در اطراف شکم و قفسه سینه شما قرار داده میشود تا بر الگو و تعداد تنفس شما نظارت شود.
ضربان قلب
در این نوع بایوفیدبک، حسگر بر روی انگشتان یا لاله گوش نصب میشود، توسط دستگاهی به نام فوتوپلتیسموگراف (PPG) ضربان قلب رصد میشود. همچنین میتوان با استفاده از حسگرهای قرار دادهشده بر روی قفسه سینه، نیمتنه پایین بدن و یا مچ دست نیز از طریق دستگاه الکتروکاردیوگرام (ECG) ضربان قلب و تغییرپذیری ضربان قلب (HRV) را اندازه گرفت.
عضلات
این روش بایوفیدبک شامل قرار دادن حسگرها بر عضلات اسکلتی و کمک گرفتن از دستگاه الکترومیوگرافی (EMG) میباشد. فعالیتهای الکتریکی عضلات که باعث انقباض آنها میشود، ارزیابی میشوند.
غدد عرق
حسگرها در اطراف انگشتان، کف یا مچ دست بسته میشوند، سپس با استفاده از دستگاه الکترودرموگراف (EDG) فعالیت غدد عرق و میزان تعریق آنها اندازهگیری میشود. از این طریق میتوان به میزان اضطراب افراد پی برد.
درجه حرارت
حسگرها به انگشتان دست یا پا متصل شده و جریان خون ورودی به پوست شما اندازهگیری میشود. از آنجا که هنگام استرس، درجه حرارت پایین میآید، بنابراین کاهش درجه حرارت میتواند هشداری برای شروع تمرینات ریلکسیشن یا تمدد اعصاب باشد.
نحوه عملکرد بیوفیدبک
مردم با شناسایی نشانههای بدنی خود، مثلا در مورد استرس و اضطراب، یاد میگیرند که چگونه آرام شدن و ریلکسیشن را تمرین کنند. در واقع اگر شما بلد باشید که چگونه پاسخ بدنی خود به اضطراب را تغییر دهید، میتوانید ذهن و بدن خود را در وضعیت آرام تری قرار دهید و در نتیجه با اضطراب مقابله کنید.
در یک جلسه معمول بیوفیدبک، فرد از طریق سنسورها به مانیتورها و ابزارهای اندازهگیری وصل میشود و از طریق این ابزارها از میزان فعالیت اعضای بدنش بازخورد کسب میکند. درمانگر فرد را در مورد تمرینهای ذهنی مختلف راهنمایی میکند و فرد با اجرا کردن این تمرینات، بازخوردهایی از دستگاهها دریافت میکند. مثلا با یک تمرین ذهنی، دستگاه بازخورد پایین آمدن فشار خون یا کاهش خشم را به فرد میدهد.
میزان تاثیرگذاری بیوفیدبک
بیوفیدبک بیشتر از اینکه یک نوع درمان مستقل باشد، نوعی آموزش به افراد است تا بدن خود را در کنترل داشته باشند. میزان تاثیرگذاری این روش ارتباط مستقیمی با میزان مشارکت و همکاری مراجع در جلسه درمان و مابین جلسات درمان دارد. از بیوفیدبک برای موقعیتهایی استفاده میشود که درمانهای دیگر به قدر کافی رضایت بخش نبودهاند و یا نیازمند استفاده از ابزارهای دیگر برای بالا بردن کارایی درمان هستیم.
عوارض بیوفیدبک
بیوفیدبک به عنوان یک درمان بدون خطر شناخته میشود و عوارض بالقوهای ندارد. البته بیخطر بودن نباید منجر به این شود که هر کسی از آن استفاده کند. بهتر است که هر فردی با توجه به شرایط خودش به متخصص مراجعه کند و در صورتی که متخصص صلاح بداند، بیوفیدبک را تجویز میکند.
دیدگاه