تب کریمه کنگو | بیماری خطرناک منتقل شونده از نیش کنه

 تب خونریزی دهنده کریمه کنگو یک بیماری ویروسی است که نوعی کنه ناقل آن می باشد.

تب خونریزی دهنده کریمه کنگو

این بیماری برای اولین بار در سال 1944 در شبه جزیره کریمه توسط دانشمندان روسی شناسایی شد و تب هموراژیک کریمه نام گرفت. در سال 1969 مشخص شد عامل تب خونریزی دهنده کریمه مشابه عامل بیماری است که در جریان اپیدمی سال 1956 در کنگو پیدا شد و ترکیب نام این دو منطقه علت نامگذاری این بیماری است.

این یک بیماری جزو بیماری های مشترک انسان و دام محسوب می شود. CCHF بیشتر در آفریقا، بالکان، خاورمیانه و کشورهای آسیای جنوبی دیده می شود. طیف وسیعی از حیوانات وحشی و حیوانات اهلی مانند گاو، گوسفند و بز میزبان اصلی این ویروس هستند. پرندگان معمولا نسبت به ویروس مقاوم هستند؛ ولی شیوع آن در شتر مرغ و کشتارگاه های مرغ در آفریقا نیز دیده شده است.

انتقال این ویروس به انسان‌ها نیز از طریق نیش مستقیم کنه‌های بیمار و یا خون حیوانات امکان‌پذیر است. انتقال از انسان به سایر انسان‌ها نیز می‌تواند از طریق ارتباط خونی و یا ردوبدل شدن سایر مایعات بدن به وقوع بپیوندد. همچنین گاهی اوقات خود بیمارستان‌ها نیز از عوامل گسترش این بیماری بوده‌اند.

گندزدایی نادرست و غیراصولی تجهیزات پزشکی بیمارستان و همچنین استفاده‌ی دوباره از سوزن‌های تزریقات می‌توانند از عوامل پخش بیماری باشند.

گله‌داران، دامداران و کارگران کشتارگاه‌ها بیشتر درخطر قرار دارند. پزشکان، دانشجویان پزشکی و پرستارانی که از بیماران مبتلا به تب کریمه کنگو مراقبت می‌کنند نیز باید بیشتر مراقب خود باشند و با خون و مایعات بدن بیماران برخوردی نداشته باشند. همچنین افرادی که به مناطق روستایی مسافرت می‌کنند نیز باید موارد بهداشتی را رعایت کنند.

علائم تب کریمه کنگو

به نظر می رسد تعداد قابل توجهی از افراد آلوده شده بدون علائم بیماری (80% موارد یاکمتر) می باشند.

علائم بالینی دارای چهار مرحله است:

دوره کمون که بستگی به راه ورود ویروس دارد: پس از گزش کنه، دوره کمون معمولا 3–1 روز و حداکثر 9 روز است این دوره به دنبال تماس با بافت یا خون آلوده معمولا  6–5 روز است و در یک مورد حداکثر به 13روز رسیده است.

مرحله قبل از خونریزی: شروع علائم ناگهانی است و حدود 7–1 روز طول می کشد (متوسط3 روز). سردرد شدید، تب، لرز، درد عضلانی (بخصوص در پشت پاها)، گیجی، درد و سفتی گردن، درد چشم ترس از نور (حساسیت به نور) اتفاق می افتد. ممکن است حالت تهوع، استفراغ بدون ارتباط با غذا خوردن و گلو درد و التهاب ملتحمه در اوایل بیماری وجود داشته باشد که گاهی با اسهال و درد شکم و کاهش اشتها، همراه می شود.
 

بیماران ممکن است خلقی و از حالت تهاجمی تا بی تفاوتی را تجربه کنند. تب دائمی است اما ممکن است دوقله ای باشد. یک دوره بدون تب ، (12 تا 48 ساعت) در حدود نیمی از بیماران در روزهای 2تا 6 بیماری اتفاق می افتد که بعد از این دوره بدون تب، مجددا دچار تب شده وارد مرحله خونریزی می شود. تب معمولا برای 3 تا 6 روز طول می کشد تورم وخونریزی صورت و گردن و قفسه سینه، پر خونی خفیف حلق و گلو، ضایعات نقطه ای در کام نرم و سخت شایع است. تغیرات قلبی عروقی شامل کاهش ضربان قلب و کاهش ضربان قلب و کاهش فشار خون می باشد در این مرحله لکوپنی، ترمبو سیتوپنی، ایجاد می شود.

مرحله خونریزی دهنده: مرحله کوتاهی است که به سرعت اتفاق می افتد و معمولا در روز 3 تا 5 بیماری شروع می شود و 1 تا 10 روز (به طور متوسط44 روز) طول می کشد یا در این مرحله بیمار فوت می کند. خونریزی از اندازه پتشی تا اکیموز و هماتوم در مخاطها و پوست بخصوص در قسمت بالای بدن و در طول خط زیر بغلی، زیر پستان در خانم ها و در محل های تزریقی و تحت فشار ممکن است ایجاد شود.
 

خونریزی از لثه، بینی، استفراغ خونی، ملنا و خونریزی رحم، مشکلات تنفسی، بزرگی طحال و کبد ممکن است دیده شود. وجود خون و پرتئین در ادرار شایع است.
 

دوره نقاهت: بیماران از روز دهم وقتی ضایعات پوستی کم رنگ می شوند، به تدریج بهبودی پیدا می کنند. اغلب بیماران در هفته های 3 تا 6 بعد از شروع بیماری، وقتی شاخص های خونی و آزمایش ادرار طبیعی شد از بیمارستان مرخص می شوند. ویژگی یا مشخصه دوره نقاهت طولانی بودن آن به همراه ضعف می باشدکه ممکن است برای یک ماه یا بیشتر باقی بماند.

نحوه تشخیص تب کریمه کنگو 

آزمایش‌هایی که برای تشخیص قطعی ویروس تب کریمه استفاده می‌شوند شامل موارد زیر می‌شوند:

• آزمایش الیزا یا الایزا (ELISA): این روش روشی عمومی در رشته‌ی بیوشیمی غربالگری است. الیزا آزمایشی استاندارد برای کشف انواع ویروس در خون است. از این روش برای تشخیص ایدز نیز استفاده می‌شود.
• واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (RT-PCR): روشی برای مطالعه‌ی DNA یا RNA می‌باشد که از آن برای تشخیص بیماری‌ها و شناسایی انواع سلول‌ها نیز استفاده می‌شود.
• عملیات جداسازی ویروس
• کشف آنتی‌بادی توسط الیزا

تشخیص قطعی آزمایشگاهی این ویروس در فاز حاد بیماری قابل تشخیص است. پس از گذراندن دوره‌ی بیماری (اگر بیمار نجات پیدا کند) می‌توان آنتی‌بادی‌ها رو در بدن بیمار مشاهده کرد اما آنتی‌ژن، RNA ویروسی و خود ویروس دیگر قابل‌ردیابی و مشاهده نیستند.

بیماری تب کنگو در حیوانات

عفونت و آلودگی به ویروس CCHF در گاو و گوسفند تن‌ها با ایجاد واکنش تب همراه است و ویروس از گاو، گوسفند، بز و شتر که به صورت طبیعی آلوده شده اند، جدا گردیده است. در حالیکه هیچ یک از حیوانات یادشده در هنگام جداسازی ویروس دارای هیچگونه علائم بالینی دال بر بروز بیماری نبوده اند.

همچنین در آزمایشهای تجربی، ویروس CCHF به گوساله‌ها و بره‌های جوان تزریق گردیده و با این وجود علی رغم ایجاد ویرمی متعاقب تزریق ویروس به بدن دام هیچگونه علائم بالینی مشاهده نگردیده است. عفونت و آلودگی به ویروس CCHF در خرگوش، موش و خارپشت نیز تنها با واکنش تب همراه است و ویروس CCHF از خرگوش‌ها و خارپشت‌هایی که به صورت طبیعی به ویروس آلوده گردیده اند، جدا شده است.

همچنین در روش‌های تجربی، متعاقب تزریق ویروس CCHF به حیوانات یادشده، به استثنای تب گذرا هیچگونه علائم بالینی مشاهده نگردیده است.

علی رغم آلودگی شدید برخی از پرندگان به کنه‌های ناقل ویروس CCHF تاکنون با انجام آزمایشهای مختلف نه تنها ویروس عامل بیماری از پرندگان جدا نگردیده بلکه در پرندگانی که به شدت به کنه‌های ناقل ویروس آلوده بوده اند نیز هیچگونه واکنش سرولوژیکی گزارش نگردیده و وجود آنتی بادی CCHF در خون پرندگان به اثبات نرسیده است.

همچنین در آزمایشهای انجام شده بر روی زاغ و سایر پرندگان، با وجود تزریق ویروس به پرندگان مورد آزمایش، ویرمی و پاسخ‌های ایمنی هومورال مشاهده نگردیده است و بطورکلی پرندگان در مقابل ویروس CCHF حساس نبوده اند.

به هرحال با توجه به تمایل کنه های ناقل CCHF در مراحل نوزادی به تغذیه از خون پرندگان، این حیوانات نقش قابل توجهی را در بقای انواع کنه‌ها ایفاء نموده و کنه های ناقل ویروس را به صورت گسترده در طبیعت منتشر می‌نمایند.

در میان پرندگان، شترمرغ نسبت به عامل بیماری حساس بوده و در کانون‌های آندمیک بیماری میزان شیوع نسبتاً بالای بیماری در گله شترمرغ‌ها گزارش گردیده است.

شیوه درمان بیماری تب کنگو

بلافاصله پس از تشخیص مورد محتمل CCHF، اقدامات درمانی بایستی صورت گیرد.

درمان حمایتی: شامل اصلاح آب و الکترولیتها و درمان  DICمی باشد.

بررسی علائم حیاتی و هماتوکریت، در صورت افت شدید  همو گلوبین، ترزیق خون و در موارد ترومبوسیتوپنی شدید و نشانه های خونریزی فعال، تجویز پلاکت لازم است.

درمان ضد ویروسی: داروی انتخابی ضد ویروس، ریباویرین می باشد. مکانیسم اثر ضد ویروسی ریباویرین ناشناخته است. ریباویرین به دو شکل خوراکی و تزریقی داخل وریدی ساخته شده است.

مدت درمان با ریباویرین 10 روز است و بترتیب ذیل می باشد:

30 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن بصورت یکجا

سپس 15 میلی گرم به ازای هر کیلو گرم وزن بدن هر 6 ساعت برای 4 روز ، در موارد زیر در صورت در دسترس بودن نوع تزریقی ریباویرین همانند مقدار خوراکی بطور آهسته وریدی تجویز می گردد .

پیشگیری از تب کریمه کنگو

• از ذبح غیر بهداشتی دام به طور جدی خودداری شود.

• گوشت و جگر مورد نیاز خود را از فروشگاه‌های معتبر تهیه کنید.

• گوشت تازه را ۲۴ ساعت در یخچال نگهداری کرده و پس از آن مصرف کنید.

• در زمان آماده سازی فرآورده‌های گوشتی از دستکش استفاده کنید.

• جگر تازه را ۴۸ ساعت در یخچال نگهداری و سپس مصرف کنید.

• از مصرف جگر خام به طور جدی خودداری کنید.

• در هنگام ذبح دام از وسایل حفاظت فردی (کاله، عینک، ماسک، روپوش، پیش بند پلاستیکی، دستکش و چکمه) استفاده کنید.

• هنگام تماس با دام به منظور جلوگیری از گزش کنه از پیراهن آستین بلند، شلوار بلند، چکمه و دستکش استفاده کنید.

• از جدا کردن کنه با دست بدون دستکش جداً خودداری کنید.

• از له کردن کنه با دست به طور جدی بپرهیزید.

• کارگران کشتارگاه‌ها می‌بایست از وسایل حفاظت فردی کامل استفاده کنند.

• کلیه کارکنان بهداشتی درمانی باید هنگام مراقبت و درمان بیماران مبتلا به تب خونریزی دهنده کریمه کنگو از وسایل حفاظت فردی کامل استفاده کنند.

خاکسپاری مبتلایان به تب کریمه کنگو

ویروس تب کریمه کنگو تا ۲۴ ساعت قابلیت انتقال از بدن فرد متوفی به افراد دیگر را دارد و با توجه به انتقال سریع بیماری از طریق مخاط، ترشح و خون متوفی به افراد دیگر، بیماران فوتی با رعایت شرایط بهداشتی، در کاورهای مخصوص و پلمپ شده، توسط افراد مجهز به لباس‌های مخصوص به خاک سپرده می‌شوند. به علت خطر ابتلاء، بدن این بیماران بدون غسل و کفن به خاک سپرده می‌شود.