تعیین حق مسکن در قانون با زوج است یا زوجه؟ | شرایط حق تعیین مسکن

حق تعیین مسکن در قانون

حق سکنی با شوهر است. تعیین مسکن از آثار ریاست شوهر به حساب می‌آید و قسمت اول ماده 1114 قانون مدنی به این موضوع اختصاص یافته است. در این ماده آمده است : زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند سکنی نماید.

بنابراین اختیار تعیین محل سکونت با شوهر است و هر منزلی را که شوهر انتخاب می‌کند، زوجه موظف به اقامت در آن خواهد بود.

شایسته و منطقی است که انتخاب مسکن با مشورت و انتخاب طرفین باشد زیرا در تقویت چارچوب زندگی مشترک نقش برجسته‌ای دارد و به تعبیری نباید از این حق به عنوان یک اهرم در رسیدن به امیال شخصی استفاده کرد.

رابطه شأن زوجه با انتخاب مسکن زوج

آیا مرد می‌تواند از این حق استفاده و همسر خود را در محلی که در شان او نیست مجبور به سکونت کند یا باید شان همسر خود را هم در نظر بگیرد؟

یکی از مواردی که قانون مدنی و قانون حمایت خانواده به آن پرداخته اند، بحث حق مسکن زوجه می باشد. قانون مدنی عنوان داشته است که زن می بایست در منزلی سکونت داشته باشد که شوهرش معین کرده است و حتی یکی از مواردی که نشان دهنده تمکین زن می باشد، سکونت در منزل زوج است.

ماده ١١٠٧ قانون مدنی، مساله مسکن را نیز جزء نفقه زن بر شمرده است و کارشناس در دادگاه نفقه مطابق با شان و شئونات زن و نه توانایی مالی مرد، میزان آن را تعیین می نماید.

مسکن در حد شأن زوجه ارتباط مستقیمی با درخواست تمکین شوهر در دادگاه دارد زیرا شوهر برای رسیدن به حکم تمکین یا اجرای موفق آن و استفاده از ثمرات آن، مکلف است که منزل مناسب شأن زوجه با وسایل مورد نیاز برای زندگی زناشویی تهیه نماید.

در ماده 1107 قانون مدنی آمده است: نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.

از این ماده که مسکن را یکی از مصادیق نفقه تلقی می‌کند، برداشت می‌شود که در انتخاب مسکن، زوج باید شأن و مرتبه اجتماعی زن را در نظر بگیرد و از طرفی خداوند تبارک و تعالی در سوره نساء آیه 19 می‌فرمایند: «وعاشروهن بالمعروف» با زنان به نیکی معاشرت کنید.

اصل حسن معاشرت که در ماده 1103 قانون مدنی نیز متجلی است حکم می‌کند که باید شوهر مسکن مناسب، در شأن زن و متعارف محل زندگی او تهیه کند. با این تعریف در صورتی که منزل مسکونی موافق شأن زوجه باشد متابعت در مسکن بر او لازم است در غیر این صورت اگر منزل موافق شأن زن نباشد، وی می‌تواند تمکین نکند. البته زن برای این تمکین نکردن و به شرط تحقق شرایطی، ناشزه محسوب نمی‌شود.

شرایط حق تعیین مسکن توسط زوجه

 از آنجایی که این موضوع از حقوق زوج محسوب می‌شود بنابراین طرفین می‌توانند ضمن عقد، شرط کنند که اختیار تعیین مسکن با زوجه باشد.

ماده ١١١۴ قانون مدنی عنوان نموده است: زن باید در منزلی که شوهر تعیین میکند سکنی نماید مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.

با استناد به ماده فوق می توان اینگونه بیان نمود که حق تعیین مسکن بر عهده مرد است اما زن می تواند بصورت شرط ضمن عقد نکاح حق تعیین مسکن را داشته باشد.

آنچه اهمیت فراوان دارد این که اگر تمایل به درج شرط حق تعیین محل سکونت برای زوجه در ضمن عقد نکاح یا هر عقد دیگری دارید جزئیات آن بسیار مهم است، صرف نوشتن شرط حق مسکن با زوجه است، قضات آن را منصرف به تعیین شهر محل سکونت می کنند و حال آن که تعیین مستقل بودن و در چه محدوده شهر بودن یا حتی ذکر منزل خاص در عمل برای زوجه بسیار تاثیرگذار است.

اگر زوجه حق تعیین و انتخاب مسکن را نداشته باشد، مساله تعیین مسکن بر عهده زوج است و وی مکلف است که منزلی را متناسب با شان زوجه تهیه نماید و در صورتی که قادر به انجام این کار نباشد و یا بنا به هر علتی مسکن تهیه ننماید، این امر از موجبات عسر و حرج زوجه می باشد که میتواند برای طلاق اقدام نماید.

نحوه واگذاری شرط حق مسکن زوجه

واگذاری شرط حق مسکن به زن به دو صورت امکانپذیر است. شرط حق مسکن زوجه ممکن است به صورت ضمن عقد نکاح  و در حین ازدواج به زن داده شود و دیگری بعد از عقد و ضمن سند جداگانه به زن داده شود.

مرد با دادن حق مسکن به زن اختیار تعیین مسکن را از خود سلب می نماید و اختیار تعیین محل سکنی به زن داده می‌شود. زن بعد از گرفتن حق سکونت باید مسکنی را انتخاب نماید که متناسب با وضع اقتصادی زوج و شأن و مرتبه اجتماعی مرد باشد.

ضمانت اجرایی حق مسکن زوجه

در صورتی که مرد بدون رضایت زن مسکنی را برای زندگی تعیین کند که مورد قبول زن نباشد زن چه ضمانت ‌اجرایی برای این شرط دارد?

شرط حق مسکن برای زن یکی از شروط لازم ‌الوفاء می باشد، و از شروط مشروع می باشد و مرد باید آن را اجرا کند.

در صورتی که زوج نسبت به تهیه منزل مطابق شرط اقدام نکند زن می‌تواند ابتدا به استناد ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی به لحاظ استنکاف شوهر از دادن نفقه ( مسکن مورد نظر زوجه ) به محکمه رجوع کند. اگر مردی مسکنی را بر خلاف مفاد شرط  انتخاب و معرفی کند زن می تواند از شوهر تمکین نکند و در صورت عدم تمکین ناشزه تلقی نمی شود و مستحق دریافت نفقه است.

ذکر جزئیات در شرط حق مسکن زوجه

تاکید کردن روی ذکر جزئیاتی که مربوط به شرط حق مسکن زوجه می باشد، اهمیت زیادی دارد، چرا که بسیاری از قضات حق مسکن را با حق تعیین محل سکونت متفاوت می دانند. به عنوان مثال شما باید بدانید زمانی که دختر خانمی اهل مشهد باشد و زمان عقد بیان کند تنها می خواهد در همان شهر زندگی کند، قانون به او حق زندگی در مشهد را می دهد.

این مورد نشان دهنده این است که زن تنها بیان نموده در مشهد زندگی کند و محله خاصی را در نظر ندارد. اما در برخی از موارد امکان دارد که زن محله خاصی را هم برای زندگی مشخص نماید، در این صورت تنها باید در آن محله زندگی کنید.

اینکه شما در عقدنامه به خوبی مشخص کنید محل تعیین زندگی تان کجا باشد اهمیت بسیار زیادی دارد. بنابراین باید بدانید که تنها دریافت حق مسکن اهمیت ندارد، بلکه شما باید شهر محل سکونت و یا محله ای که می خواهید در آن زندگی کنید را هم در عقدنامه بیاورید.