تفاوت میان دادگاه و دادسرا چیست؟

قوه قضائیه یکی از مهم‌ترین رئوس مدیریتی کشور است. این قوه، وظیفه خطیر اجرای عدالت در بین مردم و اجتماع را دارد و وظیفه اصلی‌اش صیانت و حفاظت از حقوق فردی و اجتماعی افراد در جامعه اسلامی است. این قوه به‌عنوان اصلی‌ترین رکن برقراری عدالت اجتماعی، وظیفه احقاق حقوق ضایع‌شده افراد طبق قانون اساسی و شرع مقدس اسلام را دارد. اجزاء مختلف و بسیار متنوعی در این قوه دست‌به‌دست هم می‌دهند تا اجرای عدالت تا حد توان به‌خوبی انجام گیرد.

در ایران، در کنار هر دادگاه عمومی جزائی، محلی به نام دادسرا وجود دارد که وظیفه آن تشکیل پرونده قضائی، تحقیق و بررسی و کشف جرم است. درواقع شروع یک پرونده قضائی در دادسرا اتفاق می‌افتد. اشخاصی که در دادسرا مشغول ارائه خدمت هستند شامل  دادستان، معاونین دادستان، دادیار و بازپرس هستند.

روند پرونده کیفری بدین‌صورت است که پس از تشکیل پرونده و طی کردن تشریفات قضائی و اداری، رئیس دادسرا که دادستان نامیده می‌شود، با خواندن شاکی و متهم جلسه‌ای برگزار کرده و صحبت‌ها و دلایل شاکی را با دقت می‌شنود. درصورتی‌که ادعای شاکی کافی و موردقبول وی باشد، کیفرخواست را آماده و به دادگاه ارسال می‌کند تا در دادگاه پس از محاکمه، حکم متناسب با جرم متهم صادر شود.

کیفرخواست درواقع سند ادعای دادسرا برای مجرم بودن متهم است که از طرف دادستان و یا جانشین وی به دادگاه ارسال می‌شود. دقت داشته باشید که متهم تا رأی قطعی دادگاه صادر نشده باشد مجرم شناخته نمی‌شود. درصورتی‌که پس از تحقیقات و بررسی پرونده جرمی کشف نشد، یعنی مشخص شد که متهم جرمی مرتکب نشده، پرونده وی در دادسرا بسته‌شده و هرگونه قرار تعقیب لغو می‌شود.

شعب قضایی دادسرا به شرح زیر است:

• دادستانی

• بازپرسی

• دادیاری

• سرپرستی

• اجرای احکام کیفری

دادگاه

دادگاه جلسه یا محلی است که به اتهامات ارجاع داده‌شده افراد از سوی دادسرا، رسیدگی می‌شود. قاضی به‌عنوان رئیس دادگاه پس از شنیدن دفاعیات متهم و سخن شاکی، حکم را صادر و اعلام می‌کند. در جمهوری اسلامی ایران انواع دادگاه‌ها برحسب موضوعیت پرونده قضایی، به دودسته دادگاه عمومی و خصوصی تقسیم می‌شوند. البته شوراهای حل اختلاف نیز در کنار دادگاه‌ها برای سرعت در رسیدگی به پرونده‌های قضایی ارائه خدمت می‌کنند که عموماً به‌صورت مجزا از دادگاه‌ها معرفی می‌شوند و مسئولیت رسیدگی به بسیاری از دعاوی کوچک مدنی و حقوقی را دارند.

دادگاه عمومی

محلی است که در آن به‌تمامی اختلافات، دعاوی و پرونده‌های قضایی رسیدگی می‌شود مگر اینکه طبق قانون، رسیدگی به آن پرونده در حیطه وظایف مرجع یا قوه دیگری باشد. دادگاه‌های مختلفی در رسته دادگاه عمومی دسته‌بندی می‌شوند از جمله:

• دادگاه عمومی حقوقی

• دادگاه عمومی جزایی

• دادگاه اطفال

• دادگاه کیفری استان

دادگاه اختصاصی

به‌جز دادگاه عمومی، مراجعی تحت عناوین مختلف در دسته دادگاه‌های اختصاصی قرار می‌گیرند که وظیفه آن‌ها رسیدگی به موارد خاص دعاوی مدنی و حقوقی است. طبق قانون، رسیدگی دعاوی مخصوص به دادگاه‌های اختصاصی خودش ارجاع می‌شود و حق بررسی و پیگیری آن‌ها در دادگاه‌های عمومی وجود ندارد.

• دادگاه‌های نظامی

• دادگاه‌های انقلاب

• دادگاه‌های انتظامی قضات

• دیوان عدالت اداری

• دادگاه‌های ویژه روحانیت

تفاوت بین دادگاه و دادسرا

حال با توجه به مطلب گفته شده بین دادسرا و دادگاه فرق هایی وجود دارد که در ادامه با آن آشنا خواهید شد.

کشف جرم

دادسرا وظیفه دارد در زمینه شکایاتی که کیفری و جزایی می باشد بازجویی های لازم را انجام دهد و همچنین اگر به تحقیق و بررسی میدانی نیاز است آن را انجام داده و در واقع باید تشخیص دهند که توسط متهم آیا جرمی صورت گرفته یا نه، در صورتی که دادگاه این وظیفه را ندارند و فقط موظف است که کیفر خواستی که از دادسرا به دادگاه ارسال می شود را مورد بررسی قرار دهند و به محاکمه متهم بپردازد.

کیفر خواست و قرار مجرومیت

دادسرا وظیفه دارد بعد از کشف قطعی جرم، کیفر خواست و قرار مجرومیت را تنظیم کرده و برای دادگاه ارسال نماید در صورتی دادگاه وظیفه تنظیم آن را ندارد و فقط وظیفه آن مدیریت جلسه دادگاه به سمت صدور حکم عادلانه می باشد.

صادر کردن حکم و مشخص شدن مجازت

دادسرا وظیفه اینکه حکم صدور کند را ندارد و در واقع نهادی جهت تحقیقات مقدماتی به منظور کشف نوع جرم است و اما دادگاه به عنوان مرجع قضایی قطعی صدور رای به شمار می رود و با صادر کردن رای، نوع مجازات متهم مشخص می شود

دادگستری چیست؟

دادگستری مجموعه قضایی است که در هر شهری لااقل یک شعبه آن وجود دارد و مشغول رسیدگی به پرونده‌های قضایی همان شهر است. دادسرا و دادگاه اجزاء تشکیل‌دهنده دادگستری هستند. دادگستری اغلب ساختمان بزرگی داشته و دادگاه‌ها و دادسرا‌های مختلفی در آن مشغول خدمت هستند. در شهر‌هایی که جمعیتی کمتر از ۵۰ هزار نفر دارند، یک شعبه از هر دادگاهی در دادگستری شهر وجود دارد، اما در شهر‌هایی که جمعیتی بیش از ۵۰ هزار نفر دارند در هر دادگستری باید یک شعبه دادگاه انقلاب و یک شعبه دادگاه خانواده وجود داشته باشد.