یکی از مباحث مهم حقوقی که چند سال است در جامعه رایج شده و در حال گسترش نیز می باشد، بحث رحم اجاره ای می باشد. در توضیح رحم اجاره ای باید گفت زمانی که در یک خانواده، زوجین مشکل ناباروری دارند و زوجه به هر دلیلی توانایی پرورش و نگهداری جنین را در رحم خود ندارد و مراجعه به پزشک های متعدد و نیز استفاده از داروها و درمان های متعدد نیز هیچ نتیجه ای در بر ندارد، زوجین برای حل مشکل بچه دار نشدن خود، به ناچار از یک شخص ثالث که یک زن می باشد کمک می گیرند بدین صورت که در مقابل پرداخت وجهی، شخص مذکور حاضر می شود جنین را در رحم خود نگهداری نماید که در این حالت تخمک و اسپرم از زوج نابارور گرفته شده و پس از لقاح در محیط آزمایشگاهی، در رحم شخص مذکور گذاشته می شود. لازم به ذکر است زنی که جنین در رحم او گذاشته می شود تنها حمل کننده جنین است و از نظر ژنتیکی هیچ گونه مشابهت و نسبتی با جنین مذکور ندارد.
رحم اجاره ای یا رحم جایگزین چیست؟
رحم جایگزین یا رحم اجاره ای در حقیقت شیوه‌ای است برای دستیابی زوج‌های نابارور به فرزند که به موجب آن، بانوی جایگزین به وسیله روش‌های کمکی تولید مثل و با استفاده از لقاح مصنوعی امتزاج اسپرم و تخمک با وسایل مصنوعی و بدون نزدیکی جنین حاصل از اسپرم و تخمک والدین حکمی را در رحم خود پذیرفته و پس از سپری شدن مدت بارداری و تولد نوزاد او را به زوج نابارور تحویل میدهد. استفاده از روش رحم جایگزین در اصل در موارد ذیل انجام می‌گردد:
• فقدان رحم بنا به علت‌های مادرزادی یا پزشکی به مانند جراحی.
• انسداد حفره‌های رحم دراثر ابتلا به بیماری سل.
• ابتلا به بیماریهای مزمنی به مانند فشارخون بالا، دیابت حاد، بیماریهای قلبی یا تالاسمی شدید که حاملگی را برای زن غیر ممکن می‌سازد.
• کوچکی رحم که منجر به عدم لانه گزینی موفق می‌گردد.
• سقط‌های مکرر یا عدم امکان بارداری برای زن به دلیل حساسیت RH و…
طرفین رحم اجاره ای چه کسانی هستند؟
یک طرف قرارداد زنی است که به هر دلیل، توانایی پرورش و نگهداری جنین را در بطن و وجودش ندارد و برای داشتن فرزند و چشیدن طعم مادری، محتاج بستری مناسب و قابل اعتماد به مدت نه ماه برای پرورش جنینی است که در فضای آزمایشگاهی کشت شده و حاضر است هزینه های مادی و معنویِ این روش از بچه دار شدن را بپردازد که به این شخص مادر واقعی گفته می شود.
طرف دیگر قرارداد زن دیگری است که برای کم کردن بخشی از فشار ناشی از هزینه های زندگی، در ازای دریافت هزینه ای که ممکن است معاش چند سال خود و خانواده اش را تامین کند، رحمش را به مدت نه ماه وقف پرورش جنین زوجی نابارور می کند.
ماهیت حقوقی رحم جایگزین یا رحم اجاره ای
در خصوص رحم اجاره ای قانون مشخصی وجود ندارد که دقیقا ناظر بر این امر باشد اما در سال ۱۳۸۲ قانونی در خصوص اهدای جنین در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و شورای نگهبان نیز آن را در سال ۱۳۸۳ تایید کرد که می توان از آن در امر رحم اجاره ای نیز بهره برد.
قانون اهدای جنین به زوجین نابارور مصوب سال ۱۳۸۲ در ۴ ماده است که عبارتند از:
ماده 1: به موجب این قانون کلیه مراکز تخصصی درمان ناباروری ذی‌صلاح مجاز‌خواهند بود با رعایت ضوابط شرعی و شرایط مندرج در این قانون نسبت به انتقال جنین‌های حاصله از تلقیح خارج از رحم زوج‌های قانونی و شرعی پس از موافقت کتبی زوجین صاحب جنین به رحم زنانی که پس از ازدواج و انجام اقدامات پزشکی ناباروری آنها (هر یک به تنهایی یا هر دو) به‌اثبات رسیده اقدام نمایند.
ماده 2: تقاضای دریافت جنین اهدایی باید مشترکاً از طرف زن و شوهر تنظیم و تسلیم دادگاه شود و دادگاه در صورت احراز شرایط ذیل مجوز دریافت جنین را صادر‌می‌کند:
• زوجین بنا به گواهی معتبر پزشکی، امکان بچه‌دارشدن نداشته باشند و زوجه‌استعداد دریافت جنین را داشته باشد.
• زوجین دارای صلاحیت اخلاقی باشند.
• هیچ‌یک از زوجین محجور نباشند.
• هیچ‌یک از زوجین مبتلا به بیماریهای صعب‌العلاج نباشند.
• هیچ‌یک از زوجین معتاد به مواد مخدر نباشند.
• زوجین بایستی تابعیت جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند.
ماده 3: وظایف و تکالیف زوجین اهدا گیرنده جنین و طفل متولد شده از لحاظ نگهداری و تربیت و نفقه و احترام نظیر وظایف و تکالیف اولاد و پدر و مادر است.
ماده 4: بررسی صلاحیت زوجین متقاضی در محاکم خانواده، خارج از نوبت و بدون رعایت تشریفات آئین دادرسی مدنی صورت خواهد گرفت و عدم تأیید صلاحیت زوجین قابل تجدیدنظر می‌باشد.
درست است که در این قانون مستقیما در خصوص رحم جایگزین یا اجارهای صحبت نشده بلکه پیرامون جنین اهدایی است اما با دقت در آن می‌توان دریافت که قانون ما به طور کلی به پرورش جنین حاصل از زوجین مشروع را در رحم بانوی دیگری مجوز داده است که این خود قدم بزرگی در تایید رحم جایگزین در قانون است.
شرایط استفاده از رحم جایگزین یا اجاره ای
1. داشتن برگه معرفی از پزشک معالج متخصص زنان مبنی بر لزوم استفاده از رحم اجاره ای
2. عدم ابتلا زوجین به بیماری هایی نظیر ایدز، هپاتیت، سیفلیس و ...
3. عدم اعتیاد زوجین
4. داشتن سونوگرافی نرمال و تأیید شده توسط پزشک معالج از نظر حجم و ذخیره تخمدان ها
شرایط متقاضی رحم اجاره ای یا جایگزین
مطابق ماده ۲ قانون نحوه اهداء جنین، درخواست جنین باید با توافق مشرک زوجین تقاضا شود.
الف_ زوجین بنا به گواهی معتبر پزشکی، امکان بچه‌دار شدن نداشته باشند و زوجه استعداد دریافت جنین را داشته باشد.
ب_ زوجین دارای صلاحیت اخلاقی باشند.
ج_ هیچ یک از زوجین محجور نباشند.
د_ هیچ یک از زوجین مبتلا به بیماریهای صعب العلاج نباشند.مانند هپاتیت و ایدز
ه_ هیچ یک از زوجین معتاد به مواد مخدر نباشند.
و_ زوجین بایستی تابعیت جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند.
همچنین مطابق ماده ۴ قانون مذبور، بررسی صلاحیت زوجین متقاضی در دادگاه های خانواده بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی صورت می‌گیرد و درصورتی که زوجین تایید صلاحیت نشوند، زوجین میتوانند به رای صادره اعتراض و درخواست تجدیدنظر کنند.
شرایط داوطلب اجاره دهنده رحم
1. داشتن سن زیر 35 سال و ترجیحاً متأهل و غیر شیرده
2. از نظر جسمی، روحی و روانی سالم
3. عدم استفاده از داروهای خاص
4. عدم ابتلا به بیماری هایی که در آنها بارداری برای مادر و جنین خطرناک است.
5. دارای حداقل یک بار تجربه به آخر رساندن حاملگی با موفقیت
6. نداشتن سابقه سقط، زایمان زود رس، فشار خون و دیابت حاملگی و عوارض وخیم در حاملگی
7. عدم ابتلا زوجین به بیماری هایی نظیر ایدز، هپاتیت، سیفلیس و...
8. عدم اعتیاد زوجین و دارای سونوگرافی نرمال و تأیید شده توسط پزشک معالج، از نظر داشتن رحم سالم
انواع اجاره رحم
بسته به نوع قراردادی که جهت اجاره رحم بسته میشود رابطه نسبی طفل با طرفین از لحاظ قانونی متفاوت است.
1. روش جایگزین کامل
هیچ ارتباط ژنتیکی میان مادرجانشین و نوزاد متولد شده وجود ندارد، که رایج ترین شکل اجاره رحم است، عمل لقاح زن و شوهر متقاضی در آزمایشگاه انجام میشود و پس گذشت سه روز جنین را در رحم اجاره شده جایگزین میکنند، آن شخص تا زمان رشد کامل جنین و وضع حمل، جنین را نگهداری میکند و پس از زایمان به زوجین نابارور تحویل میدهد، مادر میانجی کوچکترین تاثیر ژنتیکی بر فرزندی که در شکم دارد وارد نمی کند مگر در شرایط بسیار نادری که احتمال رخ دادن آن، یک در ده میلیون در نظر گرفته شده و اساسا صحبتی از آن به میان نمی‌آید.
2. روش جایگزینی نسبی
در این حالت تخمک زنی که رحم را اجاره داده را با اسپرم مرد (متقاضی جنین) بازدار میکنند، بنابراین، مادر جانشین و پدر حکمی (متقاضی) با بچه ارتباط ژنتیکی خواهند داشت و زوجه نابارور(متقاضی جنین) هیچ ارتباط ژنتیکی با بچه نخواهد داشت، با توجه به رژیم حقوقی و اجتماعی کشورمان، معمولاً از انتخاب یک فرد برای درمان همزمان رحم جایگزین و اهدای تخمک به یک نفر اجتناب می شود.
3. استفاده از تخمک اهدایی
در این حالت تخمک زن دیگری با اسپرم پدر حکمی(متقاضی) لقاح می‌یابد و جنین حاصل در رحم اجاره شده گذاشته میشود. صاحب رحم هیچ ارتباط ژنتیکی با بچه ندارد ولی پدر حکمی (صاحب اسپرم) از لحاظ ژنتیکی با بچه مرتبط است.
4. استفاده از جنین اهدایی
در این روش جنین حاصل از اسپرم و تخمک اهدایی در رحم مادر جانشین جایگزین میشود. در این حالت مادر جانشین و والدین حکمی از لحاظ ژنتیکی هیچ ارتباطی با نوزاد ندارند.
انواع قراردادهای رحم جایگزین یا اجاره ای
در خصوص رحم اجاره ای قانون مشخصی وجود ندارد که دقیقا ناظر بر این امر باشد اما در سال 1382 قانونی در خصوص اهدای جنین در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و شورای نگهبان نیز آن را در سال 1383 تایید کرد که می توان از آن در امر رحم اجاره ای نیز بهره برد اما در خصوص تنظیم قرارداد، ماده 10 قانون مدنی راه گشا خواهد بود که مقرر می دارد: قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده¬اند، در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد، نافذ است.
اصولا قراردادهای اجاره رحم به دو عنوان کلی تقسیم می شوند: قراردادهای دوستانه و قراردادهای تجاری.
قراردادهای تجاری
در این نوع قراردادها، زوجین متقاضی بچه، با انعقاد قرارداد رحم جایگزین و در ازای این عمل، (در اختیار قرار دادن رحم برای باروری) مبلغی را با توافق بانوی جانشین میپردازند که این مبلغ عوض تعهدات بانوی جانشین تلقی می گردد.
قرارداد دوستانه
اما حالت دوم قرارداد، قرارداد دوستانه است که در این نوع قراردادها، بانوی جانشین مبلغی به عنوان عوض تعهدات خود از زوجین متقاضی دریافت نمی کند و معمولاً زن و شوهر متقاضی زنی از بستگان نزدیک خود را جهت قبول این عمل برمیگزینند و بانوی جانشین نیز اغلب به دلیل انگیزه های نوع دوستانه تن به این کار می دهد.
طرفین قرارداد رحم جایگزین یا اجاره ای
طرفین قرارداد رحم جایگزین والدین حکمی و مادر جانشین می باشند که در اثر تراضی (تفاهم) آنها قرارداد واقع می شود. اما باید دانست که قرارداد رحم جایگزین قرارداد ساده دوطرفه نیست که صرفاً مانند سایر قراردادهای عادی، طرفین آن از دو نفر تشکیل شوند، بلکه سایر اشخاص نیز در آن دخیل اند و به نحوی درگیر با قرارداد هستند یا در رابطه با انجام تعهدات مندرج در قرارداد بایستی با آنها هماهنگی به عمل آید:
زوجین نابارور (والدین حکمی)
زن و شوهری که به امید بچه دار شدن، سبب انعقاد قرارداد شده و تعهداتی را به عهده میگیرند.
بانوی جانشین (صاحب رحم)
زنی که با موافقت به انعقاد قرارداد، وظیفه حمل جنین و به دنیا آوردن بچه را به عهده گرفته و موافقت میکند که به مجرد تولد آن را به زوج نابارور تسلیم کند.
شوهر زن جایگزین
بدون شک اولین شخصی که نقش بسزایی در انعقاد و اجرای این گونه قراردادها بعد از زوجین نابارور و مادر جانشین ایفا میکند شوهر زن داوطلب رحم جایگزین است
درحالتی که مادر جایگزین دارای شوهر باشد. چون قرارداد مادر جانشین نه تنها آزادی های مادر جایگزین را تحت تأثیر می گذارد بلکه به طور غیر مستقیم محدودیت هایی برای شوهر وی ایجاد می کند. بنابراین اجازه شوهر زن داوطلب مادر جانشین نیز برای انعقاد قرارداد رحم جایگزین لازم می باشد.
پزشک متخصص ناباروری
برای قرارداد رحم جایگزین نیاز به یک پزشک متخصص در امر ناباروری و همچنین مشاوران روانشناسی و روانپزشکی اجتناب ناپذیر است؛ بنابراین طرفین ضمن قرارداد، توافق میکنند که این عمل تحت نظارت یک یا چند نفر از پزشکان متخصص انجام گیرد تا در صورت بروز هرگونه مشکل و ایجاد اختلاف یا راهنمایی و استمرار پزشکی و دارویی در طول دوره حاملگی و همچنین خدمات مشاوره ای بر مادر جانشین در رابطه با نگرانیهای احتمالی وی در پی تسلیم بچه به زوج نابارور به آنها مراجعه شود. این تیم پزشکی که استفاده از رحم جایگزین را هدایت میکنند دارای مسئولیت هستند و مسئولیت آنان تابع قواعد مسئولیت مدنی اعمال پزشکی و درمانی است.
بیمارستان یا زایشگاه محل تولد فرزند
بیمارستان یا زایشگاهی که قرار است فرزند در آنجا متولد شود شخص حقوقی به شمار می رود که می توان با اجازه قبلی جهت به دنیا آوردن فرزند ناشی از قرارداد رحم جایگزین، به دلیل مسائلی از قبیل عدم پذیرش بیمارستان جهت کمک در امر تولد حاصل از این عمل به دلیل برخی حساسیتهای موجود، مثل درج نام پدر و مادر واقعی طفل در گواهی تولد بچه، با آن توافق حاصل نمود.
مشکلات قراردادهای اجاره رحم
هم اکنون در بین مردم قراردادهایی وجود دارد که از قبل آماده شده و طرفین فقط آن را امضا می نمایند اما از آنجایی که این قراردادها توسط افراد متخصص و حقوقدان تنظیم نشده لذا بسیار کلی هستند و ایرادات بزرگی دارند که در خصوص بروز مشکل بین طرفین، هیچ گونه راهکاری در این قراردادها پیش بینی نشده است.مانند این موارد:
1. در این قراردادها برای الزام طرفین به انجام صحیح قرارداد و استنکاف از انجام آن، هیچ گونه ضمانت اجرایی در نظر گرفته نشده است.
2. جهت حل اختلافات فی مابین طرفین، شرط داوری گنجانده شده که همین مساله باعث طولانی شدن روند حل مشکل و گاها حتی منجر به عدم حل مشکل می شود.
3. در این قراردادها، هیچ گونه نهاد نظارتی جهت انجام این قرارداد در طول دوره 9 ماه،در نظر گرفته نشده است.
تعهدات قرارداد رحم جایگزین یا اجاره ای
چون اصولا در بستن چنین قراردادهایی افراد نمی دانند که چه چیز در پیش رو دارند و هر آن امکان بروز اختلاف و … وجود دارد پس لازم است تعهدات طرفین به طور دقیق در قرارداد درج شود تا جای هیچ گونه شک و شبهه ای باقی نماند:
تعهدات والدین متقاضی
والدین متقاضی بچه بسته به نوع قراردادی که جهت استفاده از رحم جایگزین منعقد مینمایند تعهدات متفاوتی دارند. اگر قرارداد آنها نوع دوستانه باشد والدین صرفاً نسبت به پرداخت هزینه های غذا و درمان در برابر زن صاحب رحم مدیون میگردند و اگر از نوع تجاری و معوض باشد، تعهدات والدین ناظر به پرداخت مبلغ مورد توافق به مادر جانشین طبق قرارداد می باشد.
در خصوص پرداخت یا عدم پرداخت اجرت و نیز چگونگی آن رویه مشخص و ثابتی وجود ندارد و آنچه مسلم است اینکه ممنوعیتی برای پرداخت اجرت به مادر جانشین وجود ندارد و به دور از عدل و انصاف است که برای شخصی که متحمل این سختیها شده اجرتی هرچند به صورت شرط عوض به عنوان شرط فرعی و تبعی در قراردادشان لحاظ نگردد.
تعهدات بانوی جانشین
تعهد مادر جانشین ناظر به پذیرش جنین و نگهداری آن در رحم خود و پروراندن آن در طول مدت حاملگی و تولد فرزند و در نهایت سپردن او به والدین حکمی است. پس موضوع این تعهد انجام کار یا عملی است که در قبال والدین متقاضی پذیرفته است.
برای حالت های زیر حتما ضمانتی در نظر بگیرید:
• سقط جنین عمدی توسط بانوی جانشین
• سقط جنین به دلیل عدم رعایت نظامات و موارد پزشکی
• ضمانت اجرا برای در دسترس بودن بانوی جایگرین در طول دوران بارداری
• ضمانت اجرا برای تحویل طفل هر موردی که در موردش استرس و نگرانی دارید و احساس می کنید بعدا گرفتار می شوید!
پدر و مادر جنین در رحم جایگزین یا اجاره ای
مطابق اصل ۱۶۷ قانون اساسی باید به فتاوی معتبر و اراء فقها در مورد حکم شرعی فرزند حاصل از رحم اجارهای رجوع کرد.
از آنجا که در رحم جایگزین اسپرم شوهر و تخمک زن، بارور شده و به رحم اجارهای منتقل می‌گردد، پس در انتساب فرزند به صاحب اسپرم هیچ بحثی نیست؛ فقها نیز معتقدند حتی در نزدیکی‌های غیر متعارف نیز فرزند به صاحب اسپرم ملحق می‌گردد. از این‌رو، بحث تنها در انتساب فرزند به مادر است. یعنی در این جا این بحث مطرح است که مادر شرعی کودک ناشی از رحم اجارهای کیست؟ آیا صاحب تخمک مادر شرعی او محسوب میشود یا صاحب رحم؟
در این باره بین فقها دو نظر وجود دارد:
گروهی معتقدند صاحب رحم مادر کودک است. به اعتقاد ایشان عرفاً مادر به شخصی اطلاق می‌گردد که کودک را به دنیا می‌آورد بنابراین در این جا نیز زنی که کودک را در رحم خود حمل نموده و سپس او را به دنیا آورده است، مادر وی به حساب می‌آید.
اما مشهور فقها بر این اعتقادند که مادر شرعی کودک، صاحب تخمک است.
از آنچه گفته شد مشخص می‌گردد که چون در رحم اجارهای، جنین از اسپرم مرد و تخمک همسرش تشکیل یافته پس به همان‌ها نیز منتسب خواهد بود. اما در مورد زنی که جنین را در رحم خود پرورش داده و آن را به دنیا آورده است باید گفت اگرچه وی مادر شرعی کودک محسوب نمی‌گردد اما از آنجا که آغاز آفرینش کودک، نطفه‌ای است که از اسپرم پدر و تخمک مادر تشکیل یافته اما مراحل بعدی رشد و تغذیه در رحم اجارهای صورت گرفته است از همین رو برخی از فقها وی را در حکم مادر رضاعی دانسته و حکم به محرمیت و حرمت نکاح بین آنها نموده‌اند.
البته این نظر برخی فقها است. پس بنا به قول مشهور فقها فرزند متولد از رحم جایگزین از پدر و مادر حقیقی خود ارث می‌برد و تمامی روابط والدین و فرزندی میان آنها برقرار است. اما نکته مهم این است که چون در بحث نسب مشخص شد که نسب کودک ناشی از رحم اجارهای به صاحب اسپرم و تخمک بر می‌گردد پس توارث (ارث بری) نیز تنها بین کودک و صاحب تخمک و اسپرم خواهد بود و چون صاحب رحم و شوهر وی هیچ رابطه نسبی با کودک ندارند پس توارثی نیز بین آنها نخواهد بود.
وضعیت ارث در رحم جایگزین
در حالت بارداری به روش رحم جایگزین، صاحب اسپرم، پدر قانونی طفل است و رابطه توارث کودک و پدر حکمی (صاحب اسپرم) برقرار است. در بررسی رابطه توارث بین کودک و مادر، مسئله کمی پیچیده تر می شود؛ اگر مادر حکمی (صاحب تخمک) را مادر قانونی کودک بدانیم، رابطه توارث بین او و کودک برقرار می شود، اگر صاحب رحم مادر قانونی کودک باشد، در این حالت رابطه توارث بین کودک و مادر جانشین (صاحب رحم) برقرار می شود.
اگر مادر جانشین و مادر حکمی هر دو مادر قانونی کودک باشند طبق ماده ۸۶۵ قانون مدنی کودک هم از مادر جانشین (صاحب رحم) و هم مادر حکمی (صاحب تخمک) ارث می برد. اصل بر این است که هر فرد یک پدر و یک مادر دارد و آنچه عرف و علم پزشکی بر آن تاکید دارد این است که صاحب تخمک مادر است و هیچگونه رابطه توارثی بین کودک و زن صاحب رحم برقرار نمی شود.
حضانت فرزند ناشی از رحم جایگزین
قرابت مادر جانشین همانند قرابت رضاعی فقط در مورد ممنوعیت نکاح موثر است و اثری در سایر آثار نسبی از جمله حضانت و نفقه طفل ندارد و این امور بر عهده زوج متقاضی فرزند است.
مشکلات رحم جایگزین یا اجاره ای
1. ممکن است به علت اختلافات یا اتفاقاتی(مانند فوت) که بین زوجین به وجود می آید، آن ها از ادامه راه منصرف شوند در نتیجه فرد اجاره دهنده رحم می ماند و بچه ای که مال خودش نیست و هزینه های گزافی که قادر به پرداخت آن¬ها نیست.
2. احتمال دارد شخص اجاره دهنده رحم به علت عاطفه ای که نسبت به طفل پیدا می¬کند به مکان نامعاومی برود و دسترسی زوجین به نوزاد غیرممکن گردد.
3. احتمال انتقال بیماری های ویروسی و عفونی مانند ایدز و هپاتیت و ... از مادرجانشین به جنین یا برعکس، وجود دارد.
4. ممکن است فرد اجاره دهنده رحم، جهت زودتر خلاص شدن خود و رسیدن به مابقی مبلغ قرارداد، با استفاده از دارو و روش های پزشکی، نوزاد را زودتر از موعد به دنیا بیاورد که این امر موجب نارس بودن نوزاد و بروز بیماری¬ها و مشکلات عدیده ای بر روی وی خواهد شد.
5. ممکن است فرد اجاره دهنده رحم، در طول دوران بارداری با همسر خود، رابطه جنسی داشته باشد و این مساله موجب بروز اختلالات ژنتیکی برای نوزاد شود.
6. از آنجائی که قانون مشخصی در این خصوص وجود ندارد، در صورت بروز مشکلات حقوقی، حل آن ها بسیار سخت خواهد بود که البته تنظیم قرارداد محکم و اصولی در این زمینه بسیار راه¬گشا خواهد بود.
دیدگاه