خارپاشنه در واقع یک زائدهی استخوانی است که در زیر استخوان پاشنهی پا شکل میگیرد.
خارپاشنه
خار پاشنه بیماری است که در آن توده ای ناشی از رسوب کلسیم، بین پاشنه و قوس پا رشد می کند. خار پاشنه ممکن است به طور خود به خود رخ دهد و یا به علت یک بیماری زمینه ای ایجاد شود. افراد اغلب تصور می کنند که خار پاشنه باعث درد در پاشنه ی پا می شود، اما عوامل دیگر نیز می توانند باعث ایجاد درد در پاشنهی پا شوند. خار پاشنه یک توده ی استخوانی است که می تواند در زیر پای فرد ایجاد شود. خار پاشنه که با نام استئوفیت نیز شناخته می شود، ممکن است تیز، قلاب مانند و یا قفسه مانند و طبقه ای باشد. خار پاشنه از زیر پاشنه ی پا به سمت قوس پا(وسط پا) رشد می کند. این منطقه از پا، فاسیای پلانتار یا غلاف کف پایی یا نیام کف پایی نامیده می شود. در عکس رادیوگرافی خار پاشنه ممکن است تا نیم اینچ(۱/۲۵ سانتی متر) طول داشته باشد. اگر خار پاشنه در عکس رادیوگرافی دیده نشود، پزشک این حالت را تحت عنوان “سندروم خار پاشنه” می نامد.
دلایل ایجاد خارپاشنه
خارپاشنه زمانی ایجاد میشود که رسوبات کلسیم در قسمت زیرین استخوان پاشنۀ پا ایجاد شود. این فرایند در طول زمان و به دلایل مختلفی ایجاد میشود و بیشتر بر اثر فشار عضلات و تاندونها، کشش عضلات کف پا و از بین رفتن غشای استخوان پاشنه بروز میکند. خارپاشنه در میان ورزشکارانی که تمام مدت در حال دویدن هستند، بیشتر دیده میشود.
مواردی که موجب بهوجود آمدن این عارضه میشود شامل موارد زیر است:
• ناهنجاریهای راه رفتن، فشار بیشازحد بر پاشنه، رباطها و عصبهای نزدیک پاشنه
• دویدن و پریدن مکرر روی سطوح سفت
• پوشیدن کفشهای غیراستاندارد که فاقد قوس مناسب در کف باشند، دمپایی و کفشهای فرسوده
• اضافه وزن و چاقی
• دیابت
• ایستادنهای طولانیمدت
• فعالیتهای شدید بدنی به مدت طولانی
• داشتن کف پای صاف و یا قوس بیش از حد
• همچنین با افزایش سن، میزان انعطافپذیری فاشیای پاشنه کمتر شده و لایۀ چربی محافظ پاشنه نازکتر میشود.
علائم و نشانه های خارپاشنه
معمولا خار پاشنه علامتی ندارد، ولی اگر در قسمت تشکیل خار پاشنه التهاب ایجاد شود، موجب بروز درد متناوب یا مزمن (بهویژه در هنگام راه رفتن یا دویدن) میشود. بهطور کلی علت ایجاد درد خود خار پاشنه نیست، بلکه آسیب بافت نرم مرتبط با آن است.
بسیاری از افراد در توصیف درد خار پاشنه و پلانتار فاشیاتیس میگویند این درد طوری است که انگار چاقو یا سوزن در ته پایشان فرو میرود. این درد هنگامی که صبح و پس از بیدار شدن روی پای خود میایستند، ایجاد میشود و سپس به درد خفیفی تبدیل میشود. بهگفتهی آنها، وقتی پس از نشستن برای مدتی طولانی، روی پای خود میایستند نیز این درد شدید دوباره برمیگردد. بهطور کلی میتوان علائم خار پاشنه را بهصورت زیر بیان کرد:
• درد شدیدی مانند درد فرو کردن چاقویی در پاشنهی پا، هنگام صبح و پس از ایستادن روی پای خود
• دردی خفیف در پاشنهی پا در باقی ساعات روز
• التهاب و تورم در جلوی پاشنهی پا
• ایجاد حرارت در قسمت درگیر و آسیبدیده
• برآمدگی استخوانیشکل کوچک و قابلمشاهدهای زیر پاشنهی پا
• حساسیت در کف پاشنهی پا که موجب سخت شدن راه رفتن در حالت پابرهنه میشود.
عوامل خطر خارپاشنه
طیف وسیعی از مواردی که خطر ابتلا به خار پاشنه را افزایش می دهند وجود دارد که شامل موارد زیر است:
فعالیت های ورزشی: دویدن و پریدن می تواند به پاشنه ی پا و قوس پا آسیب بزند.
فعالیت در سطوح سفت و سخت: راه رفتن، دویدن یا پریدن روی سطوح سفت می تواند پاشنه ی پا را تخریب کند.
ضربه به پاشنه ی پا: کبودی پاشنه ی پا و پاره شدن غشایی که آن را می پوشاند می تواند به خار پاشنه منجر شود.
افزایش سن: مطالعه ای که در سال ۲۰۰۸ انجام شد نشان می دهد که خار پاشنه در مردان و زنان مسن بیشتر یافت می شود.
جنسیت زن: مطالعه ای که در سال ۲۰۱۴ انجام شد نشان می دهد که خار پاشنه در زنان بیش تر از مردان رایج است.
اضافه وزن: محققان دریافته اند که خار پاشنه با چاقی ارتباط دارد.
کفش نامناسب: پوشیدن کفش های نامناسب که از پا محافظت نمی کنند و باعث لغزش پا می شوند می تواند منجر به خار پاشنه شود.
همچنین برخی از بیماری های پزشکی که می توانند منجر به خار پاشنه شوند شامل موارد زیر است:
آرتریت واکنشی: بیماریی است که باعث تورم دردناک مفاصل می شود.
اسپوندیلیت آنکیلوزان: یا روماتیسم ستون فقرات، بیماری مفصلی پیشرونده، مزمن و خود ایمنی که اغلب ستون فقرات و استخوانهای لگن را درگیر میسازد.
برامدگی استخوانی اسکلتی منتشر ایدیوپاتیک: بیماریی است که باعث کلسیفیکاسیون (رسوب کلسیم) غیر طبیعی و تشکیل استخوان (برامدگی استخوانی) در بافت نرم اطراف مفاصل ستون فقرات و اسکلت محیطی می شود.
تشخیص وجود خارپاشنه
وجود خار پاشنه اغلب بدون درد است، اما در برخی موارد نیز موجب درد و ناراحتی افراد میشود. این عارضه معمولا با چشم غیرمسلح دیده نمیشود. برای تشخیص دقیق و صحیح این بیماری، لازم است که به متخصص و جراح ارتوپدی مراجعه کرد. خارپاشنه عموما توسط عکسبرداری و تصویربرداری ایکس- ری تشخیص داده میشود.
قبل از انجام آزمایشات و تصویربرداری، پزشک پا را بهصورت فیزیکی معاینه خواهد کرد تا هرگونه علائم قرمزی یا التهاب را در آن مشاهده کند.
درمان غیرجراحی خارپاشنه
ابتداییترین نحوۀ درمان خارپاشنه تغییر سبک زندگی و استراحت است. در برخی موارد، خارپاشنه با استراحت کردن بهبود نمییابد. در واقع در بسیاری مواقع پس از استراحت، هنگامی که پا روی زمین قرار گرفته میشود، درد شدت یافته و شروع به تیر کشیدن خواهد کرد. اگر وجود درد بیشتر از یک ماه بهطول بیانجامد، بهتر است که با یک دکتر ارتوپد مشورت شود.
انجام برخی از کارهای زیر نیز میتواند درد را تا حد بسیاری بهبود بخشد از جمله:
• انجام تمرینات کششی پا
• پوشیدن کفشهای استاندارد یا کفشهای مخصوص
• انجام فیزیوتراپی
• پوشیدن پابندهای مخصوص شب
همچنین درد پاشنۀ پا میتواند توسط برخی داروهای مُسکن مانند استامینوفن کاهش یابد. در برخی موارد نیز تزریق مواد دارویی همانند کرتیکواستروئیدها جهت تسکین التهاب منطقه، انجام میگیرد.
استفاده از کمپرسهای سرد و بستههای یخ روزی یک بار و هر بار بهمدت 15 دقیقه بسیار روی موضع به کاهش درد این بیماری کمک میکند و بهصورت موقت موجب بیحسی موضع درد میشود. همچنین این روش باعث کاهش ورم خواهد شد. کمپرسهای سرد نسبت به کمپرس گرم در این مواقع بهتر عمل میکنند. کمپرس گرم بیشتر برای دردهای مفاصل و عضلات کاربرد دارد.
انجام عمل جراحی خارپاشنه
معمولا بیش از 90 درصد از مشکلات مرتبط با خارپاشنه توسط روشهای غیرجراحی بهبود مییابد. اگر پس از گذشت 9 تا 12 ماه، علائم خارپاشنه و درد آن کمتر نشود، با صلاحدید پزشک فوق تخصص زانو عمل جراحی جهت تسکین درد و بهبود تحرک، توصیه میگردد.
توصیههای پس از انجام عمل جراحی
رعایت توصیههای پزشک پس از عمل جراحی بسیار مهم است. استراحت، استفاده از یخ، بالاتر قرار دادن پا نسبت به سطح بدن بسیار حائز اهمیت است. در برخی موارد، بیماران پس از عمل نیاز به استفاده از عصا، باند یا پوشیدن کفش مخصوص پیدا میکنند.
عوارض عمل جراحی
از عوارض احتمالی جراحی پاشنه میتوان به درد مکرر عصب، درد پاشنۀ پا، بیحسی دائمی منطقه جراحی شده، گرفتگی پا، ناپایداری در حرکت، عفونت و زخم اشاره کرد.
پیشگیری از بهوجود آمدن خارپاشنه
مهمترین اصل پیشگیری از این بیماری، پوشیدن کفش مناسب، متناسب با فعالیت بدنی است. کفشهای استاندارد شوک ناشی از برخورد مداوم پاشنۀ پا به زمین را خنثی میکند نیز مناسب خواهد بود. توجه داشته باشید که قبل از انجام فعالیتهای بدنی سنگین و ورزشی، حتما بدن را گرم کنید. انجام تمرینات کششی در طول فعالیت نیز ضرورت دارد.
از پوشیدن کفشهای کاملا تخت و بدون قوس یا با پاشنۀ بسیار بلند برای طولانیمدت خودداری کنید. از دیگر مواردی که ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش میدهد، اضافه وزن است. کاهش وزن در درمان بیماری خارپاشنه بسیار کمککننده خواهد بود.
دیدگاه