خیانت در امانت | مجازات خیانت در امانت | فروش مال مورد امانت

چنانچه شخصی که مالی را به قید امانت در اختیار دارد آن را به فروش رساند عنوان جزایی آنچه خواهد بود؟

خیانت در امانت چیست؟

خیانت در امانت ، یکی از مهم ترین جرائمی است که بسیار اتفاق می افتد و به معنای عهد شکنی و خُلف وعده می باشد.

جرم خیانت در امانت زمانی اتفاق می افتد که کسی که قانوناً حق تصاحب و استفاده از مالی را دارد، اعم از مالک آن و یا منتفع قانونی آن، مالی را به منظور امانت به فردی که به او امین گفته می شود، می سپارد و قرار بر این بوده است که آن مال در زمان مشخصی عودت داده شود و یا به مصرف معینی برسد.

اما آن فرد (امین) بدون اجازه مالک، آن مال را استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود می نماید فلذا مستحق مجازات مندرج در قانون مجازات اسلامی می باشد.

نتیجه اینکه خیانت در امانت مطابق با قانون مجازات اسلامی ایران جرم بوده و مرتکب آن مستوجب مجازات می باشد.

جهت شکایت خیانت در امانت، شاکی یعنی کسی که از امانت او سوء استفاده شده است، می بایست با تنظیم شکواییه ای، موضوع شکایت خود را بطور مشروح، علیه متهم یعنی کسی که از امانت سوء استفاده نموده (امین)، در دادسرای محل وقوع جرم، طرح و پیگیری نماید.

مرجع صالح جهت رسیدگی به جرم خیانت در امانت، دادسرایی است که جرم در حوزه آن به وقوع پیوسته است.

برای اینکه عمل ارتکابی مشمول جرم خیانت در امانت شود، ‌مال باید به وسیله مالک یا متصرف قانونی به امین سپرده شود، در غیر این صورت اگر شخص خودش مالی را به دست آورد، مرتکب خیانت در امانت نشده است،‌ بلکه حسب مورد ممکن است عمل ارتکابی کلاهبرداری یا سرقت باشد. به عبارت دیگر، تحقق جرم خیانت در امانت فرع بر سپرده‌شدن مال به امین است، پس اگر امین فوت کرد و ورثه او مال سپرده شده امین را تصاحب یا تلف یا مفقود یا استعمال کنند، مرتکب جرم خیانت در امانت نشده‌اند؛ چراکه مال به آنها سپرده نشده بود. برعکس ارتکاب رفتار خائنانه توسط امین حتی پس از فوت مودع یا پس از فروختن مال توسط سپارنده اصلی به دیگری هر چند که به ضرر ورثه یا مالک جدید تمام می‌شود، خیانت در امانت محسوب خواهد شد، ‌چراکه عنصر اساسی سپردن موجود بوده است.

اصطلاحات موارد خیانت در امانت

- امین: شخصی است که مالی از طرف مالک آن به او سپرده میشود تا در زمان مشخصی به او بازگرداند و یا به مصرف معینی برساند.

- مال مورد امانت: مالی است که شخص مالک به امین میدهد تا نگهداری کند مثلا کتابی را به صورت امانت به دوستش میدهد. کتاب، مال مورد امانت است.

- خائن: فرد امینی بوده که مالک، مال مورد امانت را به او سپرده تا نگهداری کند و یا به مصرف خاصی برساند ولی مال را تلف کرده و یا مورد استفاده قرار داده است.

در تحقق جرم خیانت در امانت فرقی نمی‌کند که مال یا شیء منقول یا غیرمنقول باشد و از عبارت ماده 674 قانون مجازات اسلامی به خوبی پیداست که قانونگذار توجهی به ارزش اقتصادی موضوع جرم در بازار و عدم قابلیت تقویم آن با پول ندارد. بنابراین اگر مورد امانت تابلوی عکس خانوادگی بوده که در بازار قابل خریدوفروش نیست، درصورت امتناع از رد آن از سوی امین عمل ارتکابی مشمول جرم خیانت در امانت خواهد شد.

استعمال موارد خیانت در امانت

مصرف کردن یا استفاده کردن از مال مورد امانت جرم است. برای مثال شخصی اتومبیل خود را به دوستش امانت می دهد تا در پارکینگ منزل خودش از آن نگهداری کند ولی دوست او از آن اتومبیل برای مسافرکشی استفاده می کند.

تصاحب در موارد خیانت در امانت

یعنی شخص امین به جای انجام وظیفه اصلی اش رفتاری با مال مورد امانت کند که مال دیگری را از آن خود بداند و با آن طوری رفتار کند که دیگران گمان کنند او مالک مال است.

اتلاف در خیانت در امانت

تلف کردن یا نابود کردن مال مورد امانت یکی دیگر از گونه های خیانت در امانت است. مثلا خودرویی به امانت به فرد امین داده میشود و فرد امین با استفاده نادرست موجب تلف کردن و از بین بردن خودرو میشود.

مالکیت در خیانت در امانت

برای تحقق جرم خیانت در امانت، مال امانی باید توسط مالک یا متصرف قانونی (نماینده مالک) به امین سپرده شود. یعنی اگر توسط شخصی غیر از مالک مثلا دزد، به فرد دیگر سپرده شود، امانت معنایی ندارد.

همچنین سپردن مال باید از راه های قانونی صورت گرفته باشد پس اگر سارق مال مسروقه (دزدی) را نزد دیگری به امانت گذارد و امین به جای بازگرداندن مال آن را به ضرر سارق (دزد) به صاحب اصلی کالا یا دولت بدهد یا اصلاَ از آن به نفع خود استفاده نماید، مرتکب جرم خیانت در امانت نشده است.

خیانت در امانت زمانی مطرح میشود که فرد (مالک اموال) بتواند اثبات کند که مالک آن مال بوده است و اموال را به فرد یا افرادی به صورت امانت داده است که یا نگهداری نماید و یا برای کار معینی به مصرف برساند.

سپس فرد امین از انجام وظایفی که به او سپرده شده است امتناع میکند و یا آن را به روش دیگری انجام میدهد.

ارکان تشکیل دهنده خیانت در امانت

هر جرمی از سه رکن تشکیل شده است:

رکن مادی خیانت در امانت

عبارت است از استعمال، تصاحب، اتلاف و یا مفقود کردن (در قسمت بالا توضیح داده شد) مال مورد امانت که می تواند به صورت انجام دادن کاری و یا انجام ندادن یک کار باشد.

رکن معنوی خیانت در  امانت

سوء نیت عام و سوء نیت خاص است. سوء نیت عام به معنی انجام عمدی عمل تصاحب، استعمال، تلف یا مفقود نمودن مال موضوع امانت است و سوء نیت خاص یعنی قصد و اراده ورود ضرر به غیر است.

رکن قانونی خیانت در امانت

ماده 674 قانون تعزیرات و قانون مجازات اسلامی

مجازات خیانت در امانت

هر گاه اموال منقول (خودرو) یا غیرمنقول (ملک) یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و مانند آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیاء مذکور برگردانده شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیاء نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها مصرف یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.

باید توجه داشت در این مسئله حکم موضوع از نظر این که شاکی خصوصی چه کسی باشد فرق می کند. در صورتی که شاکی خصوصی مالک مالی باشد که آن را به امانت گذاشته عمل ارتکابی امین واجد دو عنوان مجرمانه خیانت در امانت و انتقال مال غیر خواهد بود و در نتیجه فعل واحد حائز دو عنوان مجرمانه و از نوع تعدد معنوی جرم است و با رعایت ماده 46 قانون مجازات اسلامی به مجازات جرم اشد محکوم می شود، لیکن اگر شاکی خصوصی خریدار مال غیر باشد از آنجا که از نظر ارتکاب خیانت در امانت خریدار مال غیر ذی نفع نیست نمی تواند شکایت کند، بنابراین، مجازات مرتکب بر اساس بزه انتقال مال غیر، معین خواهد شد.

فروش مال مورد امانت

فروش مال مورد امانت توسط امین از مصادیق خیانت در امانت است و عمل امین عنوان دو جرم خیانت در امانت و فروش مال غیر را دارد زیرا یکی از ارکان بزه خیانت در امانت تصاحب مال مورد امانت توسط شخص امین است و فروش مورد امانت در حقیقت تصاحب مال توسط امین بوده و با فروش آن جرم خیانت در امانت محقق شده است، اما چنانچه خریدار شکایت کند امین باید به اتهام فروش مال غیر که مجازات آن ، مجازات بزه کلاهبرداری است تحت تعقیب قرار گیرد.