برخلاف برخی از تصورات که از ماه رمضان وجود دارد رمضان در سنت اسلامی، ماهی شاد و در عین حال معنوی است.
ماه مبارک رمضان ترکیبی قدرتمند از ایمان، فرهنگ و تاریخ است. مسلمانان در سراسر جهان این ماه را با آیین‌ها و رسوم مختلف می‌گذرانند. بسیاری از این سنت‌ها در جوامع مختلف در طول زمان حفظ شده و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند. بخش اصلی آیین‌ها و رسوم ماه رمضان بین جوامع و کشور‌های مختلف مسلمان یکسان است، اما برخی از رسوم که اجرا می‌شوند مختص به گروه، جامعه یا کشوری خاص هستند.
پادوسان، سنت رمضانی در اندونزی
پادوسان آیینی برای خلوص و پاک‌سازی جهت آمادگی برای روزه گرفتن و عبادت در ماه رمضان در کشور اندونزی است. پیش از ماه رمضان مردم این کشور خود را در آب حوضچه‌های طبیعی شستشو می‌دهند و این حمام در آب طبیعی از نظر مسلمانان اندونزی پیشوازی برای ماه رمضان است.
فانوس، سنت رمضانی در مصر
فانوس یکی از رنگارنگ‌ترین و زیبا‌ترین رسوم ماه رمضان بین مردم مصر است. در ماه رمضان فانوس‌هایی با شیشه‌های رنگارنگ در خانه‌ها، کوچه‌ها و خیابان‌های مصر نصب می‌شوند و به همین دلیل فانوس در جهان به عنوان نماد ماه رمضان شناخته شده است.
مسحراتى، سنت رمضانی در مصر
در این رسم فردی که مسحراتی نامیده می‌شود در کشور‌هایی مانند مصر و لبنان وظیفه دارد هر روز در محله بگردد و مردم را با بانگ و صدای آرام تبل برای سحری بیدار کند. مسحراتی معمولا فردی محلی است که با خانواده‌های محله‌ای که در آن وظیفه خود را انجام می‌دهد آشنایی دارد.
حق اللیله، سنت رمضانی در امارات متحده عربی
حق اللیله سنت آماده‌سازی برای شروع ماه رمضان است که از ۱۵ شعبان آغاز می‌شود. هدف از این رسم آگاه کردن مردم و کودکان از نزدیک شدن ماه رمضان است؛ بنابراین در روز‌های ۱۵ شعبان تا اول رمضان کودکان با لباس‌های رنگی به خیابان‌ها می‌آیند و به جمع کردن شکلات و شیرینی و خواندن آواز ” اعطنا الله یوتیکم، بیت مکه یؤدیکم. ” مشغول می‌شوند.
قرقیعان، سنت رمضانی در کویت
سنت رایج در کویت که به نام قرقیعان است درشب نیمه رمضان و مصادف با میلاد امام حسن مجتبی علیه السلام برگزار می‌شود. در این سنت کودکان لباس سنتی می‌پوشند و آواز می‌خوانند. همچنین آن‌ها درباره روزه گرفتن می‌آموزند و اگر روزه بگیرند شکلات و شیرینی جایزه آنهاست. شیعیان می‌گویند قرقیعان همان قره عینان است که امام حسن به عنوان نور دوچشمان پیامبر خوانده می‌شود.)
طبل‌زنی، سنت رمضانی در ترکیه
در این رسم، تعدادی افراد طبل به دست در شهر می‌گردند و مردم را برای سحری بیدار می‌کنند. آن‌ها در حال خواندن آواز و نواختن تبل از محله‌های گوناگون عبور می‌کنند و مردم معمولا آن‌ها را برای صرف سحری به خانه خود دعوت می‌کنند.
نفار، سنت رمضانی در مراکش
نفار فردی مانند مسحراتی در مصر و تبل زنان در ترکیه است که وظیفه بیدار کردن مردم برای سحری را بر عهده دارد. این افراد هنگام سحر لباس سنتی و کلاه می‌پوشند و در محله‌ها می‌گردند و ذکری آهنگین می‌خوانند. مردم شهر‌ها معمولا نفار را از بین مردم‌دارترین و صادق‌ترین افراد شهر انتخاب می‌کنند.
محیبس (گل یا پوچ)، سنت رمضانی در عراق
یکی از مهم‌ترین سنت‌هایی که در ماه رمضان در کشور عراق برگزار می‌شود بازی محیبس است. مردان عراقی پس از افطار در محله جمع می‌شوند و برای بازی به دو گروه چهل تا دویست و پنجاه نفره تقسیم می‌شوند. بازی بدین صورت است که لیدر یکی از گروه‌ها به صورت پنهانی یک حلقه را به یکی از هم تیمی‌هایش که با مشت‌های بسته بر روی زمین نشسته‌اند می‌دهد و تیم مقابل باید حدس بزند که حلقه در دست کدامیک از افراد رقیب است.
توپ در کردن برای افطار (مدفع الافطار)، سنت رمضانی در لبنان
مدفع الافطار رسم یکی از قدیمی‌ترین رسوم بین کشور‌های خاورمیانه از جمله لبنان در ماه رمضان است. این رسم همیشه بخشی از ماه رمضان نبوده و حدود دویست سال است به جمع آیین‌های ماه رمضان پیوسته است. اولین‌بار در کشور مصر سلطان خوش قدم به صورت اتفاقی توپی را در هنگام افطار در کرد. صدای توپ به گوش کل مردم قاهره رسید و آن‌ها به اشتباه آن را نماد رسیدن افطار تصور کردند. این عمل از جانب مردم بسیار مورد پسند قرار گرفت و به یک سنت در ماه رمضان در کشور‌های خاورمیانه تبدیل شد. لبنان یکی از این کشورهاست که از حدود قرن ۱۹ این رسم را به جا می‌آورد.
چاندرات، سنت رمضانی در بنگلادش، هند و پاکستان
آخرین شب ماه رمضان در کشور‌های آسیای جنوبی به عنوان چاندرات (شب ماه) شناخته می‌شود. در این شب مردم به پیشواز عید فطر می‌روند و خانواده‌ها و دوستان گردهم جمع می‌شوند و شیرینی بین هم پخش می‌کنند. همچنین مردم کشور‌های بنگلادش، هند و پاکستان در چاندرات ببرای خرید و تفریح به خیابان‌ها می‌روند و دختر‌ها با حضور در جواهر فروشی‌ها و غرفه‌های حنا روی دست‌هایشان حنا می‌گذارند.
دیدگاه