فتق یا بیرون زدگی دیسک گردن؛ انواع، علل و درمان های فتق دیسک گردن

دیسک گردن چگونه دچار آسیب می شود؟ چه عواملی موجب تشدید دیسک گردن می شود؟ آیا با ورزش می توان درد گردن را کاهش داد؟ فیزیوتراپی چه تاثیری بر روی عضلات گردن و دیسک گردن می گذارد؟ از کجا بفهمیم دیسک گردن دچار آسیب شده است؟

اگر در گردن خود احساس ناراحتی دارید و این ناراحتی حتی در بازو، کتف، شانه، دست، ترقوه نیز احساس می شود و یا دست شما تیر می کشد و دچار بی حسی و گز گز می شود، نگران نباشید این علائم فقط نشانه حمله و مشکل قلبی نیستند و ممکن است دیسک گردن (Cervical Disc) شما دچار آسیب دیدگی شده باشد.

برای این عارضه درمان هایی وجود داشته که با توجه به میزان آسیب دیسک و شرایط بیمار توسط پزشک و متخصص ارتوپدی تجویز می شود. چنانچه می خواهید در رابطه با آسیب های دیسک گردن، فشردگی عصب، علائم و علل آسیب و همچنین روش های تشخیص و موثرترین روش های درمانی آن بیشتر بدانید، تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

دیسک گردن چیست؟

گردن و ستون فقرات از دیسک و مهره هایی ساخته شده اند. دیسک ها مانند بالشتک و یا صفحه های نرم بین مهره های ستون فقرات قرار گرفته و از ورود فشار بیش از حد به ستون مهره ها جلوگیری کرده و مانند یک فنر، نیروهای فشاری را جذب و خنثی می کنند. بین هر دو مهره ستون فقرات یک دیسک قرار دارد و شکل اصلی این دیسک ها در حالت طبیعی مانند یک کره، گرد بوده و در حالتی که به آن ها فشاری وارد شود، دچار تغییر شکل شده و تبدیل به بیضی می شوند.

فتق دیسک گردن چیست؟

دیسک گردن می تواند بر اثر فشار و عوامل درونی دچار آسیب شود، این آسیب در صورتی که با پارگی و بیرون زدگی دیسک همراه باشد، فتق دیسک نام گرفته و موجب فشردگی عصب های گردن و آسیب دیدگی عصب می شود.

در این حالت فرد دچار علائم و عوارضی از جمله اختلال در حرکت گردن، درد و... شده و احساس ناخوشایندی خواهد داشت. حتی ممکن است این علائم در نواحی مرتبط با گردن نیز مشاهده شود و در این نواحی نیز اختلالات و ناراحتی هایی ایجاد کند.

انواع فتق یا بیرون زدگی دیسک گردن

بیرون زدگی دیسک گردن انواع مختلفی داشته و با توجه به میزان و شدت آسیب دیدگی و فتق دیسک گردن، فرد دچار مشکلات و عوارضی در گردن شده و در حرکت دادن گردن با مشکل و درد مواجه می شود. انواع بیرون زدگی دیسک گردن عبارتند از:

1- بیرون زدگی خفیف دیسک: در این حالت دیسک های بین مهره ای تا حدی ضعیف شده اما پاره نمی شوند. البته در صورتی که تحت درمان قرار نگیرد، به مرور زمان و با افزایش سن پیشرفت کرده و دچار پارگی می شود.

2- بیرون زدگی دیسک: یکی دیگر از انواع آسیب دیسک زمانی است که دیسک دچار بیرون زدگی و تورم شود. در این حالت نیز اگر درمان صورت نگیرد، ممکن است پارگی و فتق دیسک اتفاق بیفتد.

3- فتق و پارگی دیسک: در صورتی که آسیب وارد شده زیاد باشد، ممکن است پارگی و فتق دیسک اتفاق بیفتد و بخش ژله ای (داخل هسته) موجب پارگی دیسک شود. در این حالت فقط پارگی اتفاق می افتد و بیرون زدگی رخ نمی دهد.

4- خارج شدن مواد داخل دیسک: این حالت زمانی اتفاق می افتد که غشای داخلی دیسک پاره شده و مواد هسته داخلی به سمت کانال نخاعی انتقال یابند.

علل بروز آسیب های دیسک گردن

دیسک گردن می تواند بر اثر فشار و ضربه و به دلیل وجود عوامل درونی تحت آسیب قرار بگیرد. عوامل موثر در آسیب دیدگی، فتق و بیرون زدگی دیسک گردن عبارتند از:

افزایش سن

افزایش سن همواره از علائم تهدید آمیزی بوده که می تواند موجب ایجاد عوارض و ناراحتی های مختلف در بدن شود. یکی از این عوارض، آسیب دیدگی دیسک گردن می باشد. به هنگام بالا رفتن سن، دیسک ها آب خود را از دست داده و ضعیف می شوند. با ضعیف شدن دیسک ها به تدریج انعطاف گردن کمتر شده و در نهایت فرد قادر به حرکت دادن گردن خود نخواهد بود.

آسیب ها و بیماری ها

آسیب به گردن در طی فعالیت ها و بیماری هایی از جمله گرفتگی و اسپاسم، آرتروز گردن و.. می توانند موجب ضعیف شدن عضلات گردن شده و در نهایت دیسک گردن را نیز در خطر آسیب دیدگی قرار دهند.

سوانح

سوانحی از جمله فعالیت های ورزشی، تصادفات، سقوط و... با فشار و ضربه همراه بوده و می توانند موجب آسیب دیدگی گردن، جابه جایی مهره های گردن، آسیب دیدگی دیسک گردن و... شود .

عادات بد و غلط

عادات غلط و اشتباه به هنگام کار با کامپیوتر، گوشی، کتاب خواندن، فیلم دیدن و طرز قرارگیری اشتباه گردن (خم بودن آن به سمت پایین، کج بودن آن و..) می توانند موجب فشار به دیسک و مهره های گردن و در نهایت آسیب دیدگی و فتق دیسک گردن شود. همچنین حرکات ناگهانی گردن (چرخش و خم شدن ناگهانی، از دیگر عوامل تهدید آمیز بوده و می توان موجب آسیب دیدگی دیسک گردن شود.)

علائم فتق و آسیب های دیسک گردن

فرد به هنگام آسیب دیدگی دیسک گردن با علائمی مواجه خواهد شد. جالب است بدانید این علائم بر اساس شدت آسیب دیدگی دیسک ایجاد نمی شوند. ممکن است علائم بسیار خفیف باشند و آسیب دیدگی و فتق دیسک بسیار شدید باشد. پس بهتر است با احساس این علائم و بروز آن ها حتما به پزشک متخصص ارتوپدی مراجعه کنید. چرا که تشخیص در مراحل اول موجب بهبود سریع تر و جلوگیری از آسیب های جدی تر می شود. علائم و نشانه های این عارضه عبارتند از:

1- مورمور شدن و سوزن سوزن شدن بازوها، آرنج و همچنین خواب رفتگی دست
2- عدم خوابیدن در شب (این علامت نشان دهنده وضعیت حاد دیسک گردن می باشد.)
3- اختلال در حرکت دست
4- درد انتشاری در دست از ناحیه بالا به سمت پایین
5- تیر کشیدن دست چپ
6- سر درد و سرگیجه

تشخیص آسیب های دیسک گردن

بعد از بروز علائم و نشانه های ذکر شده از جمله درد در گردن و نواحی مرتبط با آن، بیمار برای تشخیص عارضه و علت ایجاد آن و همچنین رهایی از مشکلات و ناراحتی های ایجاد شده در گردن خود، به پزشک متخصص ارتوپدی مراجعه کرده و سپس بعد از بررسی های لازم توسط پزشک و انجام آزمایشات متنوع، پزشک علت عارضه، نوع عارضه و شدت آن را بررسی کرده و اقدام به درمان آن می کند. این آزمایشات عبارتند از:

1- بررسی سوابق: ابتدا پزشک علائم ایجاد شده و سوابق پزشکی فرد را بررسی می کند.

2- مشاهده و بررسی های فیزیکی: پزشک بعد از بررسی سوابق بیمار ناحیه آسیب دیده گردن را لمس کرده و طی چندین حرکت فیزیکی میزان درد و ناراحتی و محدودیت حرکتی گردن را می سنجد.

3- عکس برداری با اشعه ایکس: پزشک به منظور تصویر برداری از ناحیه آسیب دیده و مشاهده زوائد استخوانی، بیرون زدگي و آسیب دیسک و بررسی عارضه هایی از جمله تومور، عفونت و... از اشعه ایکس استفاده کرده و از ناحیه آسیب دیده عکس کلی می گیرد.

4- سی تی اسکن: سی تی اسکن جزئیات را بهتر از اشعه ایکس نشان داده و پزشک برای بررسی بهتر آسیب دیسک گردن از این روش نیز استفاده می کند.

5- ام آر آی: ام آر آی از روش های دقیق تری برای بررسی میزان آسیب دیدگی و فشردگی عصب و همچنین پارگی دیسک می باشد و بعد از سی تی اسکن معمولا در صورتی که پزشک نتواند میزان آسیب و علت آن را به طور کامل تشخیص دهد از این روش استفاده می کند.

6- الکترومیوگرافی یا تست عصب: این آزمایش فعالیت الکتریکی عصب ها را در هنگام انتقال دادن پیام به عضلات منقبض و یا شل شده، اندازه می گیرد.

7- هدایت عصبی: این آزمایش قدرت و سرعت سیگنال های عصبی و ایجاد اختلال و فشردگی آن ها را بررسی می کند.

روش های درمان دیسک گردن

روش های درمانی این عارضه عبارتند از:

1- درمان های اولیه آسیب های دیسک گردن

بعد از ابتلا به عارضه بیرون زدگی دیسک گردن و بروز علائم و نشانه های آن، به منظور بهبود و تسکین درد و ناراحتی می توان از روش های مختلف درمانی استفاده کرد. این درمان ها باتوجه به میزان و مرحله آسیب دیدگی دیسک گردن، متفاوت می باشند و شامل موارد زیر می شوند:

1- استفاده از بریس و گردنبند طبی و استراحت دادن به گردن: بستن گردن با بریس های طبی و گردنبند موجب ثبات آن و استراحت دادن به آن شده و از درد های شدید و آسیب های جدی به گردن مخصوصا جابجایی مهره های گردنی جلوگیری می کند.

2- مصرف دارو: مصرف قرص ها و دارو های ضد التهاب، ضد درد و همچنین تسکین دهنده عضلات و کاهش اسپاسم و انقباض های عضلانی، موجب بهبود وضعیت گردن می شود. البته دقت کنید که حتما دوز قرص ها با تجویز پزشک تعیین و مصرف شود.

2- درمان آسیب های دیسک گردن با ورزش مناسب

بخشی از درمان عارضه های مربوط به دیسک گردن نیز مانند دیگر عوارض ایجاد شده اسکلتی در بدن مربوط به تمرینات و نرمش های طبی می باشد. این بخش از درمان توسط فیزیوتراپیست و با توجه به میزان آسیب دیدگی و شدت آسیب و فتق دیسک گردن انجام شده و به بهبود وضعیت گردن کمک می کند و همچنین از آسیب های شدیدتر و جدی تر و پیشرفت این عارضه در گردن نیز جلوگیری می کند.

تمرینات ورزشی موجب تحرک بهتر گردن، افزایش انعطاف پذیری و دامنه حرکتی گردن، کاهش درد و ضعف و اسپاسم عضلانی و همچنین افزایش جریان خون و ترمیم بافت های آسیب دیده از جمله مهره ها و دیسک های گردن می شود. این ورزش های عبارتند از:

1- انقباض چانه: ابتدا در حالی که ایستاده اید و یا نشسته اید، پشت بدن و گردن خود را صاف کرده و شانه هایتان را نیز به عقب ببرید. چانه خود را تا جای ممکن (بدون احساس کردن درد) منقبض و سفت کنید. باید در این حالت کشش خفیف و یا متوسطی احساس کنید. سپس چشم ها و بینی را به سمت جلو آورده و حدود ۲ ثانیه این حالت را حفظ کنید. (حدود ده مرتبه این تمرین را تکرار کنید.)

2- بالا بردن شانه ها: برای انجام این تمرین ابتدا عضلات شانه های خود را در حالی که صاف ایستاده اید، شل کرده و زانوها را نیز کمی خم کنید. سپس شانه ها را به سمت بالا و گردن آورده و در همین حالت عضلات شانه و گردن را منقبض و سفت کنید. چند ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آرامی به وضعیت عادی خود برگردید و عضلات خود را شل کنید. این تمرین را حدود ۲۰ مرتبه انجام دهید.

3- چرخش گردن به طرفین: در ابتدا صاف بایستید و بازو های خود را به رو طرف باز کنید. زانوهایتان را کمی خم نمایید. به صورت مستقیم روبرو را نگاه کرده و سر خود را به سمت راست بچرخانید. این کار را تا جایی انجام دهید که نگاهتان از روی شانه به طور مستقیم به سمت راست باشد. چند ثانیه در این وضعیت بمانید و سپس سر خود را به جای قبل برگردانید و این تمرین را با سمت دیگر نیز انجام دهید. (دقت کنید تمام این مراحل به آرامی انجام شود.)

4- خم و راست کردن گردن: سر خود را به آرامی به سمت پایین برده و چانه را به گردن نزدیک کنید، سپس به آرامی سر را بلند کرده و تا جای ممکن به سمت عقب ببرید، 2 ثانیه صبر کنید و به آرامی سر را به حالت طبیعی خود برگردانید.

5- انقباض کتف: برای انجام این تمرین ابتدا به صورت صاف و مستقیم نشسته و یا بایستید. پشت بدن را صاف کنید و کتف های خود را تا جای ممکن (بدون احساس درد) طوری فشار دهید که عضلات پشت به هم نزدیک شوند. باید کشش خفیف و یا متوسطی احساس کنید. چند ثانیه در این حالت بمانید و سپس درصورتی که دردی احساس نکردید، مجددا این تمرین را انجام دهید. (روزانه سه ست ده تایی)

3- درمان دیسک گردن با فیزیوتراپی

بخش دیگری از درمان های ایمن، کاربردی و موثر که می تواند به عوارض دیسک گردن (فتق دیسک گردن) کمک کند، انجام تکنیک های فیزیوتراپی و توانبخشی می باشد. فیزیوتراپی به روش ها و متدهای خاصی از جمله تکنیک های دستی و غیر دستی صورت گرفته و با استفاده از دستگاه های متنوع به بهبود وضعیت گردن بیمار و جلوگیری از پیشرفت روند عارضه و شدید شدن پارگی دیسک و همچنین شدیدتر شدن درد و ناراحتی های ایجاد شده در گردن کمک می کنند و در نهایت موجب تقویت عضلات گردن، افزایش دامنه حرکتی و انعطاف پذیری و همچنین بازگشت عملکرد گردن بعد از جراحی نیز می شوند. این تکنیک ها و روش های موثر درمان دیسک گردن در کلینیک فیزیوتراپی عبارتند از:

1- کایروپراکتیک و ماساژ درمانی

درمان های کایروپراکتیک با بهبود گردش خون به جا اندازی مهره ها کمک کرده و در ادامه فیزیوتراپیست با ماساژ دادن ناحیه آسیب دیده موجب تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده و همچنین بهبود آسیب دیسک گردن می گردد.

2- تراکشن

این روش درمانی کششی به منظور جای اندازی مهره ها در جایگاه اصلی خود و ایجاد کشش در ناحیه ستون مهره های گردن انجام می گیرد. تراکشن به دو صورت دستی و مکانیکی انجام شده و موجب بهبود وضعیت مهره ها و دیسک گردن می شود.

3- درای نیدلینگ

این روش درمانی با استفاده از سوزن بلند و باریک انجام می گیرد. فیزیوتراپیست این سوزن را به طور عمقی و چندین مرتبه در یک ناحیه (نواحی حساس و نقاط ماشه ای بدن و پشت گردن) فرو می برد و به تحریک و بهبود بافت های آسیب دیده گردن کمک می کند. درنهایت موجب تسکین درد و تورم گردن و بهبود وضعیت پارگی دیسک می شود.

4- لیزر درمانی

این روش درمانی با تاباندن اشعه لیزر و نور آن به ناحیه آسیب دیده گردن موجب بهبود وضعیت گردن شده و به تحریک غضروف، عصب، بافت های آسیب دیده و ... پرداخته و موجب بهبود و تسکین درد و برطرف شدن خشکی و اسپاسم عضلانی گردن می گردد. همچنین به افزایش انعطاف پذیری گردن کمک می کند.

5- آب درمانی

حمام با آب ولرم، شنا و روش های آب درمانی به جلوگیری از اسپاسم عضلانی گردن و همچنین ریلکس شدن و کاهش درد، تنش و فشارهای ایجاد شده در گردن و ستون فقرات کمک می کند و از روش هایی می باشد که به همراه ماساژ انجام می گیرد.

6- اولتراسوند تراپی

اولتراسوند تراپی و اعمال و انتقال امواج فراصوت به ناحیه آسیب دیده گردن با استفاده از دستگاه اولتراسوند از دیگر روش هایی است که به تحریک و ترمیم بافت های آسیب دیده گردن کمک می کند.

7- تحریکات الکتریکی

اعمال جریان الکتریکی و انتقال آن توسط الکترودها در گردن، موجب بهبود بافت های آسیب دیده شده و به افزایش جریان خون و همچنین افزایش دامنه حرکتی و انعطاف پذیری کمک می کند. این درمان از شدیدتر شدن آسیب دیسک گردن جلوگیری کرده و بعد از جراحی گردن نیز موجب بازگشت عملکرد طبیعی گردن می شود.

8- سرما و گرما درمانی

یکی دیگر از روش های درمانی فیزیوتراپی استفاده از سرما درمانی و گرما درمانی به حالت های مختلف و همچنین استفاده از کمپرس های سرد و گرم در ناحیه آسیب دیده گردن می باشد. این کار به کاهش درد و افزایش جریان خون و بهبود بافت های آسیب دیده کمک کرده و درنهایت موجب بهبودی وضعیت گردن می شود.

4- درمان فتق یا بیرون زدگی دیسک گردن با اوزون تراپی

گاز بی رنگ اوزون با داشتن خاصیت ضدالتهابی، با افزایش جریان خون به کاهش التهاب و بهبپد آسیب دیدگی گردن می پردازد. این تکنیک درمانی به شکل های خاصی توسط پزشک متخصص ارتوپدی و یا فیزیوتراپیست انجام می شود و یکی انواع آن تزریق اوزون در مفصل آسیب دیده می باشد که موجب تحریک و در نهایت ترمیم و بهبود سریع بافت های آسیب دیده و دیسک گردن می شود.

5- درمان فتق یا بیرون زدگی دیسک گردن با تزریقات

انواع تزریقات برای درمان دیسک گردن عبارتند از:

1- تزریق پی آر پی

این روش به کنترل و تسکین عارضه های گردن از جمله آسیب های دیسک (پارگی های دیسک) پرداخته و موجب کاهش درد، ترمیم غضروف، رباط، ماهیچه و حتی استخوان ها می شود. در این روش پزشک، PRP ( پلاسمای غنی شده از پلاکت) را به طور مستقیم به داخل مفصل آسیب دیده گردن تزریق می کند.

2- تزریق اپیدورال

یکی دیگر از انواع تزریقات، تزریق اپیدورال یا بلوک بوده و معمولا زمانی انجام می گیرد که فرد در بازوی خود احساس درد شدیدی داشته باشد. این ماده در اطراف اعصاب نخاعی تزریق شده و موجب کاهش التهاب عصب و همچنین درمان و بهبود دیسک گردن می شود.

3- تزریق در نقاط ماشه ای

پزشک با تزریق داروهای بی حس کننده موضعی در بافت های نرم ماهیچه و نقاط ماشه ای و حساس، به کاهش درد و بهود وضعیت گردن کمک می کند، اما نمی تواند در درمان بیرون زدگی دیسک موثر واقع شود.

6- درمان فتق یا بیرون زدگی دیسک گردن با جراحی

یکی از روش های درمانی دیسک گردن، جراحی دیسکتومی می باشد. جراحی دیسک گردن زمانی انجام می گیرد که پزشک متخصص تشخیص دهد که وضعیت پارگی و آسیب دیسک گردن شدید بوده و با درمان های فیزیوتراپی، تمرین درمانی، تزریق و ... هیچ بهبودی در گردن اتفاق نیافتاده است. هدف از انجام این جراحی برداشتن قسمتی از دیسک می باشد که باعث فشردگی عصب گردن شده است. در این جراحی، جراح با توجه به محل بیرون زدگی دیسک و آسیب دیدگی عصب، در پشت و یا جلوی گردن یک برش ایجاد کرده و با برداشتن قسمتی از دیسک گردن به آزاد شدن عصب و بهبود وضعیت گردن کمک می کند.

تفاوت دیسک گردن با آرتروز گردن

بسیاری از علائم و ناراحتی های ایجاد شده در عوارض آرتروز گردن و دیسک گردن به یکدیگر شبیه بوده و تشخیص اینکه فرد دچار کدام عارضه شده است، فقط توسط پزشک و با انجام آزمایشات متعدد و خاص میسر است. باید گفت دیسک گردن زمانی اتفاق می افتد که ماده غضروفی داخل ستون فقرات به سمت جلو و عقب حرکت کند و موجب فشار و فشردگی گردن، مهره ها و دیسک های گردن شود.

در نتیجه دیسک بین مهره ها با این فشار به سمت بیرون آمده و فرد دچار آسیب دیسک و بیرون زدگی آن ( فتق دیسک گردن) می شود. مهم ترین نشانه های این عارضه، درد تشدید شده به هنگام چرخاندن و حرکت گردن و همچنین انقباض و اسپاسم گردن می باشد. همچنین در صورت آسیب دیسک گردن، درد از گردن به بازوها انتشار می یابد.

اما آرتروز گردن زمانی اتفاق می افتد که مفاصل گردن به دلیل تحلیل رفتن و فرسایش بافت های گردن، دیسک ها و غضروف ها، دچار آسیب و پارگی شوند که به دنبال این اتفاق در حرکات راحت و نرم استخوان های گردن نیز اختلال ایجاد شده و فرد با تورم و درد مفصلی در گردن مواجه خواهد شد.