هم‌میهن نوشت: تنها طی دو روز چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته، ۱۰ نفر جان باختند و بالای ۸۰ نفر مسموم و تعدادی هم نابینا شدند؛ در روز‌های بعد به تعداد مرگ‌ها و مسمومیت‌ها اضافه شد.
مرگ مغزی و کاهش سطح هوشیاری، دلیل اصلی مرگ مسموم‌شده‌ها بود و به گفته کادر درمان این بیمارستان، سه ماه پیش هم اتفاقی مشابه در استان البرز رخ داد و موجی از مسمومیت‌ها را ایجاد کرد.
با گذشت یک هفته از این اتفاق، رئیس قوه قضائیه در عین حال که به حرام بودن مصرف مشروبات الکلی اشاره کرد، به دستگاه‌های انتظامی، اطلاعاتی و امنیتی دستور داد تا در زمینه فروش الکل‌های صنعتی و سهمیه‌ای در بازار آزاد و ادغام آنها با محلول‌های دیگر تحقیق کنند.
از آن طرف هم رئیس دادگستری استان البرز از تشکیل پرونده قضایی، شناسایی و بازداشت تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان به پلیس خبر داد. پرونده مسمومیت‌های ناشی از مصرف مشروبات الکلی باز است و هر بار به آمار‌ها افزوده می‌شود. سال ۱۴۰۰ بود که معاون وزیر کشور، نرخ شیوع الکل در کشور را بین ۹ تا ۱۰ درصد و افراد بالای ۱۵ تا ۶۴ سال که معادل ۵ میلیون نفر است، الکل مصرف می‌کنند.
سال گذشته هم روزنامه فرهیختگان در گزارشی با استناد به یک نظرسنجی غیررسمی نوشت که «۷/۴۷ درصد یک جامعه آماری دوهزارنفره گفته‌اند به تناوب نوشیدنی‌های الکلی می‌نوشند. از میان آنها ۳/۲۴ درصد «گاهی» مشروبات الکلی مصرف می‌کنند، ۹/۷ درصد «ماهانه»، ۸/۸ درصد «هفتگی» و ۴/۶ درصد به‌صورت «روزانه» مصرف الکل دارند.
حدود ۵۱ درصد از همین جامعه آماری مشروبات الکلی را به شکل دست‌ساز خریداری می‌کنند. ۲۸ درصد خودشان مشروبات الکلی را به شکل خانگی تولید کرده و درنهایت ۲۰ درصد نیز مشروبات کارخانه‌ای و قاچاق را خریداری می‌کنند.»
درمانگران اعتیاد به الکل، از نبود برنامه و سیاست‌های جامع در زمینه کنترل مصرف مشروبات الکلی در کشور انتقاد می‌کنند. گفته می‌شود قرار بود وزارت بهداشت طی ۵ سال میزان مصرف را به نصف برساند که نه‌تن‌ها این اتفاق نیفتاد که به تعداد مصرفکنندگان اضافه شد.
همه هشدار‌ها درباره افزایش موارد فوت و مسمومیت ناشی از مصرف به دلیل گرانی خرید مشروبات الکلی خارجی و تمایل بیشتر به سمت الکل‌های دست‌ساز داخلی در شرایطی است که پیش از این مسئولان وزارت بهداشت با استناد به آمار‌های سال ۸۹ از مصرف الکل، اعداد را بیش از انتظار توصیف کرده بودند.
مرگ مغزی و کاهش سطح هوشیاری مصرفکنندگان
آقای «ج» از پرسنل بیمارستان کوثر کرج است؛ بیمارستانی که مرکز مسمومیت‌های البرز است و در هفته گذشته، پرسنلش، روزها و شب‌های سختی را سپری کرده‌اند. آقای «ج» که جزو کادر درمان بیمارستان است چند روز متوالی شیفت بوده و درست در همان روزها، موج مسمومیت‌های مصرف مشروبات الکلی راه افتاد.
او شاهد مرگ ۱۰ نفر در ۴۸ ساعت در بیمارستان بود و می‌گوید که این اتفاق تجربه بسیار تلخ روانی و جسمی‌ای برای آنها داشته است. به گفته او، این افراد به دلیل مرگ مغزی و اینتوبه شدن جان‌شان را از دست دادند: «روز‌های چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته، بیشترین میزان مسمومیت‌های ناشی از مصرف مشروبات الکلی به بیمارستان گزارش شد، نزدیک ۸۵ نفر مسموم شدند و ۱۰ نفر جان‌شان را از دست دادند، البته این آمار فقط محدود به همان دو روز است و در روز‌های بعد هم آمار فوت و مسمومیت ادامه داشت.»
به گفته او این افراد که زن و مرد در سن‌های مختلف بودند، در مهمانی‌ها و مجالس مختلفی حضور داشتند و این تعداد گزارش شده مربوط به یک محل نبود: «بیشتر افراد با علائم تاری دید، حالت تهوع و استفراغ مراجعه می‌کردند. اصلی‌ترین علامت مسمومیت الکل، تاری دید است که باید فرد بلافاصله مراجعه کند، از این افراد به محض مراجعه آزمایش خون گرفته می‌شود، بی‌کربنات آنها سنجیده می‌شود و درصورتی‌که دیر نشده باشد برای‌شان دیالیز انجام می‌شود. نکته، اما اینجا بود که بیمارستان کوثر فقط یک دستگاه دیالیز دارد و به همین دلیل در آن روزها، مسموم‌شده‌ها به بیمارستان‌های سطح کرج فرستاده می‌شدند تا دیالیز شوند.
آنطور که گزارش‌ها نشان می‌دهد هنوز هم این روند ادامه دارد، اما به شدت آن دو روز نیست.» به گفته این پرستار، مسموم‌شده‌ها و فوتی‌ها بین ۱۶ تا ۶۴، ساله بودند و بیشترشان در کرج بودند: «این افراد با مرگ مغزی یا کاهش سطح هوشیاری شدید جان‌شان را از دست دادند. حتی برای برخی از آنها دستگاه ونتیلاتور استفاده شد، اما دوام نیاورند. بیشتر فوتی‌های بین ۲۰ تا ۳۰ سال بودند و اغلب هم مرد بودند.»
او می‌گوید که پیش از این حدود سه‌ماه پیش هم چنین اتفاقی افتاد و به‌یک‌باره مسمومیت با متانول بسیار زیاد شد بعد، اما فروکش کرد: «به‌طورکلی، در شرایط عادی، شاید طی دوماه یکبار مسمومیت با متانول گزارش می‌شود، اما حالا این مسئله همه‌گیر شده است.»
این پرستار، اما به نکته دیگری توجه می‌کند. به گفته او بسیاری از افراد با این تصور که یک نفر قبل از آنها مصرف داشته و مشکلی برایش پیش نیامده است اقدام به مصرف می‌کنند درحالی‌که فراموش می‌کنند بدن افراد با هم متفاوت است، سه نفر با هم مصرف می‌کنند، یک نفر ممکن است مسموم شود درحالی‌که به همان میزان مصرف کرده است؛ بنابراین نباید این مسئله معیار شود: «کوچکترین سرگیجه بعد از مصرف مشروبات الکلی و همچنین تاری دید می‌تواند نشانه‌ای از مسمومیت باشد.
به طور کلی در حال حاضر با شرایطی که پیش آمده استفاده از مشروبات الکلی در هر جایی اشتباه است، حالا در این میان وضعیت استان البرز خطرناک‌تر است.» این درمانگر هم با استناد به میزان مراجعه افراد با مسمومیت می‌گوید که میزان مصرف بالاتر رفته است: «در یک شیفت کاری از میان ۵۰ مراجعه، ۲۰ نفر دچار مسمومیت‌های ناشی از الکل هستند. اغلب با یک سرم و داروی ضدتهوع مشکل‌شان حل می‌شود. اگر مسمومیت با متانول باشد ماجرایش متفاوت است.»
۱۰۰ تا ۱۲۰ فوتی در سال
محمدرضا قدیرزاده در سال ۹۸ در سمت رئیس گروه مطالعات اعتیاد و پزشکی قانونی، گزارشی از وضعیت مرگ‌ومیر و مسمومیت‌های ناشی از مصرف مشروبات الکلی داده بود. او گفته بود که سالانه بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ فوت ناشی از مسمومیت مشروبات الکلی گزارش می‌شود. تابستان همان سال موجی از مسمومیت‌های ناشی از مصرف مشروبات الکلی، به‌راه افتاد؛ موجی که استان‌های هرمزگان، خراسان شمالی و کهگیلویه را هم در برگرفت. تا جایی که در ۲۱ استان گزارش مرگ‌ومیر ناشی از مسمومیت‌های مصرف مشروبات الکلی ثبت شد و بیشترین مرگ‌ها هم مربوط به استان‌های هرمزگان، البرز، تهران، خراسان شمالی و فارس بود.
در اثر این موج، فقط در شهریورماه ۹۸، حدود ۱۰۰ نفر مسموم شده بودند که ۵ نفرشان جان باختند. ماجرا، اما به اینجا ختم نشد، اوایل مهرماه موج دیگری از مسمومیت‌ها راه افتاد. تا جایی که به گفته قدیرزاده، از اول شهریورماه تا ۱۵ مهرماه همان سال، ۹۶ نفر در اثر مصرف مشروبات الکلی در کشور جان‌شان را از دست دادند که ۷۶ نفرشان بر اثر مصرف متانول و ۵ نفر هم به‌دلیل مصرف اتانول یا الکل فوت کرده بودند. از این تعداد ۸۲ نفر در بیمارستان جان باختند و ۸ نفر در منزل.
محمدرضا قدیرزاده، حالا، اما به‌عنوان پزشک و درمانگر الکل با سال‌ها فعالیت در این حوزه در سازمان پزشکی قانونی به هم‌میهن می‌گوید که در کرج پیش از این هم اتفاقات مشابهی رخ داده بود و قبلا مسمومیت‌های دسته‌جمعی در این استان بسیار گزارش شده بود؛ مسمومیت‌هایی که همراه با فوت و مسمومیت‌های ناشی از آن مثل نابینایی است. با این حال او اعلام می‌کند که میزان مراجعه‌کنندگان برای درمان الکل افزایش یافته؛ قدیرزاده این موضوع را با استناد به تعداد مراجعه‌کنندگان به مراکز ترک اعتیاد به الکل اعلام می‌کند که خودش مدیریت یکی از این مراکز را عهده‌دار است. او می‌گوید که میزان مصرف مشروبات الکلی هم به‌تبع آن بالا رفته است، اما اینکه افراد متوجه شده‌اند مصرف الکل برای‌شان وابستگی ایجاد کرده و باید برای درمان آن اقدام کنند، اتفاق خوبی است.
این درمانگر الکل، اما به نکته دیگری اشاره می‌کند. او می‌گوید اتفاقی که در سال‌های اخیر رخ داده، شکسته شدن تابوی مصرف مشروبات الکلی در خانواده‌هاست: «قبلا اینطور نبود که مشروبات الکلی به‌راحتی در مجالس و مهمانی‌ها و عروسی‌ها سرو شود و مردم هم به راحتی آن را بپذیرند، این وضعیت با توجه به الکل‌های موجود در این جمع‌ها خطرناک است. چراکه ما در کشور تولید و توزیع قانونی مشروبات الکلی نداریم.»
مسمومیت‌های گروهی
به گفته او هرچقدر تقاضا بالا باشد، عرضه هم وجود دارد، وقتی تقاضای ماده‌ای بالا می‌رود، تولیدش زیاد می‌شود. به‌هرحال در این شرایط، فروشنده وقتی نمی‌تواند جنس اصلی را به مشتری برساند به سمت جنس تقلبی می‌رود. در ارتباط با مشروبات الکلی بار‌ها این مسئله دیده شده است: «مشروبات الکلی غیراستاندارد حاوی متانول یا همان الکل چوب است، این مشروبات تقلبی‌اند و معمولا، چون در یک جمع مصرف می‌شوند منجر به مسمومیت دسته‌جمعی می‌شود. این مسمومیت‌ها سبب کم‌بینایی و نابینایی و در ادامه آن جان باختن افراد می‌شود.»
بااین‌همه، اما این پزشک معتقد است که مسئولان توجهی به اتفاقاتی که در حال رخ دادن است، ندارند: «گوش مسئولان به هشدار‌ها بدهکار نیست. این موضوع باید در رسانه‌ای مثل صداوسیما به‌طور علنی مطرح شود. یعنی باید به این موضوع توجه شود که اگر گفته می‌شود مشروبات الکلی مصرف نشود، تنها به دلیل نهی قانونی و شرعی آن نیست، بلکه صدمات روانی و جسمی فراوانی به فرد می‌زند. متاسفانه این اقدام صورت نمی‌گیرد و همیشه تلاش می‌کنند بگویند چنین چیزی در کشور وجود ندارد. درحالی‌که ما در برخی از شهر‌های مذهبی هم مصرف مشروبات الکلی داریم و گاهی از آنجا خبر‌های ناگواری می‌رسد.»
مردادماه سال ۹۱ بود که کارشناس دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، از ۵ برنامه این وزارتخانه برای پیشگیری، درمان و کاهش آسیب سوءمصرف الکل در همان سال گفت. او همان‌موقع گفت که این برنامه‌ها از سال ۸۸ به طور جدی در دستور کار بوده و در همان سال هم پروتکل درمان مسمومیت با متانول (الکل چوب) تدوین شد و در اختیار قرار گرفت. به گفته او، از سال ۸۹ یک بررسی تحت عنوان «تخمین سایز سوءمصرف‌کنندگان الکل و مواد در کشور» آغاز شد و بررسی‌ها حکایت از سوءمصرف الکل در استان‌های مختلف داشت؛ آمار‌ها بیش از انتظار بوده است. با این همه، اما طی این سال‌ها به گفته مسئولان اتفاقی در این حوزه رخ نداده است.
مصرف عرق بالای ۴۰ درصد در ایران
نکته مورد توجه قدیرزاده، اما این است که میزان مصرف خالص الکل در میان مصرفکنندگان ایرانی نسبت به کشور‌های دیگر بسیار بالاتر است. این درحالی‌است که در کشور‌های اروپایی طی ۱۰ سال اخیر، برنامه جامع کنترل مصرف مشروبات الکلی را اجرا کردند؛ نتیجه این شد که مصرف مشروبات الکلی پرخطر با بالای ۴۰ درصد اتانول مثل ویسکی و ودکا مهار شود و افراد به سمت مصرف مشروبات الکلی کم‌خطرتر مثل آبجو رفته‌اند. قدیرزاده می‌گوید، اما در ایران آمار‌ها نشان می‌دهد که بیشترین مصرف مشروبات الکلی عرق بالای ۴۰ درصد است که عوارض بسیار زیادی دارد و نشانه‌های آن در رانندگی‌ها و تصادفات پرخطر دیده می‌شود.
به اعتقاد او، این اتفاق به دلیل ارزان‌تر بودن عرق نمی‌افتد بلکه به این دلیل است که در کشور تولیدکننده رسمی الکل وجود ندارد و این مشروبات به صورت غیرقانونی و غیراستاندارد در منازل یا در کارگاه‌های زیرزمینی تولید می‌شود و به دلیل نداشتن تجهیزات نمی‌توانند الکل با درصد پایین تولید کنند: «یک بار تحقیقی روی الکل مورد استفاده در شهر تهران انجام شد که نشان داد الکلی که به عنوان سه درصد فروخته می‌شود بالای ۴۰ درصد بوده است.
به‌هرحال سازندگان این الکل‌ها دستگاهی ندارند که غلظت الکل را بسنجند و بدانند که نسبت مواد چقدر باید باشد.» به گفته او، اتانول با غلظت بالا هم می‌تواند کشنده باشد، درحالی‌که همه تصور می‌کنند فقط متانول کشنده است: «مسئله اینجاست که در پروسه تولید الکل خوراکی، به جای اتانول گاهی متانول هم تولید می‌شود. اصلی‌ترین روش برای تولید الکل این است که اتانول خالص را تهیه و رقیق می‌کنند و به‌عنوان عرق دست‌ساز می‌فروشند. اما گاهی به‌جای اتانول، متانول در این فرآیند استفاده می‌شود که منجر به مسمومیت افراد می‌شود. در کشور ما با توجه به دست‌ساز بودن این الکل‌ها، ممکن است هر اتفاقی بیفتد. حتی در آن افزودنی‌هایی مثل دیازپام یا قرص ترامادول یا متادون استفاده می‌شود تا گیرایی افزایش یابد. فقط هم در ایران است که این اتفاقات رخ می‌دهد.»
روند افزایشی مصرف و کاهش سن
قدیرزاده بالای ۱۰ سال است که مرکز ترک اعتیاد به الکل دارد و می‌گوید که در این مدت شاهد روند رو به افزایش مصرف مشروبات الکلی در میان زنان، همچنین پایین رفتن سن مصرف بوده است.
به گفته او تغییرات از حدود ۵ سال پیش شروع شده است: «در کنار همه این‌ها مصرف مشروبات الکلی با غلظت بالا هم در کشور رواج یافته است که خطر بیشتری دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که مصرف مشروبات الکلی به سن ۱۰ تا ۱۲ سال رسیده است. یعنی شروع مصرف از این سن است، درحالی‌که طبق قانون در بسیاری از کشور‌ها که مصرف مشروبات الکلی آزاد است، هیچ‌کس حق ندارد به کودکان زیر ۱۸ سال مشروبات الکلی بفروشد یا بدهد، حتی پدر و مادر. اما در برخی از خانواده‌ها ما می‌بینیم که پدر و مادر با فرزند ۱۱۲-۱۰ ساله‌شان می‌نشینند و مشروب مصرف می‌کنند.»
نکته قابل توجه، اما این است که به گفته این درمانگر اعتیاد به الکل، کسانی که برای درمان مراجعه می‌کنند الزاما از خانواده‌های آسیب‌دیده نیستند. پزشک و مهندس هم در میان مراجعه‌کنندگان وجود دارد: «اغلب این افراد کسانی هستند که از نظر اقتصادی و فرهنگی و حتی تحصیلی جایگاه بالایی دارند و اینطور نیست که این افراد از قشر آسیب‌دیده هستند.»
او درباره اینکه چه کسانی برای ترک اعتیاد به الکل باید مراجعه کنند، می‌گوید: «هر فردی که فکر می‌کند مصرف مشروبات الکلی برایش مشکلی ایجاد کرده و از نظر جسمی و روانی او را به‌هم‌ریخته، یا دچار بیماری‌های قلبی، کلیوی، گوارشی و... شده است یا از نظر اجتماعی به مشکل خورده، باید برای ترک مراجعه کند.»
با شیوع کرونا، اما خبر‌ها درباره مسمومیت‌های ناشی از مصرف الکل هم افزایش یافت، آن‌زمان فوتی‌های ناشی از مصرف الکل در رقابتی تنگاتنگ با کرونا قرار گرفته بود و قربانیان زیادی هم داد. به‌طوری‌که در فروردین‌ماه سال ۹۹، سخنگوی قوه‌قضائیه، تعداد فوتی‌های ناشی از مصرف الکل تقلبی را بیش از ۶۰۰ نفر و مسمومیت‌ها را ۳ هزار نفر اعلام کرد. قدیرزاده هم این موضوع را تایید می‌کند و می‌گوید که از اسفندماه سال ۹۸، یعنی همزمان با شروع کرونا در ایران، میزان فوتی‌های آن هم بالا رفت. دلیل اصلی آن هم این بود که مردم تصور می‌کردند اگر الکل مصرف کنند کرونا نمی‌گیرند: «آن زمان همه دنبال اتانول برای ضدعفونی کردن بودند و در این میان افراد سودجو متانول را به‌جای اتانول به مردم دادند و برخی هم از آن استفاده کرده و مسموم شدند.»
افزایش مرگ‌های ناشی از مسمومیت الکل
حسین حسن‌نیا‌مقدم، رئیس انجمن سم‌شناسی پزشکی آسیا و اقیانوسیه و یکی از پزشکان بخش مسمومیت‌های بیمارستان لقمان و شهداست. او بار‌ها با افرادی مواجه شده که به دلیل مصرف مشروبات الکلی دچار مسمومیت شده‌اند؛ هرچند به گفته او بیشتر مراجعه‌های بیمارستانی، افرادی هستند که به صورت تفننی مصرف داشته و مسموم شده‌اند. او طی سال‌ها فعالیت در حوزه اعتیاد به الکل تاکید می‌کند که میزان مصرف مشروبات الکلی افزایش یافته است، این را می‌توان از میزان بالای کشفیات نیروی انتظامی هم متوجه شد: «قبلا درصد زیادی از این کشفیات مشروبات الکلی خارجی بودند، اما حالا به مشروبات دست‌ساز داخلی تغییر کرده‌اند که خطرناک‌تر است، چراکه استانداردی ندارند. هرچند در میان مشروبات الکلی خارجی هم، تقلب وجود دارد.
با این همه افراد باید بدانند که عرق‌های دست‌ساز چه به صورت ظرف‌های به ظاهر استاندارد و چه به شکل دیگر، خطرسازند و ریسک مصرف را بالا می‌برند. اگر در پروسه تولید مشروبات دست‌سازی که در کارگاه‌های زیرزمینی تولید می‌شوند، یکسری ملاحظات رعایت نشود، الکل چوب یا همان متانول تولید می‌شود.»
به گفته او، این اتفاق الزاما به صورت عمدی و برای بالا بردن گیرایی صورت نمی‌گیرد، کسی که سازنده است در بیشتر مواقع خودش هم نمی‌داند که این اتفاق افتاده است: «گاهی افراد الکل‌های صنعتی را رنگ‌زدایی می‌کنند و به عنوان الکل خوراکی می‌فروشند، بعضا به‌جای اتانول در آنها متانول است و منجر به مسمومیت می‌شود. بیشترین گزارش‌ها درباره این نوع مسمومیت‌ها در دوران کرونا داده می‌شد.»
این درمانگر می‌گوید که در سال‌های اخیر موارد مرگ‌ومیر بیشتری در ارتباط با مسمومیت ناشی از الکل، گزارش می‌شود؛ نه تنها در تهران که در کل کشور: «از زمان شیوع کرونا، موارد ابتلا هم موارد مسمومیت با الکل زیاد شد، دلیل آن هم توزیع الکل آلوده در بازار بود؛ الکلی که متانول داشت. به طوری‌که حدود یک سال و نیم ۱۳۰۰ نفر به این دلیل جان‌شان را از دست دادند.
همان موقع مطالعه‌ای روی الکل‌های موجود در بازار انجام دادم؛ الکل‌هایی که برای ضدعفونی مورد استفاده قرار می‌گرفت. بررسی‌های ما نشان داد که میزان متانول در ۵/۱۲ درصد از این الکل‌ها آنقدر بالا بود که اگر کسی یک استکان از آن مصرف می‌کرد قطعا منجر به نابینایی‌اش می‌شد.»
به گفته او، میزان مسمومیت‌ها در هر دو جنس بالا رفته، اما همچنان در مردان بالاتر است. در سال‌های اخیر هم بیشترین مصرف در گروه سنی ۱۶-۱۵ سال تا ۵۰ سال دیده می‌شود: «در مطالعه‌ای که در دوران کرونا انجام دادیم متوسط سنی مسمومیت‌های الکل حدود ۳۲ سال بود. در میان کودکان زیر ۱۲ سال هم این موارد را داشتیم که به قصد ضدعفونی کردن مصرف کرده بودند.»
بر اساس اعلام این پزشک، وقتی گفته می‌شود الکل دست‌ساز، منظور این است که کسی میوه را تخمیر کند و در فرآیند تخمیر الکل تولید شود. گاهی در این پروسه فرآورده‌های سلولزی تولید می‌شود که منجر به مسمومیت می‌شود: «در حال حاضر برای تولیدکننده نمی‌صرفد میوه گران بخرد و الکل دست‌ساز تولید کند، به همین دلیل از الکل‌های صنعتی استفاده می‌کنند، اسانس را به الکل اضافه می‌کند و به اسم عرق خانگی می‌فروشد. این کار را می‌کنند تا برای‌شان ارزان تمام شود. درحالی‌که شدت خطر مسمومیت‌زایی وقتی از یک الکل تغلیظ‌شده استفاده می‌شود، بالا می‌رود و احتمال مرگ را بالا می‌برد. کسی که الکل مصرف می‌کند نمی‌داند چنین اتفاقی افتاده است. افراد نباید به الکل‌های ارزان اعتماد کنند.»
تاثیر متفاوت الکل روی مصرفکنندگان
حسن‌نیا، روند ورود الکل به بدن و مسومیت‌زایی آن را اینطور توضیح می‌دهد: «وقتی الکل جذب بدن می‌شود، آنزیمی در کبد آن را دریافت می‌کند و روی آن فعل و انفعال انجام می‌دهد، این روند منجر می‌شود تا فرآورده خطرناکی تولید شود، اگر این آنزیم در بدن وجود نداشت این مشکل هم ایجاد نمی‌شد، ما برای درمان افراد مسموم‌شده از الکل، دارویی استفاده می‌کنیم تا آن آنزیم را به خود مشغول کند و در این فاصله الکل ازطریق تنفس و ادرار از بدن خارج شود.
نکته اینجاست که تاثیر الکل روی بدن افراد متفاوت است، افرادی که سوءتغذیه دارند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند چراکه بدن‌شان ویتامین کمتری دارد و اجازه نمی‌دهد با مشکل پیش‌آمده مقابله کند. به همین دلیل ممکن است دو نفر به یک میزان از یک الکل استفاده کنند، اما یک نفر فوت شود و دیگری نه.» او درباره اینکه چرا افراد در فرآیند مسمومیت با الکل، بینایی‌شان دچار مشکل می‌شود، می‌گوید که فرآورده سمی که ازطریق الکل تولید می‌شود روی عصب بینایی علاقه زیادی دارد و آن را مختل می‌کند. به همین دلیل افراد در ابتدا دچار مشکلات بینایی می‌شوند و هرچقدر فرآیند درمان طول بکشد، تخریب هم بیشتر می‌شود. خیلی وقت‌ها هم برگشت‌ناپذیر است. گاهی هم این افراد را دیالیز می‌کنند، البته به این شرط که به‌موقع مراجعه کرده باشند.
ناموفق بودن برنامه‌های کاهش مصرف
بر اساس اعلام او، میزان مرگ‌ومیر ناشی از مصرف الکل، ۲۵ درصد است. یعنی از هر ۴ نفر یک‌نفر جانش را از دست می‌دهد؛ بر اساس آمار موجود هم میزان مرگ‌ومیر در ایران ۱۵ تا ۱۶ درصد است. او این هشدار را می‌دهد که موارد مصرف و در ادامه آن مسمومیت و فوت ناشی از آن افزایش خواهد یافت چراکه تقاضا برای الکل وجود دارد: «ما بار‌ها پیشنهاد داده‌ایم که چه باید کرد، برنامه‌هایی هم در این زمینه وجود دارد، اما موفق نبوده‌اند. اگر میزان مصرف کم شود، مسمومیت با متانول هم کاهش می‌یابد.
وزارت بهداشت قرار بود طی ۵ سال، میزان مصرف الکل را به نصف برساند، اما نه‌تن‌ها نصف نشده که بالا هم رفته است. در حال حاضر مسئولی که برنامه را اجرا می‌کند هم به کارش اعتقادی ندارد.» به گفته او، کمتر از یک درصد افرادی که مصرف‌کننده الکل هستند، به آن وابسته می‌شوند، افراد عمدتا تفننی مصرف می‌کنند.
مصرف الکل در ۱۷ درصد ۱۶ تا ۶۴ ساله‌های تهرانی
با اینکه متخصصان تاکید می‌کنند که آمار مصرف مشروبات الکلی در ایران بالا رفته، اما هومان نارنجی‌ها، کارشناس و پژوهشگر اعتیاد به هم‌میهن می‌گوید که آمار الکلیسم یا اعتیاد به الکل در ایران کم است و قابل مقایسه با کشور‌های دیگر نیست: «تعداد بیماران در حوزه الکل که به صورت سرپایی برای ترک مراجعه می‌کنند در مقایسه با سایر مواد اعتیادآور و توهم‌زا بسیار پایین‌تر است. منظور از اعتیاد به الکل، کسانی هستند که به‌صورت روزانه مصرف دارند. اما باید به این نکته توجه کرد که میزان مصرف مشروبات الکلی به‌صورت تفننی، بسیار زیاد است.»
او به یک بررسی که پیش از این در شهر تهران درباره مصرف الکل انجام شده بود، اشاره می‌کند: «در بررسی‌ای که انجام دادیم مشخص شد در تهران حدود ۱۷ درصد افراد ۱۶ تا ۶۴ سال به صورت گذری الکل مصرف می‌کنند. البته این آمار واقعی نیست چراکه خیلی‌ها به دلیل مسائل دینی در این زمینه صداقت ندارند و آمار‌ها بالاتر از اینهاست. با این همه مشخص شد بیشتر افرادی که معتاد به الکل می‌شوند بالای ۳۰ سال سن دارند و این خلاف افرادی است که مصرف‌کننده موادی مثل گل و... هستند. آنطور که بررسی‌ها نشان می‌دهد سن شروع مصرف الکل به زیر ۱۸ سال رسیده است.»
نکته دیگری که ازسوی این درمانگر اعتیاد اهمیت دارد، تاثیر افزایش نرخ ارز و توزیع مشروبات الکلی دست‌ساز و تقلبی است: «با توجه به افزایش قیمت دلار، خرید مشروبات الکلی خارجی برای خیلی‌ها امکان‌پذیر نیست، قیمت‌ها ۵ تا ۸ برابر شده است و به همین دلیل شاهدیم افراد با افزودنی‌های مختلف، اقدام به شبیه‌سازی مشروبات الکلی داخلی با خارجی می‌کنند. یعنی الکل را با آب مخلوط و رنگ‌آمیزی می‌کنند و با شیشه‌های پلمب‌شده به مردم می‌فروشند. این نوع مشروبات عوارض زیادی دارد.»
به گفته او مشروبات الکلی که روی اجاق گاز و زودپز و ستون‌های تقطیر در خانه‌های تولید می‌شوند، محصولات متفاوت و غیراستانداردی وارد بازار می‌کنند. فرآیند تولید این مشروبات، کنترل کیفی نمی‌شوند و همان افرادی که شاید مدت‌ها تولید داشته‌اند، در یک پروسه‌ای اقدام به تولید مشروباتی کنند که مسمومیت ایجاد کند و به جای اتانول در آنها متانول تولید شده باشد؛ متانول منجر به نابینایی و کاهش سطح هوشیاری و درنهایت مرگ افراد می‌شود.
برای کنترل مصرف مشروبات الکلی در کشور برنامه نتیجه‌بخشی وجود ندارد؛ این موضوعی است که ازسوی متخصصان حوزه اعتیاد به الکل مطرح می‌شود و نارنجی‌ها یکی از آنهاست. او می‌گوید که بیشترین میزان مبارزه با موادی مثل مواد محرک است، اما درباره الکل این اتفاق رخ نمی‌دهد: «خلأ یک برنامه متمرکز یا پوشش بالا، در این زمینه احساس می‌شود و تاکنون هم برنامه جامعی که در این زمینه فعالیت کند، ندیده‌ام.
اطلاع دارم که در ستاد مبارزه با موادمخدر روی موضوع الکل، اقدام خاصی صورت نگرفته و به‌طور مستقیم روی موضوع مصرف الکل و راه‌های پیشگیری و عوارض مصرف، کاری انجام نشده است.» به گفته او برنامه مدون و مشخصی در کشور در این زمینه وجود ندارد، حتی آموزش‌ها برای ترک اعتیاد به الکل هم کم است: «یک عده الکل تولید می‌کنند و گروهی آن را مصرف می‌کنند و در این میان تمام ارگان‌های اجرایی چشم‌شان را بسته‌اند. این اعتقاد وجود دارد که قانون منع مصرف وجود دارد و حالا همه هم رعایت می‌کنند.»
دیدگاه