موکورمایکوزیس یا قارچ سیاه چیست؟
بیماری قارچ سیاه یا موکورمایکوزیس (که بعضی اوقات زیگومیکوز نیز نامیده میشود) یک عفونت قارچی جدی اما نادر بوده که ناشی از گروهی از کپکها به نام موکورمیسِتها است. این قارچها در محیط زندگی انسان، به ویژه در خاک و در مواد آلی پوسیده، مانند برگ، تودههای کمپوست (پسماند آلی تجزیه شده که برای کود در کشاورزی استفاده میشود) و کودهای حیوانی یا چوب پوسیده وجود دارند. افراد با قرارگیری در معرض انواع اسپورهای این قارچ در محیط، دچار این بیماری میشوند.
قارچ سیاه و هاگهای آن در خاک بیشتر هستند که از طریق هوا منتقل شده و در تابستان و پاییز بیشتر از زمستان یا بهار وجود دارند. انواع عفونتهای ریه یا سینوسها میتوانند پس از تنفس افراد در محیط حاوی هاگ این نوع کپک ایجاد شوند. بیماری عفونی قارچ سیاه یا موکورمایکوزیس معمولاً در افرادی ظهور پیدا میکنند که مبتلا به مشکلات زمینهای هستند یا داروهای مصرفی آنها توانایی بدن در مبارزه با میکروبها و بیماریها را کاهش میدهند.
پس از ورود قارچ به پوست از طریق بریدگی، تراشیدن، سوختگی یا انواع دیگری از آسیبهای پوستی، بیماری قارچ سیاه میتواند روی پوست افراد ایجاد شود. معمولاً این بیماری اغلب با رشد هیف( رشتهها و یا ریسههای نخی قارچ) در داخل رگهای خونی و اطراف آنها گسترش مییابد و سپس در اطراف سوراخهای بینی و چشم ظاهر شده، باعث سیاه شدن بینی میشود و در صورتی که متوقف نشود کشنده است زیرا به داخل مغز حرکت کرده و میتواند به طور بالقوه تهدیدکننده زندگی به ویژه در افراد دیابتی یا مبتلا به نقص ایمنی باشد.
چه افرادی به بیماری قارچ سیاه مبتلا میشوند؟
موکورمایکوزیس بیماری نادری است، اما در بین افرادی که در وضعیت نامناسب بهداشت فردی و محیطی قرار دارند یا افرادی که داروهای مورد استفاده آنها، توانایی بدن در مبارزه با میکروبها و بیماریها را کاهش میدهد، بیشتر دیده میشود. گروههای خاصی از افراد بیشتر به موکورمایکوزیس مبتلا میشوند از جمله افرادی که بیماریها و مشکلات زیر را دارند:
دیابت، به ویژه با کتواسیدوز دیابتی (یک عارضه خطرناک دیابت که میتواند منجر به مرگ و اغما شود)
افراد مبتلا به سرطان
افرادی که در آنها پیوند عضو صورت گرفته است
افرادی که در آنها پیوند سلولهای بنیادی صورت گرفته باشد
افراد مبتلا به «نوتروپنی» (Neutropenia) یعنی تعداد گلبولهای سفید خون در آنها کم است
افرادی که به صورت طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها استفاده کردهاند
افرادی که به صورت طولانی مدت داروی تزریقی مصرف کردهاند
افراد دارای آهن زیادی در بدن (یا مبتلا به هموکروماتوز)
نارس بودن و وزن کم هنگام تولد (برای موکورمایکوزیس دستگاه گوارش نوزادان)
همچنین، اگر پوست دارای آسیب دیدگی مانند سوختگی، بریدگی یا زخم باشد، احتمال ابتلا به موکورمایکوزیس بیشتر می شود. همانگونه که قبلا نیز اشاره شد مواردی از ابتلا به این عفونت قارچی بین بیماران مبتلا به کرونا نیز گزارش شده است.
علائم موکورمایکوزیس یا قارچ سیاه
علائم موکورمایکوزیس به قسمتی از بدن که قارچ در آن رشد می کند، بستگی دارد. از جمله علائم این عفونت قارچی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تب
- سرفه
- سینه درد
- تنگی نفس
- تورم در یک سمت صورت
- سردرد
- گرفتگی سینوس
- ضایعات سیاه رنگ روی پل بینی یا درون دهان
- شکم درد
- حالت تهوع و استفراغ
- خونریزی گوارشی
- خون در مدفوع
- اسهال
اگر پوست آلوده شده باشد، بخش تحت تاثیر قرار گرفته می تواند تاول زده، قرمز، یا متورم دیده شود. همچنین، ممکن است این بخش سیاه رنگ شده یا گرما یا درد احساس شود.
عفونت می تواند از طریق خون به بخش های دیگر بدن گسترش یابد. این شرایط به نام موکورمایکوزیس منتشر شناخته می شود. زمانی که این اتفاق رخ می دهد، قارچ می تواند اندام هایی مانند طحال و قلب را تحت تاثیر قرار دهد. در موارد شدید، فرد ممکن است تغییراتی در وضعیت روانی خود را تجربه کرده یا وارد کما شود. این شرایط حتی می تواند مرگبار باشد.
عوارض موکورمایکوزیس یا قارچ سیاه
از جمله عوارض موکورمایکوزیس می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نابینایی
- لخته های خون یا رگ های خونی مسدود شده
- آسیب عصبی
عدم درمان موکورمایکوزیس می تواند به مرگ بیمار منجر شود.
احتمال مرگ به این که کدام قسمت بدن تحت تاثیر قرار گرفته است، بستگی دارد.
چشم انداز برای افرادی که دارای عفونت های سینوسی هستند، نسبت به آنهایی که به عفونت های ریوی یا مغزی مبتلا می شوند، بهتر است.
تشخیص و درمان موکورمایکوزیس یا قارچ سیاه
اگر در مورد ابتلا به موکورمایکوزیس مشکوک هستید، پزشک یک معاینه بدنی از شما خواهد داشت و پرسش هایی درباره سابقه پزشکی تان مطرح می کند. اگر در تماس با غذاهای فاسد یا مکان هایی بوده اید که گرده های قارچ اغلب در آنها یافت می شود، به پزشک خود اطلاع دهید.
اگر این گونه به نظر می رسد که به یک عفونت ریه یا سینوس مبتلا هستید، پزشک ممکن است نمونه ای از مایع بینی یا گلوی شما گرفته و برای بررسی های بیشتر به آزمایشگاه ارسال کند. همچنین، ممکن است نمونه برداری از بافت انجام شود و یک بخش کوچک از بافت عفونی برای آزمایش برداشته شود.
همچنین، پزشک ممکن است آزمایش های تصویربرداری مانند سیتی اسکن یا امآرآی را برای بررسی گسترش عفونت به مغز یا دیگر اندام های بدن تجویز کند.
در صورت تشخیص موکورمایکوزیس، درمان باید بلافاصله با داروهای ضد قارچ تجویزی آغاز شود. دارو رشد قارچ را متوقف کرده، آن را نابود می کند و عفونت را کنترل می کند.
داروهای زیر ممکن است تجویز شوند:
- آمفوتریسین B
- ایزاوکونازول
- پوزاکونازول
این داروها از طریق تزریق درون سیاهرگی وارد بدن شده یا به صورت قرص مصرف می شوند. پزشک ممکن است روند درمان را با دوزهای بالا از طریق تزریق درون سیاهرگی آغاز کند تا زمانی که عفونت کنترل شود که این می تواند چند هفته طول بکشد. سپس، روند درمان به استفاده از قرص تغییر یابد.
اگر دارویی دارای عوارض جانبی مشکلساز مانند معده درد، سوزش سردل، یا دشواری در تنفسی است، به پزشک خود اطلاع دهید. وی ممکن است قادر به تغییر برنامه درمان شما باشد.
در موارد شدید، پزشک شما ممکن است عمل جراحی برای برداشتن بافت عفونی یا مرده را به منظور پیشگیری از گسترش قارچ توصیه کند. این ممکن است شامل برداشتن بخشی از بینی یا چشم بیمار شود که می تواند بر زیبایی فرد تاثیر بگذارد، اما برای درمان عفونتی تهدیدکننده زندگی بسیار مهم است.
پیشگیری موکورمایکوزیس یا قارچ سیاه
راهی برای پیشگیری از تنفس هاگ های قارچ وجود ندارد. اما شما می توانید برخی اقدامات را برای کاهش احتمال ابتلا به موکورمایکوزیس انجام دهید. اگر به شرایطی مبتلا هستید که خطر ابتلا به موکورمایکوزیس را افزایش می دهد، این اقدامات از اهمیت بیشتری برخوردار می شوند.
از مناطقی با گرد و غبار یا خاک زیاد، مانند سایت های ساختمان سازی یا حفاری دور بمانید. اگر باید در این مناطق حضور داشته باشید، از یک ماسک مانند ماسک N95 استفاده کنید.
از آب آلوده پرهیز کنید. این می تواند شامل سیلاب یا آب ساختمان های آسیب دیده، به ویژه پس از بالایای طبیعی مانند سیل و توفان شود.
اگر سیستم ایمنی بدن شما ضعیف است، از فعالیت هایی که شامل تماس با گرد و غبار و خاک می شوند، مانند باغبانی یا رسیدگی به حیاط خودداری کنید. اگر نمی توانید از این موارد پرهیز کنید، از پوست خود با پوشیدن کفش، دستکش، شلوار بلند، و پیراهن های آستین بلند محافظت کنید. بریدگی ها یا خراشیدگی ها را در کوتاهترین زمان ممکن با آب و صابون شستشو دهید.
اگر به موکورمایکوزیس مبتلا شده اید، داروهای خود را بر اساس دستور پزشک مصرف کنید. اگر عوارض جانبی مشکلساز شده اند یا عفونت بهبود نیافته است، بلافاصله پزشک خود را در جریان این شرایط قرار دهید.
دیدگاه