امروز: سه شنبه, ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ برابر با ۰۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۱۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 283405
۲۸۶
۱
۰
نسخه چاپی

قسامه و سوگند خوردن در دادگاه چه تفاوتی دارند؟

متهمانی که در جلسه دادگاه حاضر می‌شوند برای دفاع از خود از قسامه و سوگند استفاده می‌کنند تا دفاع خود را به درستی انجام دهند. اما برخلاف باور عده‌ای از متهمان و مردم قسامه و سوگند با یکدیگر تفاوت دارند، قسامه به معنای قسم خوردن است.

قسامه و سوگند خوردن در دادگاه چه تفاوتی دارند؟

از نظر قانون هر چیزی نمی تواند دلیل و مدرک محکمه پسند محسوب شود، بلکه دلایل مورد اعتبار و ویژگی های آنها به صراحت در ماده ی ۱۶۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ مشخص شده اند. از میان دلایل و راه های اثبات جنایت، آخرین راه سوگند است.

قضات دادگاه ها هنگام رسیدگی به پرونده های جرم و جنایت، نیاز به ادله و مدارکی دارند که بتوانند گناه کاری یا بی گناهی متهم را اثبات کنند. از نظر قانون هر چیزی نمی تواند دلیل و مدرک محکمه پسند محسوب شود، بلکه دلایل مورد اعتبار و ویژگی های آنها به صراحت در ماده ی ۱۶۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ مشخص شده اند. از میان دلایل و راه های اثبات جنایت، آخرین راه سوگند است. «قسامه» نوع خاصی از سوگند است که در مواد ۳۱۲ تا ۳۴۶ قانون مجازات اسلامی به تفصیل به آن اشاره شده است.

قسامه چیست؟

گاهی پیش می آید که قاضی پس از بررسی های قضایی، علم و یقین بر گناهکاری یا بی گناهی متهم پیدا نمی کند، ولی اوضاع و احوال حاکم بر قضیه به گونه ای است که حدس های محکمی می زند که اصطلاحاً به آن «ظن» گفته می شود. برای مثال تصور کنید شخصی کشته شود و فرد دیگری با چشمان وحشت زده و دست های لرزان در کنار جنازه او ایستاده باشد و یک چاقوی خونی نیز پیش پای وی بر زمین افتاده باشد.

در این حالت هیچ کس این فرد را در حال کشتن مقتول ندیده، ولی صحنه به گونه ای است که باعث ایجاد ظن و احتمال ارتکاب قتل از سوی همین شخص می شود. این حالت را در اصطلاح حقوقی «لوث» می نامند. (ماده ۳۱۴ قانون مجازات اسلامی) در چنین حالتی قانونگذار به قاضی اجازه داده تا برای رفع ظن مراسم قسامه را اجرا کند. قسامه عبارت از سوگند هایی است که در صورت فقدان ادله دیگر غیر از سوگند منکر و وجود لوث، شاکی برای اثبات جنایت عمدی یا غیرعمدی و متهم برای دفع اتهام از خود اقامه می کند.

(ماده ۳۱۳ قانون مجازات اسلامی) البته ضرورتی ندارد که اداکننده سوگند، خود شاهد ارتکاب جنایت بوده باشد بلکه علم وی به آنچه بر آن سوگند یاد می کند، کافی است.

(ماده ۳۴۰ قانون مجازات اسلامی)، ولی لازم است اداکنندگان سوگند از کسانی باشند که احتمال اطلاع آنان بر وقوع جنایت، موجه باشد. (ماده ۳۴۲ قانون مجازات اسلامی) اگر پس از صدور حکم، بطلان همه یا برخی از سوگند ها ثابت شود مانند آن که برخی از اداکنندگان سوگند، از سوگند خود برگردند یا دروغ بودن سوگند یا از روی علم نبودن سوگند، برای دادگاه صادرکننده حکم ثابت شود، رسیدگی قضایی دوباره از سر گرفته می شود.

(ماده ۳۴۶ قانون مجازات اسلامی) که در واقع همان {قسم خوردن} است در موارد {قتل} کاربرد دارد. وقتی که قاضی ظن به قاتل بودن شخص دارد و دلیل و یا مدرک قطعی یا یقینی ندارد در اینجا اصطلاحا گفته می شود که مورد از موارد لوث است و با تشریفات خاصی باید یک تعداد افراد یک تعداد قسم که تعداد آن در قانون آمده است بخورند تا ظن قاضی از بین برود.

نحوه اجرای قسامه

هرگاه وضعیت لوث حادث شود، ابتدا از متهم خواسته می شود که برای رفع اتهام از خود، اقامه دلیل کند. اگر دلیلی ارایه شود، نوبت به قسامه شاکی نمی رسد و متهم تبرئه می شود. در غیر این صورت شاکی می تواند اقامه قسامه کرده یا از متهم درخواست قسامه کند. (ماده ۳۱۷ قانون مجازات اسلامی) حال اگر شاکی اقامه قسامه نکند و از مطالبه قسامه از متهم نیز خودداری ورزد، متهم در جنایات عمدی، با تأمین مناسب و در جنایات غیرعمدی، بدون تأمین آزاد می شود.

اما حق اقامه قسامه یا مطالبه آن برای شاکی باقی می ماند. (ماده ۳۱۸ قانون مجازات اسلامی) در مواردی که تأمین گرفته می شود، حداکثر سه ماه به شاکی فرصت داده می شود تا اقامه قسامه کرده یا از متهم مطالبه قسامه کند و پس از پایان مهلت از تأمین اخذشده رفع اثر می شود. (تبصره ذیل ماده ۳۱۸ قانون مجازات اسلامی)، اما اگر شاکی از متهم درخواست قسامه کند و وی حاضر به قسامه نشود، به پرداخت دیه محکوم می شود و اگر اقامه قسامه کند، تبرئه می شود و شاکی حق ندارد دوباره علیه او ادعایی مطرح کند. (مواد ۳۱۹ و ۳۳۸ قانون مجازات اسلامی)

نصاب قسامه

در قتل عمد باید ۵۰ نفر از خویشاوندان و بستگان مرد شاکی قسم بخورند که متهم قاتل است یا از قاتل بودن او اطلاع دارند. خود شاکی نیز (خواه مرد باشد یا زن) می تواند جزو ۵۰ نفر باشد. اما دیگر سوگندخورندگان نمی توانند زن باشند. تعداد لازم سوگند برای اثبات قتل غیرعمد نیز ۲۵ نفر است.

تعداد سوگند لازم برای اثبات دیه جراحات نیز بر حسب مقدار دیه متفاوت است و بین یک تا ۶ قسم است. باید توجه داشت که هیچ یک از قسم خورندگان برای اثبات قتل (خواه از نوع عمدی و خواه غیرعمدی) نمی تواند بیش از یک بار قسم بخورد؛ بنابراین تعداد افراد اهمیت دارد. اما در سایر جنایات (اعم از عمدی و غیرعمدی) تعداد قسم ها مهم است و در نتیجه یک فرد می تواند سوگند خود را تکرار کند تا به نصاب لازم برسد.

سوگند چیست؟

سوگند به معنای گواه قرار دادن خداوند بر درستی ادعای اداکننده سوگند است. (ماده ۲۰۱ قانون مجازات اسلامی) برای آن که کسی بتواند در دادگاه سوگند یاد کند، لازم است که ابتدا دادگاه قراری در این مورد صادر کند و سپس اداکننده سوگند با ذکر نام خداوند متعال (به لفظ جلاله والله، بالله، تالله) مطلب خود را بیان کند.

اگر اداکننده سوگند غیرمسلمان باشد، نام خداوند را به زبانی که خود صحبت می کند، بیان می کند. (ماده ۲۰۳ قانون مجازات اسلامی) همچنین برای آن که سوگند معتبر و مؤثر تلقی شود، سوگندخورنده باید عاقل، بالغ و مختار باشد. (ماده ۲۰۲ قانون مجازات اسلامی) در صورتی که سوگند مطابق مقررات ادا شود، دادگاه به نفع سوگندخورنده حکم صادر می کند. البته اگر ثابت شود که سوگند دروغ بوده یا این که اداکننده سوگند شرایط قانونی را نداشته است، به سوگند مزبور ترتیب اثر داده نمی شود.

  • منبع
  • دلگرم

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید