دورهٔ باروک در موسیقی هنری اروپایی از حدود ۱۶۰۰ تا ۱۷۵۰ در نظر گرفته میشود.
موسیقی باروک
باروک کلمهای ایتالیایی و به معنی ناهنجار بوده و از کلمه “بارکو” که در ایتالیایی به معنی مروارید صیقل نیافته، گرفته شده است. موسیقی در دوره موسیقی باروک اغلب بافت چندصدایی/ پلی فونیک داشته اند. مطرحترین چهرههای این دوره از موسیقی کلاسیک باخ، ویوالدی، هندل وآلبینونی هستند.از نظر زمانی،باروک بین دوره رنسانس و دوره کلاسیک قرار دارد. این دوره را موسیقی دانان و تاریخ نویسان ، به سه قسمت آغازین (سال ۱۶۰۰ تا۱۶۴۰ م)، میانی بین (۱۶۴۰-۱۶۸۰م) و پایانی (۱۶۸۰-۱۷۵۰م) تقسیم میکنند.
شاید در زمان کنونی که به این دوره نگاه می کنیم بیشتر آثار در پایان دوره موسیقی باروک ، معروفترین آثار این سبک بشمار بیایند. اما آغاز دوره موسیقی باروک با موسیقیدانان مشهوری چون مونتهوردی یکی از شگفتی ترین دورههای تاریخ موسیقی بشمار می رود.با مطالعه تاریخ این دوره، می توان فهمید که چرا موسیقی دانان ایتالیایی، در این دوره اپرا را خلق کردند. وقتی به بررسی این متون می پردازیم بی درنگ دلیل و برهان خلق اپراها را درک می کنیم دلیلی که با نگاه کردن متون پرشور وحال وجود در آن زمان می توان رسید. در دوره اول دوره باروک، آهنگسازان موسیقی با بافت پلی فونیک یا چند صدایی که در دوره رنسانس وجود داشت را نمی پسندیدند، اما کم کم بافتشان موسیقی ها به سمت چندصدایی رفت.
آهنگسازان سبک خود را برخلاف دوره قبل تغییر داده بودند و برخلاف دوره رنسانس سعی بر استفاده آزاده تر از دیسونانس ها داشتند. تمایل زیاد به تضاد صوتی وجود داشته است. این در حالی بود که در دوره رنسانس صدای ساز، ملودی آوازخوانان را بیشتر و مضاعف می کرد. در ابتدای دوره موسیقی باروک صداهای آوازی با خطهای ملودی که ویژه ساز نوشته شده بود، همراه می شد.
فرمهای موسیقی باروک
بسیاری از فرمهای شناختهشده از موسیقی باروک از جمله کانتاتا (cantata)، کنسرتو (concerto)، سونات (sonata)، اوراتریو (oratorio) و اپرا (opera) از ایتالیا سرچشمه گرفتهاند. اگرچه ایتالیا نقش مهمی در توسعه این ژانرها داشت، اما موسیقی باروکی مفاهیم جدید درباره ضرورت یک “سبک ملیگرایانه” را برای سایر کشورها افزایش داد.
اختلاف بین ملتها نه تنها در نحوه آهنگسازی بلکه در نحوه اجرا، اغلب در موسیقی این دوره شنیده میشود. تضاد بین ایتالیا و فرانسه کاملاً واضح بود. در حالی که به نظر میرسد برخی از کشورها نقش بزرگتری در این دوره داشتند، اما هر ملتی نقش خاص خود را ایفا کرد.
• اپرا (Opera): نمایشی که همراه با سازها در آن آواز خوانده میشود، و در صحنه نمایش داده میشود. اپرا اغلب مانند سخنرانی در بین نوازندگی سازها انجام میشود. آهنگهایی متناوب که در آنها کاراکترها احساسات را در نقاط خاصی ابراز میکنند.
• اوراتوریو (Oratorio): یک درام گسترده موسیقی با متنی مبتنی بر موضوع مذهبی، برای اجرای بدون صحنه، لباس یا اکشن در نظر گرفته شده است. در ابتدا Oratorio به معنای سالن نمازخانه بود، بنایی واقع در مجاورت کلیسایی که به عنوان محلی برای تجارب مذهبی متمایز از مراسم مذهبی طراحی شده بود.
• کانتات (Cantata): یک قطعه گسترده شامل یک سری از توالیها و مجموعههایی از قبیل آریا، دونوازی و گروه کر است. سرچشمه این فرم در اوایل قرن هفدهم ایتالیا بوده است. کانتات بعنوان یک کار سکولار که برای صدای انفرادی و basso Continu ساخته شده بود، شروع شد و به احتمال زیاد برای اجرای در مجامع اجتماعی خصوصی در نظر گرفته شده است.
• سونات (Sonata): اصطلاح سونات که برای توصیف چندین نوع قطعه در دوران باروک استفاده میشود، معمولاً اثری را در چندین حرکت برای یک یا چند ساز (اغلب ویولنها) و باس کنتینو تعیین میکند. سونات برای دو ویولن یا سایر سازهای سهگانه به علاوه باس معمولا سوناتای سه گانه خوانده می شد کاربردی است.
• کنسرتو (Concerto): برگرفته از concertare ایتالیایی (پیوستن به یکدیگر ، متحد شدن)، در دوره باروک اشکال مختلفی به خود گرفت. تا اوایل قرن 18، یک کنسرتو نوعی آهنگسازی بود که یک مجموعه متنوع متشکل از صداها، سازها یا هر دو را متحد میکرد.
ویژگیهای موسیقی باروک
ویژگی مهم موسیقی باروک یگانگی یا به بیان بهتر یکنواختی حالت موسیقی است. اگر قطعهای از موسیقی باروک آرام و ملایم آغاز شود تا انتها همانطور خواهد بود و اگر هم موسیقی در آغاز شاد باشد تا آخر این حالت ادامه پیدا میکند. البته آثار آوازی باروک از این قاعده مستثنی هستند.
آهنگسازان دوره باروک برای هر حس و حالت انسانی زبانی خاص و مشترک ایجاد کرده بودند تا حسی مشترک را به همه افراد شنونده قطعات موسیقی انتقال دهند. این کار باعث شده بود حتی افراد هم برای ابراز حالتهای خاص شخصی از این آهنگها استفاده کنند.
ریتم هم در سبک موسیقی باروک به جز در موارد اندکی تغییر نمیکند و پیوستگی دارد. تم اولیه قطعه موسیقی به شکلهای مختلف برای مثال حالتهای سوالی و جوابی تکرار میشود. شاید تصور شود موسیقی دوره باروک به دلیل پیوستگی قطعات و تکرار پیاپی یک ایده در ملودی یکنواخت است اما در واقع با ریزهکاریهای فراوان تزئین شده است. به همین دلیل اغلب افرادی که شنونده حرفهای موسیقی نیستند موسیقیهای باروک را شبیه به هم میدانند.
موسیقی باروک تاکید بر ضرب دارد و این ویژگی تفاوت اصلی موسیقی باروک با آثار موسیقی رنسانس محسوب میشود. در موسیقی باروک موسیقی سازی و آوازی از یکدیگر جدا شدند و قواعد جدید هارمونی تدوین شد. در این موسیقی سازهای بادی بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است و استفاده از سازهای کلاویهای شکل گرفت.
بافت موسیقی دوره باروک پلی فونیک است و حداقل دو یا چند خط ملودی توجه شنونده را به خود جلب میکند. بافت پلی فونیک از اجرای همزمان چند خط ملودیک و مجزا به وجود میآید. این بافت باعث کامل شدن موسیقی شده و به آن بعد میبخشد.
در انتهای دوره باروک موسیقی دارای بافت چندصدایی بود. خطهای مربوط به سوپرانو و باس مهمترین خطهای ملودی این دوره محسوب میشدند و برای افراد جذابیت بیشتری داشتند.
دورههای زمانی موسیقی باروک
دوره موسیقی باروک در فاصله میان دوره رنسانس و دوره کلاسیک قرار دارد. این دوره به سه دوره آغازین (1600-1640)، دوره میانی (1640-1680) و دوره پایانی (1680-1750) تقسیم شده است. دوره پایانی باروک نماینده آثار مشهور موسیقی باروک محسوب میشود اما موسیقیدانانی نظیر مونتهوردی دوره آغازین را به یکی از انقلابیترین دورههای تاریخ موسیقی تبدیل کردهاند.
در دوره آغازین باروک موسیقیدانان ایتالیایی بر اساس متنهای پرشور و احساس این دوره اپرا را به تاریخ هنر معرفی کردند. در این دوره صداهای آوازی با خطهایی ملودیک همراهی میشدند.
در دوره میانی موسیقی باروک یک سبک جدید متاثر از ایتالیا در تمام کشورهای اروپایی گسترش پیدا کرد. ویژگی مهم این دوره اهمیت موسیقیسازی بود و در میان سازها خانواده ساز ویولن محبوبیت بیشتری در میان مردم داشت.
در دوره پایانی موسیقی باروک جنبههای هارمونی پدید آمدند. موسیقی پلی فونیک مجددا اوج گرفت و یوهان سباستین باخ نهایت هنر خود را به هنر عرضه کرد.
یوهان سباستین باخ به عنوان نماد موسیقی باروک شناخته میشود. فردریک هندل، کلودیو مونتوردی، آرکانجلو کورلی و آنتونیو ویوالدی نیز از دیگر بزرگان موسیقی دوره باروک هستند.
مشهورترین نوازندگان موسیقی دوران باروک
از حدود 1600 تا 1750 ، دوره باروک شاهد خلق برخی از بزرگترین شاهكارهای موسیقایی بود كه تاكنون ساخته شده است.
1. یوهان سباستیان باخ (1750-1685)
باخ، نابغه موسیقی دوران باروک است. به اعتقاد برخی، او عالیترین آهنگساز و از برترین نوازندگان باروک است. ساختههای باخ با نقاشیهای داوینچی و شاهکارهای شکسپیر در ادبیات مقایسه میشود.
اثر شاخص: St. Matthew Passion (ساختهشده در سال 1727 در فرم اوراترویو)
2. آنتونیو ویوالدی (1741-1678)
با آنتونیو ویوالدی ، موسیقی باروک ایتالیایی به حد اعلای خود رسید. دنیای مرفه و پرتحرک ونیز معاصر در تمام آثار او می درخشد.
اثر شاخص: The Four Seasons (ساختهشده در سال 1723 در فرم کنسرتو)
3. جرج فردریک هندل (1759-1685)
هندل یکی از غولهای تاریخ موسیقی است. موسیقی او شاد، با اعتماد به نفس و ملودیک است.
اثر شاخص: Messiah (ساختهشده در سال 1741 در فرم اوراتوریو)
4. هنری پرسل (1695-1659)
بسیاری پورسل را بزرگترین آهنگساز انگلیسی تمام زمان میدانند. از جمله تأثیرگذارترین آثار او میتوان به اپرای Dido و Eeneas و نیمهاپرا The Queen Fairy و King Arthur اشاره کرد.
اثر شاخص: The Fairy Queen (ساختهشده در سال 1692 در فرم نیمهاپرا)
5. کلودیو مونتوردی (1643-1657)
مونتوردی (Monteverdi)، آهنگسازس که پلی میان دوره رنسانس و باروک ایجاد کرد. ، یدون اغزاق او را میتوان یکی از قدرتمندترین چهرههای تاریخ موسیقی قلمداد کرد. از جمله آثار برجسته او میتوان به اپرای Orfeo و L’incoronazione di Poppea اشاره کرد.
اثر شاخص: Vespers (ساختهشده در سال 1610 در فرم کنسرتو)
6. هاینریش شوتس (1672-1585)
هاینریش شوتس بزرگترین آهنگساز آلمانی قرن 17 و از اولین چهرههای شاخص بینالمللی آلمان در موسیقی بود.
اثر شاخص: Musikalische Exequien (ساختهشده در 1636 در فرم کنسرتو)
7. دومنیکو اسکارلاتی (1757-1685)
اسکارلاتی بخش وسیعی از موسیقی مبتنی بر ساز (Instrumental) به ویژه سوناتهای پیانو را تولید کرد. این آثار ژانر سونات را بیحدوحصر گسترش داده و فضیلت و درخششی را معرفی کرد که زمینه جدیدی در موسیقی دوره باروک به وجود آورد.
اثر شاخص: مجموعه سوناتها
8. ژان فیلیپ رامو (1764-1683)
یک آهنگساز افسانه ای که چهره اپرا فرانسوی را دگرگون کرده بود. ژان فیلیپ رامو جلوتر از زمان خود بود. تئوریها و آثار وی با الهام از نوآوران موفق اپرا مانند گلک و واگنر شاخته شده است.
اثر شاخص: Overtures (از ابداعات رامو است. Overtures قطعهای است که پیش از شروع اپرا نواخته میشود)
9. آرکانجلو کورلی (1713-1653)
کورلی بنیانگذار اصلی نوازندگی ارکسترال مدرن و آهنگسازس بود که دو شکل جدید موسیقی را به وجود آورد:سه گانه باروک، سونات انفرادی و کنسرتو گروسو.
اثر شاخص: Complete Concerti Grossi
10. گئورگ فیلیپ تیلمان (1767-1681)
Telemann احتمالاً پرکارترین آهنگساز تاریخ موسیقی بود. او تقریباً به همان اندازه که باخ و هندل در روی هم آهنگ ساختند، تولید داشت. این کارها شامل 600 overtures فرانسوی یا مجموعههای ارکسترال، 200 کنسرت ، 40 اپرا و بیش از 1000 قطعه موسیقی کلیسا است.
اثر شاخص: oncertos & Cantata Ihr Völker Hört
دیدگاه