موسیقی فولک
موسیقی فولک نوعی از موسيقی سنتی و روستايی است كه اصالتاً نسل اندر نسل در خانواده ها و گروههای كوچك سینه به سینه نقل شده است. معمولاً موسيقی فولک همانند ادبيات فولک به صورت شفاهی زنده است. اين موسيقی به جاي خواندن از طريق شنيدن آموخته ميشود و معمولاً برای ساخت قعات آن از آلات موسيقی بومی استفاده می شود.
موسیقی فولک شامل انواع فولك سنتی و فولک مدرن (فولك در قرن 20 ام) است. كلمه انگليسی فولک برگرفته از كلمه آلمانی ولک (volk) به معنای مردمان است و به مردم عادی انگلستان اشاره دارد، افرادی كه افسانه ها و داستانها را از طريق شعر به نسلهای بعد منتقل كردند و قادر به چاپ كتابهايی در اين باره نبودند.
از ويژگی های مهم اين ژانر می توان به انتقال شفاهی اين نوع موسيقی، ارتباط با فرهنگ مليتی، استفاده به عنوان تکریم رويدادهای تاريخی و شخصی، عدم وجود كپی رايت روی اشعار و ادغام فرهنگ های مختلف نام برد.
موسيقی فولک موسيقی مردم عامه است. اشعار در اين ژانر موسیقی توسط آهنگسازهای متبحر نوشته نشده بلكه توسط مردم عادی و گمنام خلق شدهاند، به همين دليل تحت عنوان ناشناس، ترانهی فولك، سنتی شناخته می شوند. با توجه به اينكه اولين بار اين نوع موسيقی با آوازخوانی به جای نوشتن نت ارائه شد، يكی از قابليتهای اين ژانر موسيقی آوازخوانی است. اين ژانر چه از نظر موسيقيايی چه از نظر شفاهی دارای ساختار ساده است و همين سادگی، به آن جذابيت و گيرايی خاصی بخشيده است. گاهی اوقات موسيقی فولك به راحتی بدون همراهی سازهای موسيقی اجرا می شود و در صورت لزوم استفاده از سازهای موسيقی، معمولاً سازهای موسيقی غير رسمی تر در آن استفاده می شود.
سبک موسیقی فولک که به خاطر محبوبیت و عام بودن در سطح جامعه به سبک سنتی نیز مشهور شده است، از جمله سبکهای موسیقی است که پیوندی ناگسستنی با فرهنگ هر جامعه دارد. سبک موسیقی فولک از ان دست ژانرهای موسیقی است که معمولا در مجالس و همنشینیها با پایکوبی و آوازخوانی همراه میشود و به همین دلیل نیز نقش قابل توجهی در افزایش نشاط اجتماعی دارد. به همین دلیل بسیاری از واقعیتها در مرود سبک موسیقی فولک به صورت شفاهی و سینه به سینه به دست ما رسیده است. این مسأله به حدی جدی است که هیچ اطلاعی در مورد آهنگساز اولیهی آهنگهای سبک موسیقی فولک نداریم و چه بسا بسیاری از این قطعات ابتدا توسط مردمان عادی و به صورت شفاهی خوانده و نواخته شده باشند و سپس توسط آهنگسازی خوش ذوق ثبت و ضبط شده باشند. با این توضیحات جای تعجب ندارد که هر کشوری موسیقی فولک مخصوص خود را داشته باشد و موسیقی فولک محبوب در هر کشوری با کشورهای دیگر تفاوتهای فاحشی داشته باشد.
سازهای مهم موسیقی فولک
ساز بانجو، دولسيمر (dulcimer)، آتو هارپ، فيدل (fiddle)، ماندولين، دوربو، زنبورك، جاگ (jug)، قاشقک، washboard، ديوان (bağlama)، بوزوکی (bouzouki)، داربوكا (darbuka)، دهلك (dholak)، اوكارينا (ocarina)، پنفلوت (pan flute)، سیتار (sitar)، عود (oud)، كوزه (udu)، تنبور (tambura).
هنرمندان معروف موسیقی فولک
موسیقی و اشعار در اين ژانر توسط آهنگسازان متبحر نگاشته نشده است بلكه توسط مردم عادی و گمنام در نقاط مختلف دنيا خلق شده است. برخی آهنگسازان به بازسازی اين آهنگهای قديمی پرداخته و برخی ديگر آهنگهايی مشابه با آنها خلق كردهاند. هر منطقهی جغرافيای موسيقی فولك خاص خودش را داراست و موسيقی فولك برخی كشورها و برخی مناطق معروفتر از ساير نقاط است كه می توان به آهنگسازان زير اشاره كرد:
آمريكا: پيت سيگر، لوسيندا ويليامز، تونس وان زانت، رابن و ليندا ويليامز
ايران: سيد خليل عالی نژاد
اسكاتلند: داگی مکلین
اسپانيا: پلاسیدو دومینگو
استراليا: یوتو ییندی
توسعه موسیقی فولک
قبل از سال ۱۹۳۰ این نوع موسیقی تنها مربوط به مراسم ها و جشن های محلی بود و استفاده از آن در کنسرت ها و مراکز هنری چندان مرسوم نبود. اما در دهه ۱۹۳۰ این ژانر مورد توجه هنرمندانی همچون وودی گاتری، پیت سجر، جیمی راجرز و بورل ایس قرار گرفت و به یکی از سبک های پر طرفدار موسیقی جهان تبدیل شد. این موسیقی تا اوایل دهه ۱۹۶۰ مورد توجه قرار گرفت و بیشتر موضوعاتی همچون وضعیت طبقه کارگر جامعه و سختی های مربوط زندگی به آن ها را بیان می کرد.
پس از جنگ جهانی دوم، در آمریکا و بریتانیا سبک جدیدی از موسیقی فولک به وجود آمد که دیگر با آلات موسیقی سنتی نواخته نمی شد و تقلیدی از موسیقی سنتی گذشته بود.
هنرمندان فعال در این ژانر گرایشات چپ گرایانه مربوط به سوسیالیست ها و کمونیست ها داشتند و از طریق این موسیقی، عقاید خود را با مردم به اشتراک می گذاشتند.
در اواسط دهه ۶۰ تا ۷۰ این موسیقی توسط باب دیلن توسعه یافت. او اولین کسی بود که موسیقی فولک را به شکل جدیدتری ارائه کرد. او در سال ۱۹۶۵ سبک سنتی موزیک فولک را متحول کرد و از آلات موسیقی الکتریکی به جای آلات موسیقی سنتی استفاده نمود. این اقدام یک انتقال بزرگ از گیتار آکوستیک به گیتار الکتروآکوستیک بود که در آن زمان مورد استقبال مردم واقع نشد. او پایه گذار سبک جدیدی از فولک بود که دیگر نام آن را نمی توان موسیقی سنتی و محلی نامید.
ویژگی ها موسیقی فولک
شناخت فرهنگها
سبک موسیقی فولک از جمله سبکهای موسیقیایی است که با علومی همچون مردمشناسی و جامعهشناسی پیوندی تنگاتنگ دارد، چرا که موسیقی فولک از آن دست موسیقیهایی است که از دل بر میآید و چون از دل برآمده است سر ضمیر فرهنگهای مختلف را هویدا میکند. آهنگهای سبک موسیقی فولک به خوبی بیانگر احساسات و علائق فرهنگهای گوناگون هستند.
سادگی در موسیقی
سبک موسیقی فولک سبکی ساده و در دسترس است به این معنا که آهنگهای این سبک موسیقی توسط افراد عادی جامعه خوانده میشود و موسیقی این سبک را نوازندگان محلی و بیادعا مینوازند. در سبک موسیقی فولک از سازهای جذابی استفاده میشود و این سازها در بین مخاطبان عام محبوبیت بالایی دارند، از سوی دیگر قطعات سبک موسیقی فولک هارمونیک و گوشنواز هستند و به همین دلیل خیلی سریع بر سر زبانها میافتند طرفدار پیدا میکنند. به همین دلیل نیز در هر مجلسی که آهنگی از سبک موسیقی فولک اجرا شود، سرور و پایکوبی به همراه خواهد داشت. ملودیهای ساده درام، ویولن، فیدل، چنگ و بگپایپ از جمله سازهای محبوب سبک موسیقی فولکلور در کشورهای انگلیسی زبان هستند.
کشورهای همصدا
شاید برای شما نیز این پرسش پیش آمده باشد که چرا سبک موسیقی فولکلور که باید ریشه در فرهنگ هر کشور داشته باشد، گاهی اوقات در میان چند کشور دوست و همسایه صدایی یکسان دارد. این اتفاق به این دلیل رخ میدهد که گاهی اوقات محبوبیت آهنگهای فولک در یک کشور به اندازهای بالا میرود که این شهرت و محبوبیت تنها محدود به مرزهای یک کشور نشود و آهنگهای سبک فولک از یک کشوری به کشور دیگر کوچ کنند.
هدفی فرهنگی
هدف اصلی سبک موسیقی فولک پاسداشت و نگهداری از آداب و رسوم سنتی هر قوم و فرهنگی است که موسیقی را وسیلهی مناسبی برای پادسداشت دستاوردهای فرهنگی خود میدانند.
چند صدایی بودن
هیچ قانون از قبل نوشتهای در مورد تعداد خوانندگان در سبک موسیقی فولک وجود ندارد و ممکن است تعداد خوانندگان این سبک، در کشوری مانند روسیه در بعضی ترانهها به چهار نیز برسد یا اینکه در انگلستان از یک نفر بیشتر تجاوز نکند.
مخالفت با تبعیضهای اجتماعی
امکان مشارکت و خواندن ترانههای سبک موسیقی فولک برای تمام اقشار اجتماعی وجود دارد و در طول تاریخ از گاوچرانهای غرب وحشی تا انسانهای اسیر در زنجیر بندگی بدون هیچ مزاحمت یا ممانعتی در سبک موسیقی فولک خواندهاند و تجربهورزی کردهاند.
انسجام اجتماعی
تأثیرات مثبت سبک موسیقی فولک تنها به حوزهی هنر یا موسیقی محدود نمیشود و این سبک موسیقی از جمله محدود ژانرهای هنری است که نقش غیر قابل انکاری در افزایش انسجام اجتماعی از طریق پاسداری از فرهنگ و سنتهای اجتماعی ایفا میکند. از سوی دیگر عموما ترانههای سبک موسیقی فولک پیامهای مثبت و سازندهای برای شنوندگان خود دارند که چنین پیامهایی نیز در ارتقای انسجام اجتماعی مؤثر هستند.
حکایتهای اجتماعی
ترانهها و آهنگهای سبک موسیقی فولک محمل مناسبی برای روایت و انتقال حکایتها و قصههای قدیمی از نسل به نسل دیگر هستند. هیچ معلوم نیست اگر سبک موسیقی فولک از قصهها و حکایتهای قدیمی صحبت نمیکرد، بعد از گذشت تمام این سالها چه تعداد از این قصهها و حکایتها به دست ما رسیده بود.
ریشههای هنری
Thomas Percy در کشور انگلستان و Gottfried von Herder از کشور آلمان از اولین افرادی هستند که اقدام به انتشار آهنگهای فولک کردند و به این ترتیب راه را برای ورود سبک موسیقی فولک به دنیای رسمی ژانرهای موسیقی فراهم کردند.
موسیقی فولک در ایران
کشور ما با داشتن قدمتی چند هزار ساله و فرهنگ و آداب و رسوم متفاوت، طیف گسترده ای از موسیقی محلی و سنتی خاص خود را دارد. در کشور ما نواختن موسیقی برای انتقال عواطف و احساسات مردم در مراسم های مختلف مورد استفاده قرار می گرفت. از این رو انواع مختلفی از سازها وجود دارد که هر یک مربوط به منطقه ای خاص و دوره ای خاص است.
موسیقی فولکلور در ایران برای منطقه ای به خصوص نبوده و در تمامی شهرها و روستاها نوعی از آن نواخته می شده؛ اما این نوع موسیقی بیشتر در استان های خراسان، لرستان، کردستان، آذربایجان، گیلان و در میان اقوامی همچون ترکمن، بختیاری، بلوچ رواج داشته است. این موسیقی ها نه تنها در ملودی بلکه در زبان و گویش نیز با یکدیگر متفاوت هستند و برای نواختن هر یک از آن ها، از ساز بخصوصی استفاده می کردند.
از جمله سازهایی که بیشترین کاربرد را در موسیقی فولک ایران داشته، می توان به ستار، دف، دهل، دمام، کرنا، سرنا، نی، تار و بسیاری دیگر از سازهای سنتی ایرانی اشاره کرد. موسیقی فوکلور ایران سرمایه ای ارزشمند از نسل گذشته است که حفظ آن می تواند نشانگر فرهنگ و تمدن بی همتایی این مرز و بوم به جهانیان و نسل های آینده باشد.
در متون فارسی و تا اواخر دهه ۴۰، از موسیقی فولکلر به عنوان موسیقی محلی یاد می شد؛ در صورتی که با افزایش گرایش های فرهنگ شناسی اروپایی در این دوره، بازشناسی دوباره این واژه در دستور کار دولت قرار گرفت.
بنابراین در اوایل دهه ۵۰ واژه “موسیقی نواحی ایران” را برای بیان این سبک از موسیقی مورد استفاده قرار دادند.
دیدگاه