کنفرانس یالتا که گاهی کنفرانس کریمه یا کنفرانس آرگنات نیز خوانده می‌شود، کنفرانسی است که فرانکلین روزولت - رییس جمهور آمریکا - و ونیستون چرچیل - نخست وزیر بریتانیا - و استالین - نخست وزیر شوروی - در یالتا واقع در شبه جزیره کریمه (جنوب روسیه) در ساحل دریای سیاه از 4 تا 11 فوریه 1945 تشکیل دادند؛ این کنفرانس از سلسله کنفرانس های پس از جنگ جهانی دوم بود که بعد از کنفرانس تهران در سال 1943 و قبل از کنفرانس پتسدام، میان رهبران سه کشور یاد شده صورت گرفت.
کنفرانس یالتا
چند ماه پیش از پایان جنگ جهانی دوم از چهارم تا یازدهم فوریه سال 1945 به مدت هشت روز در کاخ تزارها در شهر یالتا واقع در شبه جزیره کریمه، نشست سران کشورهای ائتلاف ضد هیتلر، فرانکلین روزولت رئیس‌جمهور آمریکا و وینستون چرچیل نخست‌وزیر انگلستان و جوزف استالین رهبر شوروی، برای گفتگو در خصوص شکست نهایی آلمان فاشیست و متحدانش و همچنین برای دست یابی به یک سیاست و برنامه مشترک پس از پایان جنگ برگزار شد.
رئیس جمهور آمریکا و نخست وزیر انگلیس اصرار داشتند این کنفرانس در نقاط دیگری از جمله اسکاتلند، آتن، رم، قبرس، مالت، مصر و بیت المقدس تشکیل شود اما استالین به بهانه اینکه مسافرت با هواپیما برای سلامتی او ضرر دارد، نپذیرفت و کنفرانس سرانجام در یالتا تشکیل شد. این یک موفقیت برای استالین بود.
استالین ترفندهایی به کار برد تا هیئت های نمایندگی آمریکا و انگلیس در یالتا نزدیک هم نباشند و نتوانند دائم با هم در تماس باشند.لذا مقر خود را در ساختمانی میان اقامتگاه رئیس جمهور آمریکا و نخست وزیر انگلیس قرارداد تا هم ارتباط این دو کم شود و هم رفت و آمدهای آنان را کنترل کند.
تصمیم‌های مهم این کنفرانس درباره جنگ عبارت بود از اینکه تسلیم آلمان باید بی‌قید و شرط باشد؛ جنایتکاران جنگی آلمان باید به سرعت به محاکمه کشیده شوند؛ غرامات جنگ باید جبرا مطالبه شود؛ کشورهای آزاد شده اروپای شرقی باید از انتخابات آزاد دموکراتیک برخوردار شوند؛ مرزهای لهستان و روسیه باید به زیان آلمان، تا رودخانه‌های ادر و نایسه، به سمت غرب منتقل شوند و در نهایت اتحاد شوروی طی سه ماه پس از خاتمه جنگ اروپا، به جنگ علیه ژاپن ملحق خواهد شد.
در موافقت‌نامه یالتا تصمیم‌هایی مرتبط با ساز و کار سازمان ملل که در آن روزگار در حال تاسیس بود گرفته شد که عبارتند از اینکه عضویت در این سازمان جدید جهانی برای تمام کشورهایی که تا یکم مارس 1945 به قدرت‌های محور اعلام جنگ کرده باشند، آزاد خواهد بود. یک نظام سرپرستی برای جایگزینی موافقت‌نامه قیمومیت جامعه ملل تاسیس خواهد شد و در نهایت حق وتو در شورای امنیت در خصوص تصمیمات ناظر بر رویه‌ها اعمال نخواهد شد و همچنین از سوی یکی از طرف‌های یک مناقشه، برای جلوگیری از رسیدگی به آن مناقشه، نمي‌توان استفاده كرد.
می توان گفت که موافقت‌نامه یالتا به تجدید آرایش در ساختار قدرت و حوزه‌های نفوذ در اروپای شرقی و آسیا یاری رساند چرا که در پایان جنگ جهانی دوم هیچ معاهده عمومی برای صلح به امضا نرسید و موافقت‌نامه مذکور به ابزاری اصلی برای هماهنگ‌سازی سیاست‌های قوای پیروز متفقین در قبال کشورهای مغلوب محور بود.
اما در نهایت هدف اصلی انگلستان و آمریکا مبنی بر ممانعت از تسلط شوروی بر اروپای شرقی تحت اشغال ارتش سرخ و کمونیست شدن آن، نظر به دستکاری شوروی در انتخابات آن کشورها به منظور تضمین پیروزی کمونیست‌ها در مقطع سال‌های 1946 تا 1948 پس از جنگ،عقیم ماند.
شوروی تمام اروپای شرقی را سهم خود می دانست، به علاوه خواستار محاکمه سران آلمان و ژاپن به عنوان جنایتکار جنگی بود. ایجاد بلوک شرق و بلوک غرب در واقع از کنفرانس یالتا آغاز شد . شوروی معتقد بود که باید در دادگاه نورنبرگ تمام فرماندهان آلمانی اعدام شوند ولی رؤسای دول غربی در مقابل آنها ایستادند و در دادگاه نورنبرگ که در سال ۱۹۴۶ تشکیل شد عده ای محکوم به مرگ، چند نفر نیز تبرئه و دیگران هم به حبس های طولانی مدت محکوم شدند.
کنفرانس یالتا و تقسیم جهان
کنفرانس یالتا نوعی تقسیم جهان و غنائم جنگی میان فاتحان جنگ جهانی دوم بود که رهبران نظام های سرمایداری و سوسیالیستی، جهان را به نام منافع حیاتی خود تقسیم نمودند.
در این کنفرانس هشت روزه، تصمیم نهایی درباره شکست دادن آلمان و تصرف و تسلیم بی قید و شرط آن گرفته شد. همچنین تصمیم گرفته شد که هر یک از سه دولت، منطقه‌ای از آلمان را اشغال کنند ولی اداره مشترک آن زیر نظر «کمیسیون نظارت» باشد که از فرماندهان عالی نیروهای اشغالگر در برلین تشکیل می‌شود. سران متفقین در یالتا تصمیم گرفتند آلمان را غیرنظامی کرده و خاک آن را به 3 منطقه اشغالی تقسیم کنند اما چرچیل موفق شد روزولت و استالین را قانع کند که منطقه ای از خاک آلمان نیز به فرانسه اختصاص یابد.
در مورد کشورهای اروپایی که از یوغ اشغال آلمان آزاد شده بودند، سران متفقین در یالتا به توافق رسیدند این کشورها را در انتخاب سرنوشت خود آزاد بگذارند، البته به استثنای سرزمین هایی که شوروی قصد داشت به خاک خود منضم کند؛ اما استالین برخلاف تعهد خود رژیم کمونیستی را به تمام کشورهای اروپای شرقی و مرکزی که توسط ارتش سرخ آزاد شده بودند، به استثنای اتریش، تحمیل کرد. در عین حال، پس از این که آمریکا از بمب اتمی در جنگ با ژاپن استفاده کرد و چند روز قبل از تسلیم شدن این کشور، ارتش شوروی به سرعت مناطقی را در خاور دور اشغال کرد.
از دیگر مسائل مطرح شده در این کنفرانس موضوع تنگه‌های بسفر و داردائل و ایجاد سازمان ملل و موضوع قیمومیت در سازمان ملل متحد، مسئله ایران و تخلیه آن از قوای متفقین وهمکاری شوروی و آمریکا در حمله به ژاپن مورد بررسی قرار گرفت.
کنفرانس یالتا موجب مناقشات زیادی در جهان شد. عده‌ای چون آرتور کنت، نویسنده کتاب «یالتا یا تقسیم جهان»، برآنند که نه تنها یالتا سبب واگذاری اروپای شرقی به شوروی شد بلکه کودتای پراگ، دیوار برلین، پیروزی مائو، جنگ کره، امور کوبا و خلاصه تقویت کمونیسم بین المللی را نیز به دنبال آورد. در مقابل، عده‌ای نیز تصمیمات یالتا را تصویب و تثبیت واقعیاتی می‌دانند که از قبل وجود داشت.
پی یر رونون، هدف ایالات متحده و انگلستان را «نجات اروپا از بلشویسم به وسیله سازش دوستانه» توصیف می‌کنند. هر چند در کنفرانس یالتا هم رسماً سخنی از تقسیم مناطق نفوذ به میان نمی‌آید؛ ولی عملاً روسها بر نیمی از اروپا تسلط یافتند و احزاب طرفدار خود را در اکثریت کشورهای شرق برای بدست آوردن قدرت آماده کردند.
موضوع دیگری که در کنفرانس مطرح شد سازمان ملل متحد بود که به اصرار و پیشنهاد روزولت طرح گردید. چگونگی ایجاد این سازمان که قبلا در کنفرانس دامبارتن اوکسل در ماه اوت 1944 مورد بحث و توافق قرار گرفته بود، در یالتا تکمیل و در 26 ژوئن در سانفرانسیسکو به تصویب 49 کشور که به ژاپن و آلمان اعلان جنگ داده بودند، رسید. ناتوانى جامعه ملل در جلوگیرى از بروز جنگ جهانى دوم و از سوى دیگر عدم کارآیى این نهاد بین‌المللى براى تامین منافع قدرت‌هاى بزرگ، به تولد «سازمان ملل متحد» انجامید . تأسیس سازمان ملل نتیجه مذاکرات منشور آتلانتیک شمالی، اعلامیه ملل متحد، کنفرانس مسکو، کنفرانس تهران ، کنفرانس دمبارتن اکسل و به خصوص کنفرانس یالتا بود. منشور ملل متحد یا اساسنامه سازمان ملل متحد، مشتمل بر یک مقدمه و ۱۱۱ ماده و یک ضمیمه ۷۰ ماده‌اى مربوط به اساسنامه دیوان بین‌المللى دادگسترى، ابتدا مورد موافقت قدرت‌هاى پیروز جنگ جهانى دوم قرار گرفت و سپس سایر کشورها با آن موافقت کردند.
تشریفات در کنفرانس یالتا
استالین که میزبان این کنفرانس بود، پذیرایی مفصلی از رئیس جمهور آمریکا و نخست وزیر انگلستان و هیئت های نمایندگی آنها به عمل آورد و البته امتیازات زیادی نیز گرفت. برای پذیرایی از میهمانان ۱۳ تن خاویار به همراه سرآشپز کاخ کرملین و معاونان او که متخصص غذاهای گوناگون بودند، به یالتا حمل شد.
آبدارچی کرملین متخصص مشروبات و معاون ارمنی سرآشپز کرملین متخصص غذاهای قفقازی بودند.
روزولت در کنفرانس تهران، مجذوب استالین شده بود و به تذکرات دیگران برای رعایت احتیاط در مذاکره با او اعتنا نمی کرد.
دیدگاه