زندگینامه داریوش مهرجویی
داریوش مهرجویی در ۱۷ آذر ۱۳۱۸ در تهران و در خانواده‌ای فرودست متولد شد، مهرجویی در نوجوانی نقاشی را آموخت و به موسیقی علاقه‌مند شد و در کلاس موسیقی نیز شرکت کرد. او همچنین با کمک پدرش سنتور نواخت و پس از آشنایی با موسیقی کلاسیک، پیانو نواخت.
او در ۱۷ سالگی به سینما علاقه‌مند شد و برای درک بهتر فیلم‌های روز به آموختن زبان انگلیسی پرداخت. داریوش مهرجویی به مدت یک سال مدیریت هتل آتلانتیک را برعهده داشت و در بیست سالگی برای تحصیل راهی امریکا شد.
مهرجویی نخست سینما می‌خواند اما زود سینما را رها کرد و در فلسفه به ادامه تحصیل پرداخت و لیسانس فلسفه خود را در سال ۱۳۴۴ از دانشگاه یوال‌سی امریکا گرفت و در همان سال سردبیری نشریه پارس ریویو را برعهده گرفت.
مهرجویی ابتدا با فریار جواهریان ازدواج کرد که یکی از مهندسین معمار نامی ایران بود، حاصل این ازدواج دو فرزند با نام‌های مریم و صفا بود. سپس با وحیده محمدی فر ازدواج کرد و حاصل این ازدواج دختری به نام مونا است.
آغاز فعالیت های سینمایی داریوش مهرجویی
داریوش مهرجویی فعالیت در سینما را با کارگردانی فیلم “الماس 33” آغاز کرد. این فیلم در 5 بهمن 1346 در تهران روی پرده رفت و فروش متوسطی داشت و با توجه به هزینه بالای ساخت آن شکستی تجاری محسوب می شد و توجه منتقدین را هم چندان به خود جلب نکرد اما پس از آن در سال 1348 با هم‌کاری غلامحسین ساعدی فیلمنامه “گاو” را از روی یکی از داستان‌های کوتاه “عزادارن بیل” نوشته غلامحسین ساعدی نوشت و کارگردانی کرد.
علی نصیریان، عزت الله انتظامی، جمشید مشایخی و پرویز فنی‌زاده بازیگران اصلی فیلم هستند. گاو جز اولین فیلم‌های ایرانی بود که در غرب و اروپا مورد توجه و تحسین قرار گرفت.
نقش داریوش مهرجویی در ساخت فیلم گاو در سینمای نوی ایران نقشی کاملاً چشمگیر بود. این فیلم برای مهرجویی و سینمای ایران جوایز متعددی را در جشنواره‌های بین‌المللی به ارمغان آورد. گاو هم از نظر تجاری هم از نظر هنری فیلم موفقی از کار درآمد و فصل جدیدی در سینمای ایران گشود.
تا قبل از انقلاب سال ۵۷ مهرجویی پنج فیلم ساخت و پس از انقلاب به جز وقفه چند ساله و مهاجرت به فرانسه و علیرغم توقیف برخی از آثارش همواره یکی از فیلم‌سازان مطرح و پرکار ایرانی بوده است.
آثار سینمایی داریوش مهرجویی
براساس نتایج یک نظرسنجی در سال ۱۳۸۳، او با آفریدن هفت شخصیت، بیشترین شخصیت سینمایی ماندگار را در سینمای ایران خلق کرده است. همچنین شخصیت هامون در فیلمی به همین نام از مهرجویی، ماندگارترین شخصیت در تاریخ سینمای ایران دانسته شده است.
مهرجویی دارای آثار ماندگار فراوان در سینما، سینمای مستند، ترجمه، نگارش کتاب و نگارش فیلمنامه است.
فیلم گاو
فیلم گاو در سال ۱۳۴۸ ساخته شد و یکی از اولین فیلم‌های سینمای ایران است که در غرب و اروپا مورد توجه قرار گرفته است. این فیلم براساس داستان عزاداران بیل نوشته غلامحسین ساعدی و با کمک ساعدی در تهیه فیلمنامه ساخته شده است.
گاو که با رای گیری منتقدان در سال‌های ۱۳۵۱، ۱۳۶۷ و ۱۳۷۸ به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران انتخاب شده است در جشنواره‌هایی مانند کن، برلین، مسکو، لندن و لس آنجلس روی پرده رفت.
این فیلم سینمایی پس از نمایش در جشنواره‌های مختلف نظر کارگردان‌هایی مانند فدریکو فلینی را جلب کرد، گاو که از فیلم‌های موج نوی سینمای ایران است با بازیگرانی چون عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان، جمشید مشایخی و پرویز فنی زاده جوایز متعدد داخلی و خارجی را کسب نموده است.
فیلم دایره مینا
پنجمین فیلم داریوش مهرجویی در سال ۱۳۵۳ ساخته شد، دایره مینا مدتی توقیف شد و اولین فیلم جنجالی مهرجویی بود که در آن خون فروش‌هایی که خون جمع می‌کردند و به بیمارستان‌ها می‌فروختند به تصویر کشیده شد، اما در انتها باعث تاسیس سازمان انتقال خون در ایران شد.
فیلم اجاره نشین ها
این فیلم سینمایی کمدی درام محصول سال ۱۳۶۵ است که در سال ۱۳۶۶ به نمایش عمومی در آمد و به پرفروش‌ترین فیلم آن سال تبدیل شد، این فیلم در زمانی ساخته شد که فیلم‌های کلیشه‌ای و شعارزده سینمای ایران را به تسخیر خود درآورده بودند و از این جهت فیلمی بسیار متفاوت است.
فیلم هامون
هامون نام فیلمی اجتماعی و سوررئالیستی است که در سال ۱۳۶۸ به کارگردانی داریوش مهرجویی ساخته شد. از بازیگران معروف این فیلم می‌توان از خسرو شکیبایی، بیتا فرهی، عزت‌الله انتظامی، فتحعلی اویسی نام برد. این فیلم رنگی و ۱۲۰ دقیقه است.
حمید هامون که با همسرش، مهشید، دائم کش‌مکش دارد زندگی کابوس گونهٔ خود را مرور می‌کند. او که مشغول نوشتن رساله‌اش دربارهٔ عشق و ایمان است، در پی دوست قدیمی و مرادش علی عابدینی می‌گردد. خانه و کاشانه را ترک می‌کند و دست به اعمال دیوانه‌واری می‌زند. او در حالتی پریشان، در پی شکایت‌هایش، خود را به امواج دریا می‌سپارد، اما عابدینی او را نجات می‌دهد.
همچنین، این فیلم به دغدغه‌های جوانان روشنفکر بعد از انقلاب می‌پردازد؛ میان دنیاخواهی و آرمان‌خواهی. تصویری از آرمان‌خواهی که به‌دلیل حبّ دنیوی (زیبایی و…) در تلاطم است و درمقابل، علی عابدینی فردی که تکلیفش با خودش مشخص است و دنیا را فدای آرمان‌ها و عقایدش کرده‌است. (مهرجویی خود می‌گوید که داستان این فیلم با الهام‌گرفتن از بوف کور صادق هدایت نوشته شده است.
فیلم لیلا
لیلا فیلمی است که در سال ۱۳۷۵ ساخته شد، این فیلم را می‌توان به نوعی تکمیل‌کننده سه‌گانه سارا و پری محسوب کرد این فیلمنامه اقتباسی در مورد بچه‌دار نشدن یک زن در ساختار سنتی است.
فیلم درخت گلابی
درخت گلابی فیلمی از داریوش مهرجویی است که بر اساس داستان کوتاهی از مجموعه داستان جایی دیگر، نوشته گلی ترقی در سال ۱۳۷۶ منتشر شد.
فیلم سنتوری
سنتوری یا علی سنتوری در سال ۱۳۸۵ در ژانر درام ساخته شد و فیلمی است اجتماعی با رویکردی انتقادی که تم اصلی آن تضاد سنت و مدرنیته در جامعه امروز ایران است، این فیلم توقیف شد و از اکران بازماند و پس از چند سال وارد شبکه نمایش خانگی شد.
فیلم لامینور
لامینور فیلمی که پس از شش سال دوری مهرجویی از سینما در سال ۱۳۹۸ ساخته شد و تهیه کننده آن رضا درمیشیان است، نکته ویژه این فیلم همکای مهرجویی با علی نصیریان و عزت‌الله رمضانی‌فر پس از چهل سال است.
از دیگر فیلم‌های مهرجویی می‌توان به آقای هالو، بانو، مهمان مامان، نارنجی پوش، اشباح و بمانی اشاره کرد.
رمان های مهرجویی
- به خاطر یک فیلم بلند لعنتی، نشر قطره، ۱۳۸۸
- روشنفکران رذل و مفتش بزرگ، مترجم: جمشید شیرازی، نشر هرمس ۱۳۸۹
- در خرابات مغان، نشر قطره، ۱۳۹۱
- آن رسید لعنتی، نشر به نگار، ۱۳۹۵
- سفرنامه پاریس، عوج کلاب، نشر به نگار، ۱۳۹۵
ترجمه های مهرجویی
- بعد زیبایی شناختی و زیباشناختی واقعیت اثر: هربرت مارکوزه
- جهان هولوگرافیک اثر: مایکل تالبوت
- یونگ، خدایان و انسان مدرن اثر آنتونیو مورنو
- نمایشنامه‌های غرب واقعی و طفل مدفون اثر: سام شپارد
- آوازه‌خوان طاس و درس اثر اوژن یونسکو
جوایز مهرجویی
مهرجویی ده‌ها جایزه داخلی و خارجی را برای فیلم‌های مختلف از آن خود کرده است، از جمله:
- جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم لاروشل، فرانسه، ۱۹۷۴، گاو
- جایزه ویژه بین‌المللی کاتولیک‌ها، جشنواره فیلم برلین، آلمان، ۱۹۷۸، دایره مینا
- سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه جشنواره فیلم فجر، ۱۹۹۰، هامون
- جایزه برنز بهترین فیلم در بیست و چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم هیستون، آمریکا، ۱۹۹۱، هامون
- جایزه صدف طلایی بهترین فیلم در چهل و یکمین جشنواره فیلم سن‌سباستین، اسپانیا، ۱۹۹۳، سارا
- برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر، ۱۹۹۵، پری
- جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم زنگبار، تانزانیا، ۱۹۹۷، درخت گلابی
- برنده جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر، ۲۰۰۷، سنتوری
- جایزه یک عمر فعالیت تأثیرگذار فرهنگی، جایزه یلدا، به همت انتشارات کاروان و ماهنامه جشن کتاب، ۱۳۸۵
- دریافت نشان لژیون دونور درجه شوالیه از سوی سفیر فرانسه، ۲۰۱۴
دیدگاه