دادگاه کیفری یک | جرائم در صلاحیت دادگاه کیفری یک | دادگاه کیفری دو | جرائم در صلاحیت دادگاه کیفری دو

دادگاه‌‌های کیفری یکی ارگان‌های فعال زیرمجموعه قوه قضایی محسوب می‌شوند که وظایف آن‌ها رسیدگی به پرونده‌های کیفری است و از این حیث در برابر دادگاه‌های حقوقی قرار می‌گیرند که به دعاوی حقوقی می‌پردازند.

در ماده 294 قانون آیین دادرسی کیفری آمده است که : دادگاه های کیفری به دادگاه کیفری یک، دادگاه کیفری دو، دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه های نظامی تقسیم می شود.

دادگاه کیفری یک

یکی از انواع دادگاه های کیفری دادگاه کیفری یک است. دادگاه کیفری یک در مرکز هر استان تشکیل می شود البته به تشخیص رئیس قوه قضاییه در حوزه قضایی شهرستان ها هم می تواند تشکیل شود. دادگاه کیفری یک، دارای صلاحیت مشخصی است و نحوه رسیدگی به دعاوی در آن در قانون آیین دادرسی کیفری به تفصیل مشخص شده است.

 نکته مهمی که در خصوص این دادگاه وجود دارد آن است که از آرایی که در دادگاه کیفری یک صادر می شود ، می توان در دیوان عالی کشور اعتراض کرد.

ساختار دادگاه کیفری یک

بر اساس تبصره 1 ماده 296 قانون آیین دادرسی کیفری دادگاه کیفری یک در مرکز استان و به تشخیص رئیس قوه قضائیه در حوزه قضائی شهرستان‌‌ها تشکیل‌ می‌شود. در حوزه هایی که این دادگاه تشکیل نشده است، به جرائم موضوع صلاحیت آن در نزدیکترین دادگاه کیفری یک در حوزه قضائی آن استان رسیدگی‌ می‌شود.

دادگاه کیفری یک با حضور رئیس و دو مستشار و در غیاب رئیس با حضور سه مستشار تشکیل می‌شود.

در این باره ماده 296 آیین دادرسی کیفری مقرر داشته است: دادگاه کیفری یک با حضور رئیس و دو مستشار و در غیاب رئیس با حضور سه مستشار تشکیل می‌شود. در این وضعیت ریاست دادگاه به عهده عضو مستشاری است که سابقه قضائی بیشتری دارد.

جرائم در صلاحیت دادگاه کیفری یک

به موجب ماده 382 قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه کیفری یک فقط در صورت صدور کیفرخواست و در حدود آن مبادرت به رسیدگی و صدور رأی‌ می‌کند، مگر در جرائمی که مطابق قانون لزوماً به طور مستقیم در دادگاه کیفری یک مورد رسیدگی واقع‌ می‌شود. در این صورت، انجام تحقیقات مقدماتی مطابق مقررات بر عهده دادگاه کیفری یک است.

به موجب ماده 302 قانون آیین دادرسی کیفری رسیدگی به جرائم زیر در صلاحیت دادگاه کیفری یک قرار دارد:

۱- جرائم مستوجب مجازات سلب حیات: منظور جرائمی است که مجازات آن قصاص نفس، اعدام و رجم (سنگسار) است.

۲- جرائم مستوجب مجازات حبس ابد: منظور ارتکاب سرقت مستوجب حد برای بار سوم است.

۳- جرائم مستوجب مجازات قطع عضو: منظور ارتکاب سرقت مستوجب حد برای بار اول و دوم است.

۴- جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن

۵- جرائم مستوجب مجازات تعزیری درجه ۱ تا ۳ که به شرح ذیل می‌باشد:

درجه ۱
حبس بیش از ۲۵ سال
جزای نقدی بیش از یک میلیارد ریال (۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰) ریال
مصادره کل اموال
انحلال شخص حقوقی

درجه ۲

حبس بیش از ۱۵ تا ۲۵ سال
جزای نقدی بیش از پانصد و پنجاه میلیون (۵۵۰۰۰۰۰۰۰) ریال تا یک میلیارد (۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰) ریال

درجه ۳

حبس بیش از ۱۰ تا ۱۵ سال
جزای نقدی بیش از سیصد و شصت میلیون (۳۶۰۰۰۰۰۰۰) ریال تا پانصد و پنجاه میلیون (۵۵۰۰۰۰۰۰۰) ریال

۶- جرائم سیاسی و مطبوعاتی: منظور از جرم سیاسی یک سری از جرائمی است که با انگیزه اصلاح امور کشور علیه مدیریت و نهاد‌های سیاسی یا سیاست‌های داخلی یا خارجی کشور ارتکاب یابد، بدون آنکه مرتکب قصد ضربه زدن به اصل نظام را داشته باشد مثل توهین یا افترا به روسای سه قوه، نمایندگان مجلس شورای اسلامی همچنین جرائم مربوط به قوانین انتخابات و یک سری جرائم دیگر که در ماده ۲ قانون جرم سیاسی تصریح شده است.

در تعریف جرم مطبوعاتی اختلاف نظر‌هایی وجود دارد، اما بر اساس اصل ۲۴ قانون اساسی جرم مطبوعاتی جرمی است که مبتنی بر انتشار مطالب مخل به مبانی اسلام و یا حقوق عمومی به وسیله مطبوعات باشد و تفسیر این عناوین و مصادیق آن‌ها را قانون مطبوعات بیان می‌کند.

لازم به ذکر است که به موجب ماده ۴۰۰ قانون آیین دادرسی کیفری محاکمات دادگاه کیفری یک، ضبط صوتی و در صورت تشخیص دادگاه، ضبط تصویری نیز می‌شود و انتشار آن‌ها ممنوع و استفاده از آن‌ها نیز منوط به اجازه دادگاه است.

دادگاه کیفری دو

بر اساس ماده 295 قانون آیین دادرسی کیفری دادگاه کیفری دو با حضور رئیس یا دادرس علی‏ البدل در حوزه قضائی هر شهرستان تشکیل‌ می‌شود.

ساختار دادگاه کیفری دو به این ترتیب است که این دادگاه با حضور یک رئیس یا دادرس علی البدل که از قضات هستند تشکیل می شوند. البته طبق ماده 300 همان قانون، در تمامی جلسات دادگاه کیفری دو، دادستان یا معاون او یا یکی از دادیاران به تعیین دادستان می توانند حضور یابند تا از کیفرخواست دفاع کنند. این دادگاه بر خلاف دادگاه کیفری یک که سیستم تعدد قضات بر آن حاکم است تنها یک قاضی دارد. مقر دادگاه کیفری دو در حوزه قضایی هر شهرستان است .

نحوه رسیدگی در دادگاه کیفری دو

به موجب ماده 295، دادگاه کیفری دو با حضور رئیس یا دادرس علی‌البدل در حوزه قضایی هر شهرستان تشکیل می‌شود.

بر اساس ماده 335 دادگاههای کیفری در موارد زیر شروع به رسیدگی‌ می‌کنند:

الف - کیفرخواست دادستان

ب - قرار جلب به دادرسی توسط دادگاه

پ - ادعای شفاهی دادستان در دادگاه

بنابراین دادگاه‌های کیفری در موارد کیفرخواست دادستان، قرار جلب به دادرسی توسط دادگاه و ادعای شفاهی دادستان در دادگاه شروع به رسیدگی می‌کنند و مطابق ماده 340 همان قانون جرایم تعزیری درجه هفت و هشت، مستقیم در دادگاه مطرح می‌شود.

ماده 340 قانون آیین دادرسی کیفری مقرر می داد: جرائم تعزیری درجه هفت و هشت، به طور مستقیم در دادگاه مطرح‌ می‌شود. در این مورد و سایر مواردی که پرونده به طور مستقیم در دادگاه مطرح‌ می‌شود، دادگاه پس از انجام تحقیقات به ترتیب زیر اقدام‌ می‌کند:

الف- چنانچه دادگاه خود را صالح به رسیدگی نداند، قرار عدم صلاحیت صادر‌ می‌کند و اگر مورد را از موارد منع یا موقوفی تعقیب بداند، حسب مورد، اتخاذ تصمیم‌ می‌کند.

ب - در غیر موارد مذکور در بند (الف)، چنانچه اصحاب دعوی حاضر باشند و درخواست مهلت نکنند، دادگاه با تشکیل جلسه رسمی، مبادرت به رسیدگی‌ می‌کند. در صورتی که اصحاب دعوی حاضر نباشند یا برای تدارک دفاع یا تقدیم دادخواست ضرر و زیان، درخواست مهلت کنند، دادگاه با اخذ تأمین متناسب از متهم، وقت رسیدگی را تعیین و مراتب را به اصحاب دعوی و سایر اشخاصی که باید در دادگاه حاضر شوند، ابلاغ‌ می‌کند.

شیوه رسیدگی مطابق ماده 342، به این شکل است که دادگاه با تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ آن به شاکی یا مدعی مخصوص، متهم، وکیل یا وکلای آنان، دادستان و سایر اشخاصی که باید در دادگاه حاضر شوند آنان را برای شرکت در جلسه رسیدگی احضار می‌کند و تصویر کیفرخواست برای متهم فرستاده می‌شود و همچنین تبصره ماده 346، مقرر داشته هر یک از طرفین می‌توانند حداکثر دو وکیل به دادگاه معرفی کنند.

علنی بودن محاکمات مطابق ماده 352 قانون جدید آیین دادرسی کیفری پذیرفته و در این خصوص تصریح شده که محاکمات دادگاه علنی است. مگر در جرایم قابل گذشت که طرفین یا شاکی، غیرعلنی بودن محاکم را درخواست کنند یا دادگاه پس از اظهار عقیده دادستان، قرار غیر علنی بودن محاکم را در موارد زیر صادر کند: الف-امور خانوادگی و جرایمی که منافی عفت یا خلاف اخلاق حسنه است. ب-علنی بودن محاکم، مخل امنیت عمومی یا احساسات مذهبی یا قومی باشد. در نهایت دادگاه پس از سیر مراحل قانونی حسب ماده 374 با اعلام ختم دادرسی در همان جلسه و در صورت نبود امکان در نخستین فرصت و حداکثر طی یک هفته به انشای رأی مبادرت می‌کند.

جرائم در صلاحیت دادگاه کیفری دو

طبق ماده 301 قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه کیفری دو صلاحیت رسیدگی به تمام جرائم را دارد مگر آن دسته جرائمی که رسیدگی به آنها در صلاحیت دادگاه دیگری است.

برای مثال رسیدگی به جرایم موجب مجازات سلب حیات در صلاحیت دادگاه کیفری یک است ، از این رو دادگاه کیفری دو اجازه رسیدگی به آن را ندارد . در واقع اگر جرائمی که در صلاحیت دادگاه کیفری یک ، دادگاه انقلاب ، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه نظامی است را مشخص کنیم، سایر جرایم در حوزه صلاحیت دادگاه کیفری دو قرار می گیرد.

جنون | اجرای احکام کیفری نسبت به مجنون در حقوق کیفری ایران

بررسی آثار مکتب اگزیستانسیالیسم بر حقوق کیفری

سوءپیشینه کیفری | جرایم مستوجب سوء پیشینه کیفری | سوءپیشینه کیفری و حقوق اجتماعی

نحوه اعتراض به رای دادگاه کیفری دو

مهلت درخواست تجدیدنظر از آرای دادگاه های کیفری برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و مقیم خارج از ایران دو ماه از تاریخ ابلاغ رأی است و اگر رأی دادگاه غیابی باشد احتساب مدت های مذکور بر مبنای انتها مدت واخواهی است و در آرای غیابی از تاریخ اطلاع به محکوم از تاریخ رأی نامبرده ده روز وقت دارد تا به آن اعتراض کند. علاوه بر شاکی و متهم، وکلا و نمایندگان قانونی آنان نیز حق درخواست تجدیدنظر از دادگاه کیفری دارند.

دلایل تجدیدنظر خواهی

1. ادعای عدم اعتبار مدارک استنادی دادگاه

2. ادعای فقدان شرایط قانونی شهادت در گواهان و یا دروغ بودن شهادت آنها

3. ادعای مخالف بودن رأی با قانون

4. ادعای عدم توجه به دلایل از سوی دادگاه

5. ادعای عدم صلاحیت قاضی یا دادگاه صادر نماینده رأی

اگر شاکی نسبت به رأی اعتراض داشته باشد باید با درخواست کتبی و ابطال تمبر این درخواست را به دفتر دادگاه صادر نماینده رأی یا دفتر دادگاه تجدیدنظر تقدیم کند. متهم برای تجدیدنظرخواهی احتیاج به ابطال رأی ندارد. (چه برای محکومیت کیفری خود و چه برای ضرر و زیان ناشی از جرم). همچنین اگر متهم در بازداشت باشد باید در خواست تجدیدنظر خود را در دفتر بازداشتگاهی که در آنجا توقیف است تسلیم کند.

اگر درخواست تجدیدنظر تجدیدنظرخواه ناقص باشد مدیر دفتر دادگاه نقایص را به درخواست نماینده اخطار می نماید تا ظرف مدت ده روز از تاریخ ابلاغ این نقایص را رفع کند.

صلاحیت دادگاه کیفری یک و دادگاه کیفری دو در جرائم متعدد

درباره تعدد جرایم و صلاحیت دادگاه های کیفری یک و دو در رسیدگی به آن ماده 314 قانون آیین دادرسی کیفری تعیین تکلیف کرده است.

طبق ماده 314 هر کس متهم به ارتکاب جرائم متعدد باشد که رسیدگی به بعضی از آنها در صلاحیت دادگاه کیفری یک و دو و بعضی دیگر در صلاحیت دادگاه انقلاب یا نظامی باشد، متهم ابتداء در دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به مهمترین اتهام را دارد، محاکمه‌ می‌شود و پس از آن برای رسیدگی به اتهام دیگر به دادگاه مربوط اعزام‌ می‌شود. در صورتی که اتهامات از حیث مجازات مساوی باشد، متهم حسب مورد، به ترتیب در دادگاه انقلاب، نظامی، کیفری یک یا کیفری دو محاکمه‌ می‌شود.

همچنین بر اساس تبصره 1 ماده فوق هرگاه شخصی متهم به ارتکاب جرائم متعددی باشد که رسیدگی به بعضی از آنها در صلاحیت دادگاه کیفری یک و رسیدگی به بعضی دیگر در صلاحیت دادگاه کیفری دو و یا اطفال و نوجوانان است، به تمام جرائم او در دادگاه کیفری یک رسیدگی‌ می‌شود.

تبصره 2 ماده 314 قانون آیین دادرسی کیفری نیز بیان می دارد: چنانچه جرمی به اعتبار یکی از بندهای ماده (۳۰۲) این قانون در دادگاه کیفری یک مطرح گردد و دادگاه پس از رسیدگی و تحقیقات کافی و ختم دادرسی تشخیص دهد عمل ارتکابی عنوان مجرمانه دیگری دارد که رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه کیفری دو است، دادگاه کیفری یک به این جرم رسیدگی و حکم مقتضی صادر‌ می‌نماید.