آیا بایدها و نبایدهای رفتار با فرد معتاد را میدانید؟ بسیاری از خانوادهها در هنگام مواجهه با اعتیاد یکی از اعضای خود، نمیدانند چگونه رفتار کنند. اعتیاد پدر، مادر، فرزند، خواهر و برادر هرکدام میتواند برای شما و دیگر اعضای خانوادهتان پیامدهایی را در پی داشته باشد.
رفتار خانواده با فرد معتاد
حمایت خانوادگی و رفتار درست با معتاد نقش پررنگی در بهبود و افزایش موفقیت درمان اعتیاد دارد. هرچند آگاهی از اعتیاد اطرافیان بهویژه یکی از اعضای خانواده اضطراب و تنش فراوانی به انسان وارد میکند اما باید رفتار صحیح با فرد معتاد را شناخت. کنترل هیجانات منفی و مدیریت احساسات بهجای رفتار تند و خشن بهترین روش برای ارتباط با فرد معتاد است و در مقابل رفتار هیجان زده و پرخاشگری و طرد کردن او رفتارهای خوبی نیستند.
رفتار صحیح با معتاد مهم است. اگر رفتارهای نادرستی را در پیش بگیریم حتی اگر به ترک اعتیاد نیز ختم شود دوام چندانی نخواهد داشت و فرد معتاد بعد از مدتی دوباره مصرف را شروع میکند. نیمی از راه درمان با خود فرد است و نیمی دیگر با اطرافیان است. پس رفتار صحیح و درست با معتاد میتواند تأثیر به سزایی در بازگشت سلامتی فرد داشته باشد.
رفتارهای نادرست با فرد معتاد
برای اینکه بتوانید بهترین و مناسبترین برخورد را با فرد درگیر در اعتیاد داشته باشید لازم است که از انجام برخی رفتارها خوددداری کنید.
تحقیر و توهین نکنید
فرد معتاد به اندازه کافی آسیب دیده و از خود عصبانی است. با تحقیر کردن او، فشارهای روحی را بیشتر کردید و با افزایش فشارها، مصرف بیشتر خواهد شد.
هرگز با او قهر نکنید
افرادی که درگیر اعتیاد میشوند معمولاً روحیه بسیار آسیبپذیری دارند و نسبت به دریافت تأیید و توجه از دیگران بیشتر حساس هستند. به همین خاطر آنها نسبت به طرد شدن حساسیت بیشتری از خود نشان میدهند و قهر کردن شما میتواند بیش از پیش او را در دام اعتیاد فرو ببرد.
همه چیز را به اعتیاد او ربط ندهید
هر مشکلی در خانه و خانواده ایجاد میشود را گردن او و اعتیادش نیندازید. اعتیاد فرد ممکن است نمودی از مشکلات درون خانواده باشد. با افزایش فشار و دادن احساس گناه به او تنها ترک را سختتر میکنید.
از روشهای اجباری ترک استفاده نکنید
روشهای قهرآمیز و اجباری میتوانند تأثیرات معکوسی بر روند ترک بگذارد. استفاده از روشهایی مانند بردن فرد به کمپهای اجباری در بسیاری از مواقع منجر به تشدید اوضاع میشوند چرا که فرد احساس میکند که شما درک متقابلی از وضعیت جسمی و روانی او ندارید. در نتیجه مقاومت بیشتری در مورد ترک در او ایجاد خواهد کرد.
نباید فرد معتاد را از خانواده طرد کنید
افراد پس از تجربه اعتیاد به مواد، احتمالا احساسات مختلفی را تجربه میکنند که یکی از آن ها، حس طرد شدن و نادیده گرفته شدن از سوی جامعه و به ویژه اعضای خانواده است. یافتهها و پژوهشهای متعدد نشان میدهد احساس طرد شدگی و انزوا یکی از مهمترین متغیرهای ناکامی فرد معتاد در ترک مواد است چراکه پذیرنده نبودن جامعه و خانواده در خصوص فردی که درگیر بیماری اعتیاد است، انگیزههای روان شناختی به منظور درمان را به شدت کاهش میدهد. به همین دلیل است که به خانوادهها پیشنهاد میشود ضمن پذیرش معضل اعتیاد در خانواده، به پدیده اعتیاد به عنوان یک بیماری نگاه کنند و آگاه باشند معتاد برای رهایی از این بیماری نیاز به همیاری دارد.
به فرد معتاد برچسب نزنید
انگ یا برچسب اجتماعی، عنوانی است که برخی افراد برای معرفی و شناسایی دیگران به آنها نسبت میدهند. حال اگر این برچسبها منفی باشد(مثلا تو معتادی و درست نمیشی)، میتواند کل زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. وقتی به فردی انگ اعتیاد میزنیم، علاوه بر القای نوعی بیاعتمادی و ناامیدی، در فرایند ترک فردی که درگیر بیماری اعتیاد است، اختلال ایجاد میکنیم. این انگ زدنها که غالبا محصول قضاوتهای سطحی و نادرست است، باعث تحلیل انگیزه فرد برای تغییر میشود و اطرافیان هم با آگاهی از بی انگیزگی فرد بیمار شروع به کنارهگیری از او میکنند و این چرخه معیوب، یکی از عوامل مهم شکست در فرایند ترک مواد است. به خانواده و اطرافیان فرد بیمار پیشنهاد میشود با نگاهی همدلانه (دیدن مشکل از جانب فرد بیمار) و گوش کردن فعال، به مقابله با وسوسه برچسب زدن بپردازند تا زمینه تغییر و درمان را تسهیل کنند.
رفتار های صحیح با فرد معتاد
ابتدا باید بدانید که علت شروع و درگیری فرد با مواد مخدر چیست و در صدد رفع آنها باشید. برای این کار حتماً به یک متخصص روانشناس برای تحلیل وضعیت و شرایط زندگی خود نیاز دارید تا بتواند بهترین آموزش و راهنماییها را به شما ارائه دهد. برخی از نکاتی که باید در مقابل فرد معتاد انجام دهید موارد زیر را دربر میگیرد. برای کسب اطلاع از روشهای درمان اعتیاد به مواد مخدر کلیک کنید.
محرک ها را کاهش دهید
سعی کنید مکانها، شرایط روحی و زمانهایی که فرد مصرف میکند را بررسی کنید. همچنین چیزهایی که او را وسوسه و تحریک میکند شناسایی کرده و به طور غیر مستقیم سعی کنید او را از محرکهای وسوسه کننده دور کنید.
در رفتار با فرد معتاد از او حمایت کنید
حمایت همه جانبه شما از فرد معتاد بسیار مهم است. البته منظور از حمایت همه جانبه، دادن امکانات، خرید مواد یا پول نیست، بلکه حمایت عاطفی و جسمی از اوست. فرد معتاد باید بداند که برای دیگران مهم است و کسانی هستند که او را دوست دارند و در این شرایط نیز او را تنها نمیگذارند.
روی ترک اعتیاد پافشاری کنید
ترک اعتیاد تنها راه موجود است به هیچوجه این مسئله فراموش نکنید و به قولهای پوچی مانند “قول میدهم کمتر بکشم” یا “این بار که بکشم دیگر مصرف نمیکنم” که به شما میدهد توجه نکنید. او را متوجه کنید که تنها راه حل موجود که همان ترک اعتیاد است را قبول میکنید.
عوارض ترک اعتیاد را بدانید
مواد مصرفی فرد معتاد خود را بررسی کنید و از نشانههای خماری و نئشگی اطلاع داشته باشید. دقیقاً مانند زمانی که با گریه نوزاد، میتوانید علت گریه او را تشخیص دهید و نیازش را برآورده کنید، در صورت دیدن هر رفتار یا حالت عجیبی در عزیز معتادتان، میتوانید به مشکل او پی ببرید و واکنش مناسب نشان دهید. پرخاشگری، بیخوابی، تغذیه نامناسب، بیتوجهی و ... برخی از عوارض رفتاری معتاد است که در صورت واکنش مناسب شما، مانع از بدتر شدن شرایط شدهاید.
فرد معتاد بیمار است نه مجرم
با فرد معتاد مثل کسی که باعث تمام بیماریها و مشکلات است رفتار نکنید. تهدید و زندانی کردن درست نیست. با او مثل یک بیماری که جراحی قلب کرده یا دست و پایش شکسته رفتار کنید. اعتیاد یک بیماری است که باید به روش درست و زیر نظر متخصص درمان شود. توجه داشته باشید که حمایت عاطفی در این بیماری ضرورت بسیار زیادی دارد.
با متخصصین مشورت کنید
در تمام مراحل، از کسانی که در این مورد تخصص دارند کمک بخواهید. ترک اعتیاد به یک برنامه بلند مدت و آگاهانه نیاز دارد و هر اشتباه و ضعفی در مسیر ترک و درمان وجود داشته باشد، احتمال بازگشت دوباره را بیشتر میکند. در این راه لازم است که صبور بوده و منتظر یک معجزه یا راهی که جادو کند نباشید. همچنین میتوانید خودتان یا عزیزتان، در جلسات گروهی که بین معتادان ترک کرده یا خانوادههای دیگر معتادان شرکت کنید و از تجربیات هم استفاده کنید.
از خود و کودکان محافظت کنید
برخی از مواد مانند مواد توهمزا، باعث از دست رفتن هوشیاری میشود. ممکن است فرد تحت تأثیر مصرف دچار توهم شود و رفتارهایی انجام دهد که نسبت به آنها آگاهی نداشته باشد. بنابراین بسیار مهم است که در صورتی که حس کردید شرایط مناسب نیست، از هر راهی برای محافظت از خود یا کودکان استفاده کنید. نترسید و از این کار شرمنده نباشید. فرد معتاد پس از بازگشت هوشیاری از اشتباه خود مطلع خواهد شد و شما برای حفظ سلامت خود و دیگران کوشیدهاید.
با فرد معتاد گفتگو کنید
متخصصان روانپزشکی توصیه می کنند زمان و مکان مناسبی را برای صحبت با فرد معتاد در مورد مشکلش انتخاب کنید. محدودیت هایی را در خصوص رفتارهایی که برای شما و اعضای خانواده قابل قبول است وضع کنید. علاوه بر این:
1. گفتگو را حفظ کنید. نگرانی های خود را مطرح کنید و به آنها اجازه دهید درک خود از وضعیتی که در آن قرار دارند را بگویند.
2. از سرزنش کردن یا خجالت دادن آنها پرهیز کنید.
3. مکالمه را از بحث درباره انگیزه های شخصی آنها خارج کرده و بر روی مشکل اصلی حاضر که دریافت درمان میباشد متمرکز کنید.
4. صبور باشید و به یاد داشته باشید که ممکن است اولین بار باشد که دوست شما می شنود یا متوجه مشکل اعتیادش می شود.
با بیماران معتاد با مهربانی برخورد کنید
با رفتارتان به فرد دچار بیماری اعتیاد ثابت کنید که برایتان مهم است، همواره با مهربانی و دلسوزی با او برخورد کنید. رفتار مهربانانه رمز تعامل موفق با بیماران معتاد است. اعتیاد به چنان مایه بدنامی و داغ ننگی در جامعه تبدیل شده است که بیماران معتاد انتظار توهین، تحقیر و انتقاد از دیگران دارند. آنان ناخودآگاه توقع دارند که خانواده و دوستانشان آنها را طرد کنند. شما از طریق پذیرش بیمار معتاد و برقراری ارتباط موثر با فرد درحال ترک اعتیاد میتوانید خود را برای بخشش او آماده و به او انگیزه بدهید.
آستانه تحملتان را بالا ببرید
پر واضح است که واژه بیماری با درد و رنج گره خورده است. بیماری اعتیاد هم از این قاعده مستثنا نیست. حتی زمانی که فرد تصمیم به ترک مواد میگیرد و وارد مراحل درمان میشود هم این دردها و آسیبهای جسمی و روانی، خود را نشان میدهد. برای مثال نوسانات خلقی، گاهی پرخاشگری، دردهای بدنی(به ویژه در مصرف کنندگان مواد سنتی مثل تریاک) یا مشکلات اقتصادی احتمالی ناشی از بیکاری از جمله مواردی است که در فرایند درمان این افراد دیده میشود. بنابراین از خانواده و اطرافیان بیمار انتظار میرود با نگرشی بالغانه این تغییرات موقتی در خلق، رفتار و سازگاری اجتماعی را جزو فرایند طبیعی درمان در نظر بگیرند و با حمایت اجتماعی مطلوب، زمینه را برای کمک به عضو خانواده فراهم کنند.
روابط عاطفیتان را با معتاد بهبود ببخشید
مراقبت در پرهیز از مواجهه با دوستان معتاد و فراهم نیامدن شرایط مشابه آغاز اعتیاد نیز از عوامل موثر در تداوم حالت ترک است. یکی از راههای مقابله با وسوسه، ارتباط با دوستان معتاد، بهبود روابط عاطفی و محبت به معتاد است. وقتی نیازهای عاطفی فرد در بستر خانواده برآورده نشود، ممکن است دوباره برای رفع این نیازها درگیر اعتیاد شود بنابراین به خانوادهها پیشنهاد میشود ضمن ایجاد مرزهای روانی واضح و شفاف، با ترمیم و بهبود روابط عاطفی پایدار، به فرد بیمار در مسیر درمان کمک کنند.
فرد معتاد را به جمع افراد ترک کرده ببرید
تنهایی و انزوا، بستر خیالپردازیها و گرایش به مواد مخدر را در افراد فراهم میکند. شرکت در جمعهایی که فرد ترک کرده را درک میکنند و او را باور دارند، باعث میشود فرد طبق انتظارات آنها ترک خود را حفظ کند و ترک موفقی داشته باشد. از این طریق هم انزوا و خیال پردازیها حذف میشود و هم ارتباط نامناسب و همراه با بی اعتمادی به فرد ترک کرده از بین میرود.
حساب شخصیت فرد معتاد را از لغزشهایش جدا کنید
آگاه باشید که با وجود همه آسیبها و فشارهای ناشی از بیماری اعتیاد که خانواده گریبان گیر آن شده است، باز هم فرد بیمار، عضوی از خانواده است که نیاز شدیدی به کمک دارد. نگرش اعضای خانواده به این بیماری باید به گونهای باشد که صرفا رفتارهای اشتباه فرد بیمار را نقد و از هتک حرمت شخصیت و عزتنفس او جدا خودداری کنند. به کار بردن کلماتی همچون «تو بیعرضهای»، «تو آبروی خانواده را بردهای» و ... نمونههای بارز تخریب شخصیت و کاهش عزتنفس و اعتمادبهنفس است. آگاه باشید که با تخریب شخصیت فرد بیمار، مقاومت او را در برابر درمان بسیار بالا میبرید که این میتواند فرایند درمان را متوقف کند.
در فرایند پرچالش ترک، ناامید نشوید
ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که ترک هر عادتی، مستلزم گذر زمان است. اعتیاد از جمله عادتهایی است که فرازونشیب بسیاری دارد. این زمان بسته به نوع ماده مصرفی، میزان و مقدار مصرف، جنسیت، مدت و نوع مصرف میتواند متغیر باشد. بیشتر بررسیها و پژوهشها در حوزه اعتیاد، احتمال بازگشت را در شش ماه اول زیاد میدانند. آگاه باشید که این برگشتهای موقتی، شما و فرد بیمار را از فرایند درمان ناامید نکند چراکه این مسئله برای بسیاری از افرادی که اکنون از بیماری اعتیاد نجات یافتهاند نیز وجود داشته است. این برگشتها برای مواد صنعتی(مثل شیشه) به علت ولع و وسوسههای شدید بیشتر دیده میشود و فرایند درمان را طولانیتر میکند. در افرادی که نوع مصرفشان تزریقی بوده نیز فرایند تغییر بسیار سخت است چرا که زمان و میزان کسب لذت ناشی از مواد در این افراد بسیار بالاست.
پیشنهادهایی برای رفتار با فرد معتاد
در اینجا پیشنهاد هایی برای ایجاد یک ارتباط سازنده ارائه شده است:
1. برای صحبت در مورد رفتارشان، زمانی را با هم برنامه ریزی كنید.
2. در زمانی که هرکدام از شما تحت تاثیر الکل یا مواد مخدر هستید هرگز در مورد مشکل (اعتیاد) بحث نکنید.
3. با آنها به صورت تک نفره صحبت کنید تا اینکه بخواهید مداخله گروهی انجام دهید زیرا احساس مزاحمت کمتری خواهند داشت.
4. روشهایی پیدا کنید که به آنها در تشخیص رفتار اعتیاد آورشان کمک کند.
5. آرام باشید و از شفقت و نگرانی خود با آنها صحبت کنید.
6. آنها را شرمنده یا تهدید نکنید.
7. هر زمان و در صورتی که آنها آمادگی دریافت کمک را داشتند در مورد راهکار های ممکن بحث کنید.
8. هدف ها، محدودیت ها و انتظارات معقول را تعیین کنید.
دیدگاه