بیماری سل
بیماری سل tuberculosis یکی از 10 عامل مهم مرگ و میر در سرتاسر جهان می باشد. سل یک بیماری عفونی شایع، و در بسیاری از موارد مرگبار است. بیماری سل توسط باکتری های (مایکوباکتریوم توبرکلوزیس) ایجاد می شود.
سل می‌تواند تقریباً تمام اعضای بدن را مبتلا سازد ولی شایع‌ترین شکل آن سل ریوی است. راه انتقال عفونت تقریباً همیشه از راه تنفس است ولی میکروب سل پس از ورود به ریه و ایجاد ضایعه اولیه می‌تواند از طریق جریان خون، عروق لنفاوی، برونش‌ها و یا در اثر مجاورت، مستقیماً به دیگر قسمت‌های بدن منتشر شود.
در صورتی که سل اعضای ديگر بدن را به جز ريه ها درگير کند به آن سل خارج ريوی گفته شده که تحت نام همان عضو درگير ناميده می شود. نظير سل غدد لنفاوی يا سل استخوان يا سل ادراری يا سل مغز (مننژيت سلی) و غيره.
میکروب سل به صورت ذرات ریز، وارد هوا شده و نظیر سرماخوردگی منتقل می‌شود. این ذرات توسط سرفه، عطسه، صحبت، خنده و یا فریاد بیمار ایجاد و در هوا پخش می‌شوند. یک سرفه می‌تواند ۳۰۰۰ ذره میکروبی وارد هوا کرده و ۵ دقیقه صحبت کردن نیز همین تعداد ذره تولید می‌کند و عطسه نیز تعداد بیشتر ایجاد می‌کند.
این ذرات میکروبی چون بسیار کوچک هستند، در هوای موجود در هر فضای بسته برای مدت طولانی می‌توانند به طور معلق باقی بمانند. میکروب سل در خلط کاملاً خشک شده و یا در گرد و غبار معلق پس از ۸ تا ۱۰ روز از بین می‌رود. اما در خاک سرد و سایه دار حداقل ۶ ماه زنده مانده و در خلط در حال پوسیدن و تجزیه، هفته‌ها و ماه‌ها مقاومت دارد. بنابراین هوای اطاق آلوده شده به میکروب سل، می‌تواند حتی در غیاب بیمار نیز موجب انتقال بیماری شود.
برای انتقال بیماری سل، تماس‌های طولانی و ورود تعداد زیاد میکروب سل نیاز است. انتقال میکروب سل از بیمار به اطرافیان بستگی به سه عامل واگیر بودن بیماری سل، محیطی که تماس در آن اتفاق می‌افتد و مدت زمان تماس دارد.
هنگامی که فرد به بیماری سل فعال مبتلا می شود، علائم (مانند سرفه ، تب ، تعریق شبانه یا کاهش وزن) ممکن است برای چند ماه اول خفیف باشد.
این امر می تواند منجر به تأخیر در تشخیص و شروع درمان موثر باشد و منجر به انتقال باکتری به دیگران شود. افراد مبتلا به سل فعال می توانند در طی یک سال 5-15 نفر دیگر را از طریق تماس نزدیک آلوده کنند.
افراد مستعد ابتلا به سل
همه افراد استعداد ابتلاء به سل را دارند، اما کودکان کم سن، افراد سالمند، افراد مبتلا به دیابت، سوءتغذیه، سرطان‌ها، نارسایی مزمن کلیه و ایدز و افرادی که داروهای ضعیف کننده سیستم دفاعی بدن نظیر کورتون و داروهای ضدسرطان استفاده میکنند بیش از سایرین در معرض خطر ابتلاء به بیماری سل قرار دارند. همچنین آلودگی همزمان به ویروس ایدز خطر ابتلاء به بیماری سل را به طور معنا داری افزایش می‌دهد.
انواع بیماری سل
اگرچه بدن شما ممکن است باکتریهای عامل سل را در خود جای دهد، اما سیستم ایمنی بدن شما معمولاً می تواند مانع بیماری شما شود. به همین دلیل، پزشکان سل را به دو نوع تقسیم می نمایند:
سل نهفته
افراد با سل نهفته به هيچ عنوان احساس بيماری نمی كنند و هيچ يك از علايم بيماری سل را ندارند. بدن اين افراد دارای باكتری سل است اما اين افراد مبتلا به بيماری سل نيستند.
تنها علامت ابتلا به سل جواب مثبت به تست پوستی سل و آزمايش خون اين بيماری ست. فرد دارای سل نهفته مبتلا به اين بيماری نيست و قابليت انتقال اين بيماری را ندارد.
سل فعال
در بعضی افراد، باكتری سل، سيستم ايمنی را شكست داده، تكثير كرده و از سل نهفته به بيماری سل تبديل می شود. برخی افراد بلافاصله پس از ابتلا، مستقيما مبتلا به بيماری سل می شوند. برخی ديگر اما مدت ها پس از ابتلا، در اثر ضعيف شدن سيستم ايمنی به اين بيماری مبتلا می شوند.
شایع‌ترین علامت ابتلا به بیماری سل ریوی سرفه پایدار به مدت دو هفته یا بیشتر است. این سرفه معمولاً همراه خلط و گاهی خلط خونی است و ممکن است علائمی از جمله تنگی نفس و درد قفسه سینه نیز وجود داشته باشد.
به طور کلی علائم سل فعال عبارتند از:
- سرفه ای که سه هفته یا بیشتر طول بکشد
- سرفه آلوده به خون
- درد قفسه سینه ، یا درد همراه با تنفس یا سرفه
- لاغری ناخواسته
- خستگی
- تب
- عرق شبانه
- لرز
- از دست دادن اشتها
ریسک فاکتورهای ابتلا به سل
سل، ارتباط تنگاتنگی با ازدحام بیش از حد و سوءتغذیه دارد و آن را به یکی از اصلی‌ترین بیماری‌های قشر فقیر تبدیل کرده است. افرادی که در معرض خطر بالایی هستند عبارتند از:
- مصرف‌کنندگان مواد مخدر
- ساکنان و کارمندان مکان‌هایی با ریسک بالا به عنوان مثال زندان‌ها و پناهگاه بی‌خانمان‌ها
- جامعه پزشکی و کادر درمانی
- سکونت یا سفر به مناطقی که شیوع بیماری بالا است:
آفریقا
اروپای شرقی
آسیا
روسیه
آمریکای لاتین
جزایر کارائیب
- ابتلا به سوء تغذیه
- آلودگی هوا
- ابتلا به نقص سیستم ایمنی
- ابتلا به کبد چرب
- وجود دیابت نوع یک یا دو
- ابتلا به سرطان
- تحت درمان بودن با داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مانند شیمی درمانی
- ابتلا به بیماری‌های خود ایمنی مانند کرون، آرتریت روماتوئید و پسوریازیس
- بارداری
- ابتلا به مشکلات کلیوی
- ابتلا به صرع
- اقلیت‌های قومی در معرض خطر
- کودکان در تماس نزدیک با والدینی که در یکی از گروه‌های بالا هستند
سن نیز یک فاکتور مؤثر است. در آفریقا، سل در درجه اول نوجوانان و جوانان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با این حال، در کشورهایی که میزان بروز آن‌ها به طرز چشمگیری کاهش یافته است (مانند ایالات متحده)، سل، به طور عمده در افراد مسن و دارای نقص ایمنی رخ می‌دهد.
تشخیص بیماری سل
تشخیص بیماری سل ریوی در قدم اول در افراد مشکوک (بيش از دو هفته سرفه داشته و يا خلط خوني دارند) سه نوبت آزمايش خلط مي باشد.
در آزمایشگاه سل با بررسی خلط در زیر میکروسکوپ می توانند ميکروب سل را مشاهده نمايند. اگر ميکروب سل در آزمايش خلط مشاهده نشد آنگاه پزشک با عكس برداری (راديوگــرافی) از ريه های بيمار می تواند پی به وجود بيماری سل در بيمار ببرد. انواع سل ديگر را می توان با آزمايش ادرار، آب جمع شده در ريه ها و يا شكم و نمونه برداری از غدد لنفاوی و ديگر ضايعات شناسایی كرد.
درمان بیماری سل
درمان بیماری سل به طور کامل امکان پذیر است اما به دلیل طولانی بودن دوره درمان اغلب بیماران ممکن است درمان را کامل نکنند.
در درمان سل، از آنتی‌بیوتیک برای از بین بردن باکتری‌ها استفاده می‌شود. درمان موثر سل، به دلیل ساختار غیرمعمول و ترکیب شیمیایی دیواره سلول مایکوباکتریوم که مانع ورود داروها است، بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها را بی اثر می‌کند و دشوار خواهد بود.
بهتر است که سلِ فعال با ترکیبی از چندین آنتی‌بیوتیک برای کاهش خطر ایجاد مقاومت به آنتی‌بیوتیک در باکتری‌ها درمان شود.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
در صورت تب ، کاهش وزن غیر قابل توضیح ، عرق شبانه یا سرفه مداوم به پزشک مراجعه کنید. این موارد معمولا علائم سل هستند ، اما همچنین می توانند از دیگر مشکلات پزشکی ناشی شوند. پزشک می تواند آزمایشاتی را برای کمک به تعیین علت انجام دهد.
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها توصیه می کند افرادی که احتمال سل را افزایش می دهند از نظر عفونت سل نهفته مورد بررسی قرار گیرند. این توصیه شامل افرادی است که:
- - اچ آی وی یا ایدز داشته باشید
- - از داروهای HIV استفاده کنید
- - با افراد آلوده در تماس هستند
- - از کشوری هستند که سل در آن شایع است ، مانند چندین کشور در آمریکای لاتین ، آفریقا و آسیا
- - در مناطقی که سل در آن شایع است مانند زندان ها یا خانه های سالمندان زندگی یا کار کنید
- - در مراکز مراقبت های بهداشتی کار میکنند و افرادی را که مبتلا به خطر سل هستند را درمان می کنند
دیدگاه