کرایوتراپی یا سرما درمانی، یک شیوه درمانی خاص است که در آن ضایعات سطحی پوست، تحت انجماد قرار می گیرند.
کرایوتراپی
کرایوتراپی مابین سالهای ۱۸۸۰ تا ۱۸۹۰ میلادی، از دو واژه یونانی (κρυο) به معنای سرما و (θεραπεια) بمعنای درمانی گرفته شد. هدف از کریوتراپی کاهش سوخت و ساز سلولی، افزایش بقای سلولی، کاهش التهاب، کاهش درد و اسپاسم، انقباض عروق است. از موارد کاربرد دستگاه کرایوتراپی در کنترل و درمان بیماری سالک، بواسیر، یبوست، دردهای بعد از عمل جراحی در پرتو درمانی، از بین بردن چربیهای اضافه بدن و از این دست میباشد.
در این روش قسمتی از بدن بیمار که قرار است تحت درمان قرار بگیرد را در معرض کاهش دما قرار می دهد. به این صورت با توجه به اینکه بدن انسان نسبت به کاهش دما واکنش نشان می دهد پس از پایین آمدن سطح دما در ناحیه انتخاب شده سیستم عصبی واکنش نشان می دهد و فرایند درمان از این طریق ادامه پیدا می کند.
به صورت کلی فرایند انجام کرایوتراپی در سه مرحله انجام می شود.
فاز اول انتقال حرارت
فاز اول فرایند کرایوتراپی فرایند آماده سازی و کاهش حرارت را به همراه دارد. بر همین اساس برای آماده کردن مقدمات کرایوتراپی از ماده ای به نام کرایو که یک نیتروژن مایع است استفاده می شود. این نیتروژن در ابتدا باید به نقطه حرارت 196 درجه سانتیگراد برسد و بر روی ضایعه سلولی قرار گیرد.
با توجه به فرایند سخت کرایوتراپی که در بیشتر مواقع برای از بین بردن زگیل تناسلی است، پیشنهاد می کنیم تا با انجام رفتار جنسی ایمن رسیدن به این نوع درمان را به حداقل برسانید.
فاز دوم، تخریب سلول ها
در بخش دوم برای تکمیل فرایند درمانی ضایعات باید سریعا توسط سرما ضعیف شده و از بین رود. سرد شدن ناگهانی ضایعه، موجب تخریب سلول ها می شود و به همین سبب این تخریب می تواند به سرعت سبب از بین رفتن خال و زگیل ها شود.
فاز سوم، فاز التهابی و بهبودی
در نهایت ناحیه مورد درمان تحت التهاب و قرمزی قرار می گیرد که نتیجه طبیعی مرگ سلولی است. در این صورت بیمار باید به مراقبت های پس از کرایوتراپی توجه داشته باشد چرا که عدم توجه به بهبودی پس از کرایوتراپی عوارض شدیدی را به همراه دارد.
نحوه انجام کرایوتراپی
در کرایوتراپی یا سرما درمانی معمولاً از نیتروژن مایع که در دمای ۳۲۱- درجه فارنهایت (۱۹۶- درجه سانتیگراد) ذخیره و نگه دارید میشود، برای “یخ زدن” بافت آسیب دیده استفاده میکنند. اگرچه، در سالهای اخیر پزشکان دست به استفاده از گازهای مایع دیگری را در درمانهای کرایوتراپی، از جمله دی اکسید کربن، آرگون و مخلوط اختصاصی از شرکتهای تهیه کننده محصولات پزشکی، زدهاند.
در محیطهای درمان پوستی، جایی که ناحیهی تحت درمان معمولاً خارجی و نسبتاً کوچک است، نیتروژن مایع غالباً با پنبه یا تکه فوم استعمال میشود. هدف این است که بافت پوست سریع منجمد شود و سپس اجازه داده شود که به آرامی گرم شود که این کار سلولهای پوستی را تخریب میکند. بسته به اندازه ناحیهی تحت درمان، ممکن است نیاز باشد که این مایع بار دیگر استعمال شود. علاوه بر این، ممکن است پزشک شما با برداشتن مقداری از بافت با یک چاقوی مخصوص آن ناحیه را آماده کند، یا به شما یک داروی اسید سالیسیلیک بدهد تا برای چندین هفته قبل از این درمان، روی محل مورد استعمال کنید.
در شرایطی دیگر، ممکن است نیتروژن مایع روی لولهای به نام کرایوپروب پاشیده شود یا در آن گردش داده شود. هنگامیکه از کرایو پروب برای درمان تومورهای داخلی استفاده میشود، پزشک معمولاً از فناوری سونوگرافی یا MRI برای هدایت این لوله استفاده میکند.
اگرچه بیماران در زمان انجام این روش، مقداری درد را تجربه میکنند اما این درد به طور کلی خیلی کم و قابل تحمل است و نیازی به بیحسی موضعی نیست. بیماران میتوانند بعد از این درمان از داروهای مسکن مانند ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنند. کرایوتراپی یک روش کم تهاجمی است و به دلیل حداقل بودن زمان، درد و هزینهای که با خود به همراه دارد، اغلب در اولویت با گزینههای جراحی با شدت بیشتر توصیه میشود.
انواع کرایوتراپی
• نیتروژن مایع
• یخ دیاکسید کربن
• DMEP
کرایوتراپی با نیتروژن مایع
نیتروژن مایع از جمله اصلی ترین مواد مورد نیاز در کرایوتراپی است. این مایع قادر است تا دمای 196c- را ایجاد کند. در کرایوتراپی با استفاده از نیتروژن به عمق ضایعه نفوذ می کند و بسته به نوع ضایعه چند ثانیه سرما را در جوش، زیگیل و … به کار خواهد برد تا موجب از بین رفتن این اختلال شود.
استفاده ازکرایواسپری ،کرایوپروب یا اپلیکاتوربا نوک پنبه است. در بعضی موارد این کارچند بار تکرار می شود تا زمانیکه عمل انجماد و ذوب شدن کامل شود. این عمل باعنوان «انجماد-ذوب دوبل» شناخته شده است و معمولا برای سرطان پوست و یا زگیل های ویروسی قوی مورد استفاده قرار می گیرد.
کرایوتراپی با برف دی اکسید کربن
درکرایوتراپی دی اکسید کربن ازسیلندری حاوی دی اکسید کربن منجمد با دمای (-78.5C) و یا دوغاب چر از استون استفاده می شود. آن را باید بطور مستقیم درضایعه پدید آمده درپوست بکار برد.
کرایوتراپی با DMEP
DMEP در دمای 57C- کار می کند. درقوطی های آئروسل عرضه می شود و برای درمان زگیل بکار برده می شود بوسیله یک اپلیکاتور فوم که باتوجه به اندازه و محل ضایعه بر روی ضایعه پوستی بین 10 و 40 ثانیه قرار می گیرد.
درحین انجام عمل کرایوتراپی و پس ازانجام آن ممکن است احساس سوزش و درد را به همراه داشته باشد. ممکن است تورم و قرمزی فوری بوجود بیاید، که می توان آن را با استفاده ازیک استروئید موضعی سریعا بعد از انجام عمل انجماد کاهش داد.آسپرین به صورت خوراکی نیز ممکن است بتواند التهاب و ناراحتی را کاهش دهد.
کاربردهای کرایوتراپی
• در درمان بعضی ضایعات عروقی مانند: انواع همانژیومها از جمله سارکوم کاپوزی
• درمان برخی ضایعات ویروسی مثل زگیل و مولوسکوم کنتاژیوزوم
• تغییر رنگ پوست (پیگمانتاسیون ها): مانند لکهای ناشی از آفتاب و لنتیگو
• برخی ضایعات پیش بدخیمی: مانند کراتوز آکتینیک
• اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئیدها
• کیستها و ضایعات توموری خوش خیم مانند: میلیا، زائدههای گوشتی (skin tag) و کراتوز سباسه
فواید کرایوتراپی
• تسکین دردهای مزمن و حاد
• کاهش التهاب
• افزایش جوان سازی سلول ها
• بهبود وضعیت پوست
• جلوگیری از پیری زودرس پوست
عوارض کرایوتراپی
• عوارض حاد: شامل: سردرد، تاول و درد در محل ضایعه که به خصوص در مورد کلوئیدها بسیار شدید است.
• عوارض تاخیری: شامل خونریزی، عفونت و تشکیل بیش از حد بافت ترمیمی (گرانولاسیون) است.
• عوارض دائمی: آلوپسی (از بین رفتن دائمی فولیکولهای مو)، آتروفی و تحلیل پوست، اسکار دائمی، و کم رنگ شدن محل ضایعه (هیپوپیگمانتاسیون) که ضایعهی اخیر در افرادی با پوست تیره شایع تر است.
دیگر عوارض کرایوتراپی
• تاول
• آسیب به بافت سالم و رگهای خونی در نزدیکی آن
• عفونت
• از دست دادن احساس، اگر اعصاب آسیب دیده باشد.
• درد
• زخم
• اختلال عملکرد جنسی
مراقبت های پس از عمل کرایوتراپی
انجام عمل کرایوتراپی با عوارضی نیز همراه است که از جمله آنها می توان به ایجاد تاول در محل انجام عمل اشاره کرد که بر دو نوع است. نوع اول این نوع تاول ها شفاف است و ممکن است در اثر خونریزی متمایل به رنگ زرد یا بنفش بشود که این نوع اختلال جدی نیست و جای نگرانی وجود ندارد.
اگر درمان در نزدیک چشم صورت پذیرفته باشد، ممکن است پلکها دچار تورم شوند، بخصوص در هنگام صبح، اما در عرض چند روز برطرف میشوند. بهتدریج در عرض چند روز، زخم و تاول ناحیه تحت درمان فروکش خواهند نمود. معمولاً توجه ویژهای در مرحله بهبودی موردنیاز نیست. میتوان ناحیه تحت درمان را بهآرامی یک یا دو بار در روز شستشو داد، ناحیه تحت درمان باید تمیز نگه داشته شود. پانسمان کردن ناحیه، اختیاری است، اما اگر ناحیه تحت درمان در معرض آسیبدیدگی و یا اصطکاک با لباس قرار داشته باشد، بهتر است روی آن پانسمان شود. هنگامیکه تاول خشک و فروکش نمود، میتوان از روغن وازلین استفاده کرد. از دستکاری ناحیه خودداری کنید. در روی صورت، ناحیه تحت درمان، ظرف ۵ الی ۱۰ روز لایهبرداری میشود، در مورد پوست دست ممکن است ۳ هفته طول بکشد. جراحت و یا زخم موجود در قسمت پایینی پا ممکن است تا ۳ ماه ادامه داشته باشد، زیرا که التیام زخمها در این ناحیه بهکندی صورت میپذیرد. ایجاد عفونت ثانویه غیرمعمول است. اگر رخ دهد، ممکن است باعث افزایش درد، تورم، افزایش مایع زردرنگ در داخل تاول، ترشحات چرکی و یا قرمزی در اطراف منطقه درمان شود. اگر موضوعی باعث نگرانی شما شد، با پزشک خود به مشورت بپردازید: ممکن است، ضدعفونیکنندهها موضعی و یا آنتیبیوتیکهای خوراکی لازم باشد.
ممنوعیت های کرایوتراپی
• در افراد مسن و کودکان: به علت احتمال بیشتر تشکیل تاول و اسکار
• افراد دیابتی: به علت احتمال عدم ترمیم مناسب و ایجاد زخم پس از انجام کرایوتراپی
• افراد با پوست تیره: به علت احتمال تغییر رنگ محل ضایعه (هیپوپیگمانتاسیون)
• پوست آسیب دیده (بر اثر آفتاب، استفاده موضعی از کورتیکواستروئیدها و …): به علت افزایش خطر تشکیل تاول و نکروز
• بارداری: به علت افزایش کرایوگلوبولینها و خطر پاسخ بیش از حد به کرایوتراپی
• نواحی اطراف اعصاب: به علت خطر نوروپاتی محیطی
دیدگاه