آتروفی مغزی عارضهای است که باعث کوچک شدن مغز میشود. شدت آتروفی مغزی تعیینکننده میزان تاثیرات مخرب این عارضه میباشد.
آتروفی مغزی
به از دست دادن سلولهای مغز (نورون) آتروفی مغز گفته میشود. همچنین، آتروفی مغز اتصالات و سیناپسهای بین سلولهای عصبی را از بین میبرد. از علل آتروفی مغز، میتوان به بسیاری از بیماریهای مختلف از جمله سکته مغزی و بیماری آلزایمر اشاره کرد. با افزایش سن، به طور طبیعی برخی از سلولهای مغز از دست میروند؛ اما این حالت یک روند آهسته دارد. آتروفی مغزی همراه با بیماری یا آسیب بیشتر به سرعت رخ میدهد و بیشتر به مغز آسیب میرساند. آتروفی میتواند قسمتهای مختلف مغز را تحت تأثیر قرار دهد.
آتروفی کانونی: به سلولهای خاصی در مغز تأثیر میگذارد و باعث کاهش عملکرد در آن مناطق میشود.
آتروفی عمومی: بهطور کلی بر سلولها مغز اثر میگذارد.
علائم آتروفی مغز
آفازی (زبان پریشی)
آفازی بر مهارت های زبانی بیمار تاثیر می گذارد. پزشکان موسسه ملی ناشنوایان و سایر اختلالات ارتباطی بیان می کنند که سه نوع آفازی ممکن است رخ دهد:
- آفازی ورنیکه (دریافتی)
- آفازی بروکا (بیانی)
- آفازی گلوبال (کلی)
آفازی دریافتی زمانی رخ می دهد که بیماران دچار آسیب به لوب گیجگاهى، بخشی از مغز که مسئول شنیدن است، می گردند. از آنجا که در آفازی دریافتی بیماران هنوز می توانند صحبت کنند، درک گفتاری بیمار تحت تأثیر قرار نمی گیرد. هنگامی که یک بیمار مبتلا به آفازی ورنیکه (دریافتی) صحبت می کند، جملاتی که بیان می کند غیر منطقی هستند و معمولا از جملات بلند در صحبت های خود استفاده می کند.
از سوی دیگر، آفازی بروکا (بیانی) منجر به گفتار بی منطقی می شود که در آن بیماران نمی توانند به راحتی کلمات واقعی را بیان کنند. آفازی بیانی ناشی از آسیب به لوب پیشانی یا قدامی، که جلویی ترین قسمت مغز است، می باشد. بیماران مبتلا به آفازی بیانی با عبارات کوتاه صحبت می کنند و برای صحبت کردن دچار مشکل می شوند.
آسیب به هر دو ناحیه می تواند باعث آفازی گلوبال یا کلی شود، که باعث ایجاد مشکلات جدی در صحبت کردن و درک گفتار می شود.
زوال عقل
در حالی که زوال عقل باعث ایجاد آتروفی مغزی می شود، اما می تواند جزو علائم آتروفی مغز (کوچک شدن مغز) نیز باشد. زوال عقل باعث می شود که بیماران مشکلات حافظه، زبان و شخصیت داشته باشند. به عنوان مثال، بیماران می توانند در یادآوری خاطرات و ایجاد خاطرات جدید دچار مشکل باشند که بر توانایی یادگیری آن ها تاثیر می گذارد. زوال عقل همچنین باعث قضاوت ضعیف می شود. زوال عقل باعث ایجاد مشکلات زبانی می شود. خواندن و نوشتن می تواند برای بیماران مشکل باشد که منجر به این می شود که بیماران از این پس درک زبانی درستی نداشته باشند. در آخرین مرحله از زوال عقل بیمار در مراقبت از خود نیز دچار مشکل می شود.
تشنج
تشنج نیز می تواند ناشی از آتروفی مغز باشد. مؤسسات ملی بهداشت اشاره می کند که تشنج، که زمانی رخ می دهد که فعالیت الکتریکی در مغز مختل شود، به ندرت ۱۵ دقیقه طول می کشد. بعضی از افراد ممکن است درست قبل از شروع تشنج طعم فلزی را در دهان خود مزه کنند. در طی تشنج، بیمار می تواند دچار تغییر در سطح آگاهی گردد. این تغییرات از خیره ماندن تا از دست رفتن کامل هوشیاری متغییر هستند. اگر بیمار هوشیاری خود را از دست بدهد، ممکن است سردرگمی یا از دست دادن حافظه موقت رخ دهد. همچنین ممکن است بیماران کنترل عضلات خود را نیز از دست بدهند، و برخی از بیماران ممکن است در طی تشنج دچار تکان های ناگهانی شوند. تغییرات در احساسات، مانند ترس یا شادی ناگهانی نیز ممکن است با تشنج رخ دهد.
بیماریهایی که باعث آتروفی مغزی می شوند
آتروفی مغزی میتواند به دلیل انواع اختلالات ژنتیکی و یا اختلالات پیشرونده ایجاد شود، ازجمله:
1. بیماری آلزایمر
2. فلج مغزی (گروهی از اختلالات مؤثر بر حرکت، تعادل و وضعیت قرارگیری بدن)
3. دمانس یا زوال عقل
4. بیماری هانتینگتون (یک اختلال ژنتیکی که باعث انحطاط سلولهای عصبی در مغز میشود)
5. لکودیستروفی (اختلالی که به مواد محافظ اطراف سلولهای عصبی صدمه وارد میکند)
6. مولتیپل اسکلروزیس (بیماری که مغز و نخاع را تحت تأثیر قرار میدهد و اختلالاتی همچون ضعف، ناهماهنگی، عدم تعادل و سایر مشکلات را برای بیمار ایجاد میکند)
7. بیماری پیک (شکلی از زوال عقل است که تنها برخی مناطق خاصی از مغز را تحت تأثیر قرار میدهد.)
دلایل عفونی آتروفی مغزی
همچنین آتروفی مغزی میتواند در اثر عفونتهای مغزی، ازجمله موارد زیر حادث شود:
- ایدز
- آنسفالیت (التهاب و تورم مغز به علت یک عفونت ویروسی و یا سایر علل)
- سیفلیس (بیماری مقاربتی ناشی از باکتری)
عوامل دیگر
تعدادی از عوامل خطرساز، احتمال ابتلای به آتروفی مغزی را افزایش میدهند. این بدین معنی نیست که همه افراد دارای این عوامل حتماً به اتروفی مغزی مبتلا خواهند شد.عوامل خطرساز برای تحلیل مغزی عبارتاند از:
- افزایش سن
- آسیبدیدگی مغزی
- داشتن سابقه خانوادگی بیماری آلزایمر، بیماری هانتینگتون و یا اختلالات عصبی مشابه
- داشتن سابقه خانوادگی اختلالات خود ایمنی مانند اماس
- ضربه به سر
تشخیص آتروفی مغز
فرایند تشخیص بستگی به شرایطی دارد که پزشک را نسبت به داشتن آتروفی مغز، متقاعد میکند. این حالت معمولاً همراه با معاینه فیزیکی و تستهای آزمایشگاهی است. آتروفی مغزی روی اسکن تصویربرداری مغز، مانند موارد زیر نشان داده میشود:
1. توموگرافی کامپیوتری (CT) با استفاده از تصاویر اشعه ایکس از زوایای مختلف برای ایجاد تصاویر دقیق مغز استفاده میکند.
2. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
نحوه درمان آتروفی مغز
درمان با توجه به شرایطی که باعث آتروفی مغزی میشود و علل آتروفی مغز، متفاوت است.
سکته مغزی با داروهایی مانند بافت پلاسمینوژن بافت (TPA) درمان میشود که لخته خون را احیا میکند تا جریان خون به مغز بازگرداند. جراحی همچنین میتواند یک لخته خون را رفع کند. داروهای ضد انعقاد و داروهای کاهش فشار خون میتوانند به جلوگیری از سکته مغزی دیگر کمک کنند.
آسیب مغزی نیز میتواند با جراحی درمان شود تا باعث آسیب بیشتر به سلولهای مغزی نشود.
مولتیپل اسکلروزیس اغلب با داروهای اصلاح کننده درمان میشود. این داروها باعث جلوگیری از حملات سیستم ایمنی بدن میشود که به سلولهای عصبی آسیب میرساند.
ایدز و انواع خاصی از آنسفالیت با داروهای ضد ویروسی درمان میشوند. استروئیدها و داروهای آنتی بادی خاص میتوانند آنسفالیت اتو ایمیون را درمان کنند.
سیفلیس با آنتی بیوتیکها درمان میشود که به جلوگیری از آسیب سلولهای عصبی و سایر عوارض ناشی از بیماری کمک میکند.
درمان واقعی برای آسیب مغزی از بیماری آلزایمر، سایر انواع دمانس، فلج مغزی، بیماری هانتینگتون یا لکوودیستروفی وجود ندارد. با این حال، بعضی از داروها میتوانند نشانههای این بیماری را از بین ببرند اما علل آتروفی مغز را درمان نمیکند.
اثر فعالیت های بدنی و ورزش بر بافت مغزی
فعالیت های جسمی و ورزش باعث افزایش حجم یا بافت مغزی در هر ناحیه ای از آن ازجمله لوب های فرونتال، پاریتال، تمپورال و هیپوکامپ می گردند. به طور کلی، تمرینات و ورزش علاوه بر افزایش عملکرد روانی (مانند کاهش استرس و افسردگی) و جسمانی فرد( مانند افزایش تعادل، قدرت، تحرک، سلامت قلبی-عروقی، کنترل وزن و فشار خون) در بهبود عملکردهای شناختی هم در افراد جوان و هم در افراد مسن نقش دارند.
عملکردهای شناختی به عنوان فرآیندهای ذهنی محسوب می شوند که در ارتباط با تفکر، استدلال، حافظه، یادگیری، تصور، توجه، زبان، تصمیم گیری و حل مسئله هستند.
کاهش خطر آتروفی مغزی
انتخاب شیوه زندگی نقش مهمی در سلامت مغز، خطر بیماری و ایجاد آتروفی مغز دارد.
رژیم غذایی سالم: خوردن یک رژیم غذایی گیاهی، حاوی سبزیجات، میوه ها، پروتئین خام، دانههای کامل و امگا ۳ و دیگر چربیهای سالم و محدود کردن گوشت قرمز، گوشت فرآوری شده، پنیر و دیگر لبنیات با چربی بالا، غذاهای فرآوری شده و میان وعده، میتواند زمینه بسیاری از بیماریهای آسیبرسان به مغز را از بین ببرد.
نوشیدن سالم: نوشیدن حداقل هشت لیوان آب در روز برای سلامتی مغز مفید است. اجتناب از سدیم، نوشیدنیهای شکر خوراکی، نوشیدنیهای انرژیزا و نوشیدنیهای شیرین و محدود کردن مصرف الکل توصیه میشود.
به طور منظم ورزش کنید: ورزش برای جلوگیری از دست دادن حافظه و سلولهای مغزی مفید است. ورزش در طبیعت نیز باعث افزایش ویتامین D میشود که برای سلامت مغز عالی است.
داشتن خواب کافی: ۷ تا ۸ ساعت خواب آرام در هر شب برای سلامت مغز مناسب است.
مدیریت استرس: استرس برای مغز مضر است. ابزارهایی را ایجاد کنید که به شما کمک میکنند استرس را کنترل کنید. این موارد شامل مراقبه، ورزش، یوگا، پیادهروی در طبیعت یا گوش دادن به موسیقی است.
اجتماعیتر شوید: تماس منظم اجتماعی، با افراد مثبت رشد سلولهای مغزی جدید را افزایش میدهد.
مغز را فعال نگه دارید: مغز شما عاشق یادگیری است.
دیدگاه