تیفوس، یک بیماری حاد تبدار ناشی از یک باکتری (ریکتزیا) منتقله از بندپایان آلوده است.
بیماری تیفوس
بیماری تیفوس به گروهی از عفونت های نادر باکتریایی گفته می شود که افراد با نیش حشره آلوده به آن مبتلا می شوند. گونه های مختلف باکتری ریکتزیا باعث ایجاد انواع مختلفی از تیفوس می شوند.
در گذشته، بیماری تیفوس عامل مرگ میلیون ها نفر شده است. امروزه این بیماری به دلیل پیشرفت در مراقبت های بهداشتی و پزشکی نادر است اما با این وجود، افرادی که در کشور های در حال توسعه زندگی می کنند در معرض ابتلا به تیفوس قرار دارند.
به‌طور کلی سه نوع تیفوس داریم. تیفوس اپیدمیک یا شپشی که عامل آن ریکتزیا پرووازکی می‌باشد و شایعترین نوع تیفوس است. تیفوس آندمیک یا تیفوس ککی یا تیفوس موشی که عامل آن ریکتزیا تیفی است. نوع سوم تیفوس کنه ای که عامل بیماریزا است.
علائم تیفوس شپشی
تیفوس همه گیر یا تیفوس شپشی، شایعترین نوع تیفوس است. عامل این بیماری پس از طی مراحلی در داخل بدن شپش از راه مدفوع شپش دفع می‌شود و دراثر تماس مدفوع این شپش یا حتی تنفس گرد مدفوع خشک شده شپش، بیماری به انسان منتقل می‌شود.
• بروز دانه‌های قرمز روی پوست
• تب و لرز
• سر درد
• تهوع و استفراغ
• درد عضلانی
• دل درد
علائم تیفوس موشی
تیفوس موشی که توسط کک منتقل می‌شود. عامل این بیماری در بدن موش برای مدت طولانی پنهان می‌ماند و هیچ آسیبی هم به موش نمی‌رسد. تیفوس ککی به وسیله کک بین موش‌ها منتشر می‌شود و انسان از طریق مدفوع کک آلوده و یا تنفس مدفوع آلوده خشک شده کک، بیمار می‌شود. این نوع تیفوس از تیفوس شپشی خفیف‌تر است و اپیدمی هم ندارد.
• تب و تعرقدانه‌های قرمز روی پوست
• سر درد
• دردهای عمومی
• بروز دانه‌های قرمز که از بالای شکم شروع می‌شود و در تمام بدن به جز کف دست‌ها و پاها را فرا می‌گیرد.
علائم تیفوس کنه ای
تیفوس کنه‌ای، که باکتری عامل آن در بدن کنه زندگی می‌کند و از طریق گزش کنه به انسان منتقل می‌شود. شیوع این بیماری در بهار و تابستان بیشتر است.
• دانه‌های قرمز پوستی که از دست و پا شروع می‌شود و تا شکم و تنه گسترش می‌یابد.
• تب و لرز
• تهوع و استفراغ
• درد عضلانی
• سر درد و گیجی
این نوع تیفوس در صورت تماس با سگ تشدید می‌شود و در صورتی که درمان آن جدی گرفته نشود، کشنده است.
عوامل خطر بیماری تیفوس
در صورت وجود موارد زیر، احتمال ابتلا به بیماری افزایش می یابد:
• افراد به منطقه ای سفر می کنند که عفونت های تیفوس شایع تر است
• افراد وقت خود را در مکان بسیار شلوغ، به ویژه در نزدیکی حیوانات سپری می کنند
• افرادی که با حیوانات اهلی یا حیوانات وحشی در تماس هستند
• وجود شپش در بدن
افرادی که علائم تیفوس را دارند و یک یا چند عامل خطر برای بیماری دارند باید به پزشک مراجعه کنند.
این بیماری علائم سایر بیماری های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا را تقلید می کند. بدون اطلاع در مورد عوامل خطر شخص، پزشک ممكن است به راحتی این بیماری را اشتباه تشخیص دهد.
راه های انتقال بیماری
انسان از راه گزش شپش آلوده نمی شود، بلکه به یکی از راه های زیر آلوده می شود:
•خراشیدن پوست و تلقیح مد فوع آلوده شپش به خود
• کشتن شپش آلوده بر روی بدن
• به احتمال استنشاق گرد و غبار یا مدفوع شپش آلوده.
شپش آلوده پس از ۱۴-۱۰ روز به علت آلودگی می میرد ولی ممکن است قدرت حیات ریکتز یا در شپش مرده تا هفته ها حفظ شود. در انسان میکروب می تواند بدون هیچگونه نشانه ای سال ها به صورت عفونت پنهانی باقی بماند. بیماری می تواند بعد ها به شکل خفیف بروز کند. این نوع بازگشت تیفوس را به عنوان بیماری بریل – زینسر می شناسد و ممکن است توسط شپش به دیگران سرایت کند. در تیفوس شپشی بیماران در مرحله تب و احتما لا ۲ تا ۳ روز بعد از طبیعی شدن درجه حرارت بدن قادر به آلوده کردن شپش هستند. شپش ها معمولا ۲-۶ روز بعد از خونخواری آلوده کننده هستند.
روش های درمان بیماری تیفوس
بررسی‌های تشخیصی ممکن است شامل آزمایش‌هایی نظیر شمارش سلول‌های خون و آزمون‌های سرم‌شناسی (بررسی سرم، مایع خون بدون سلول‌های آن) و نمونه‌برداری پوست باشد. سابقه گزش کنه یا مسافرت به مناطق آلوده به کنه به تأیید تشخیص کمک می‌کند.
بیماران دارای بیماری خفیف ممکن است در منزل تحت مراقبت قرار گیرند؛ عفونت‌های شدیدتر نیازمند بستری در بیمارستان است (ممکن است حمایت تنفسی با دستگاه تهویه مکانیکی، تزریق خون، تحت نظر گرفتن دقیق از نظر عوارض بیماری نظیر نارسایی کلیه لازم گردد.)
رعایت بهداشت دهانی مناسب مهم است.
داروها
آنتی‌بیوتیک‌هایی نظیر تتراسیکلین، دوکسی‌سیکلین یا کلرامفنیکل.
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
تا برطرف شدن تب و سایر علایم در بستر استراحت نمایید.
رژیم غذایی
رژیم خاصی نیاز نیست. بیمار خیلی بدحال ممکن است نیازمند تغذیه وریدی باشد. در سایر بیماران رژیم غذایی به‌صورت وعده‌های متعدد کم‌حجم ممکن است لازم باشد.
پیشگیری و کنترل بیماری تیفوس
1. رعایت کردن بهداشت محیط و بهداشت فردی و استحمام و شستن مرتب لباس ها
2. سم پاشی کردن اماکن و لباس های آلوده با حشره کش مناسب و یا هماهنگی سطوح بالاتر
3. گزارش تلفنی و فوری موارد مشکوک
4. چنانچه پاکسازی البسه و محل زندگی صورت بگیرد دیگر نیاز به جداسازی بیمار نیست.
5. افرادی که با بیمار ارتباط نزدیک دا شته اند باید به مدت 2 هفته مورد ارزیابی قرار بگیرند.
دیدگاه