گاستروپارزی یا فلج معده، یک بیماری مزمن طولانی مدت است که به شرایطی اطلاق می شود که معده نمی تواند از راه طبیعی تخلیه شود.
گاستروپارزی یا فلج معده
گاستروپارزی یا فلج معده در واقع تنبلی و تاخیر در تخلیه معده می باشد که بعلت اختلال در عملکرد عصبی عضلانی معده بوجود می آید. در گاستروپارزی عضلات معده نمی توانند به خوبی منقبض شده و حرکات معدی را به وجود آورند بنابراین کیموس (مواد غذایی هضم شده در معده) تشکیل نخواهد شد و غذای بلعیده شده در معده خواهد ماند.
احساس سنگینی و پری، باد گلوی بد بو و حتی حالت تهوع می تواند از علائم گاستروپارزی باشند.
در گاستروپارزی، اعصاب معده به خوبی کار نمی‌کنند.
در واقع عصب معده یا همان عصب واگ که در حرکت غذا در مجرای گوارشی نقش دارد، آسیب می‌بیند و ماهیچه های معده و روده کوچک به طور طبیعی کار نمی‌کنند. لذا حرکت غذا در لوله گوارش کند شده یا کاملا متوقف می‌گردد.
علائم گاستروپارزی یا فلج معده
- تهوع
- استفراغ غذاهای هضم نشده
- احساس پری شکم و سیری زودرس
- نفخ و باد گلو
- کاهش وزن
- سوزش سر دل
- برگشت غذا از معده به مری
- عوامل و بیماری های ایجاد کننده گاستروپارزی یا فلج معده
کسانی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به فلج معده هستند:
بیماران دیابتی بیشتر از سایرین در معرض گاستروپارزی هستند زیرا قند خون بالا سبب آسیب به عصب واگ می شود.
سایر مواردی که باعث تشدید فلج معده می شود شامل موارد زیر است:
- عفونت های ویروسی
- برخی از سرطانها
- بیماری پارکینسون
- بیماری های خود ایمنی
- اختلالات تیروئید
دلایل ابتلا به گاستروپارزی
همیشه نمی‌توان مشخص کرد که چه چیزی منجر به گاستروپارزی شده است، اما در بسیاری از موارد، این بیماری به علت آسیب عصب واگوس ایجاد می‌شود.
عصب واگوس به مدیریت فرایند‌های پیچیده در سیستم گوارش از جمله علامت دهی به عضلات معده برای انقباض و هدایت غذا به روده کوچک کمک می‌کند. درصورتی که عصب واگوس آسیب ببیند، نمی‌تواند به طور مناسب دستورات را به ماهیچه‌های معده ارسال کند. این امر باعث می‌شود که غذا برای مدت بیشتری در معده باقی بماند و سپس وارد روده کوچک شود.
عواملی که می‌توانند باعث آسیب رسیدن به عصب واگوس شوند و خطر ابتلا به بیماری گاستروپارزی را افزایش دهند، عبارتند از:
- دیابت
- جراحی مری
- جراحی معده یا روده کوچک
- عفونت، به خصوص عفونت‌های ویروسی
- برخی از دارو‌ها که سرعت تخلیه معده را کاهش می‌دهند، مانند داروهای مسکن
- اسکلرودرمی، بیماری تصلب بافت
- بیماری‌های مربوط به سیستم عصبی، مانند پارکینسون، تصلب بافت چندگانه و ام اس
- کم کاری تیروئید
- همچنین زنان بیش از مردان در معرض خطر ابتلا به گاستروپارزی هستند.
مشکلات گاستروپارزی یا فلج معده
فلج معده می تواند باعث مشکلات متعددی شوند، مانند:
کمبود شدید آب بدن:
استفراغ می تواند باعث کمبود آب بدن شود.
سو تغذیه:
اشتهای کم می تواند به این معنی باشد که شما کالری کافی مصرف نمی کنید، یا ممکن است قادر به جذب مواد مغذی کافی به خاطر استفراغ نباشید.
غذایی هضم نشده که در معده شما باقی می ماند:
وجود غذای هضم نشده در معده می تواند به جرم جامدی به نام سنگ پادزهر تبدیل شود.سنگ پادزهر می توانند باعث تهوع و استفراغ شود و ممکن است تهدید کننده زندگی باشد- اگر از عبور غذا به درون روده کوچک شما جلوگیری کند.
کاهش کیفیت زندگی:
هرگونه سوزش شدید می تواند کار را برای فرد سخت کند.
تغییرات ناگهانی قند خون:
اگرچه فلج معده باعث دیابت نمیشود، اما تغییرات مکرر در میزان وجود غذا در روده کوچک می تواند موجب تغییرات نامنظم در سطوح قند خون شود. این تغییرات در قند خون باعث بدتر شدن دیابت می شود و کنترل ضعیف سطح قند خون باعث بدتر شدن اوضاع می شود.
نحوه تشخیص گاستروپارزی یا فلج معده
پزشک بعد از معاینه فیزیکی و اطلاع از سابقه پزشکی شما، به منظور جلوگیری از تشخیص اشتباه و بررسی دقیق تر برخی از آزمایشات را انجام دهد. تست ها و روش هایی که می توانند مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از:
• آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی
• روش های تصویربرداری رادیولوژیک: این روش شامل استفاده از سی تی اسکن، MRI و سونوگرافی می باشد
• مانومتری معده: این آزمون فعالیت الکتریکی و حرکت عضلات صاف معده و روده کوچک را ارزیابی می کند. برای انجام این کار، یک لوله نازک از طریق دهان و به معده منتقل می شود.
• Electrogastrography: با استفاده از الکترودهای پوست، Electrogastrography اندازه گیری فعالیت الکتریکی معده است.
• قرص هوشمند: یک کپسول بی سیم برای تست گوارشی مصرف می شود. در طی آزمایش، تغییرات pH، دما و فشار ثبت می شود به عنوان قرص عبور از طریق روده.
• مسکن Scintigraphic معده: حجم معده قبل و بعد از غذا با استفاده از مواد رادیواکتیو اندازه گیری می شود. حضور بیش از 10 درصد مواد غذایی باقی مانده در داخل معده 4 ساعت بعد از یک وعده غذایی، به معیارهای گاستاپرازیز پاسخ می دهد.
• سونوگرافی اولتراسوند: از امواج صوتی برای ایجاد یک تصویر از اندام شما استفاده می کند.
• آزمایش خون: آزمایش خون می تواند برای دیابت و سایر شرایط را بررسی کند.
روش های درمان گاستروپارزی یا فلج معده
1. دارو‌ها
گاستروپارزی یک بیماری مزمن و طولانی مدت است که درمان قطعی برای آن وجود ندارد. البته برخی روش‌های درمانی از جمله استفاده از دارو می‌توانند به کنترل و مدیریت اوضاع کمک کنند. برخی از داروهایی که برای درمان گاستروپارزی تجویز می‌شوند، عبارتند از:
• رگلان (متوکلوپرامید): این دارو قبل از غذا مصرف می‌شود. رگلان عضلات شکم را تحریک می‌کند تا غذا در مسیر سیستم گوارش عدایت شود. همچنین این دارو میزان استفراغ و حالت تهوع را کاهش می‌دهد. عوارض جانبی مصرف این دارو شامل اسهال، خواب آلودگی، اضطراب و به ندرت اختلالات عصبی جدی است.
• اریترومایسین: این دارو یک انتی بیوتیک است که می‌تواند عضلات معده را تحریک و به هضم غذا کمک کند. عوارض جانبی مصرف اریترومایسین اسهال و افزایش مقاومت باکتری‌ها نسبت به آنتی بیوتیک است.
• داروهای آنتی امتیک: این دارو‌ها به کنترل و کاهش حالت تهوع کمک می‌کنند.
افراد مبتلا به دیابت باید سطح قند خون خود را کنترل کنند تا مشکلات ناشی از گاستروپارزی نیز کاهش یابند.
2. رژیم غذایی
یکی از بهترین راه‌ها برای کنترل علائم گاستروپارزی، این است که عادات غذایی روزانه خود را اصلاح کنید، به عنوان مثال، به جای مصرف سه وعده غذایی در روز، شش وعده غذایی کم حجم بخورید. به این ترتیب، غذای کمتری در معده خواهد بود و انتقال مواد در مسیر‌های گوارشی نیز راحت‌تر انجام خواهد شد.
یکی دیگراز عوامل مهم در کنترل این بیماری، غلظت غذاهاست. مبتلایان باید مایعات و غذاهای آبکی استفاده کنند، برای مثلا آب سیب بهتر از خوردن سیب و خوردن سیب بدون پوست بهتر از خوردن سیب همراه با پوست است.
به علاوه با کاهش مصرف غذاهای چرب و حاوی فیبر علائم بیماری به حد چشمگیری کاهش خواهد یافت. زیرا چربی سرعت هضم غذا را کند می‌کند و فیبر نیز هضم آن را دشوار می‌سازد.
3. سایر روش‌های درمانی
در موارد شدید این بیماری، ممکن است استفاده از لوله تغذیه یا لوله ژژنوستومی ضروری باشد. لوله در طی یک جراحی، از طریق شکم وارد روده کوچک می‌شود و فرد برای غذا خوردن باید مواد را درون این لوله بریزد تا مستقیما وارد روده کوچک شوند. به این ترتیب، مرحله هضم غذا در معده حذف و مواد سریعتر به جریان خون منتقل می‌شوند.
در مواردی برای دمران با استفاده از ابزار پزشکی و از طریق یک برش کوچک، سم بوتولینوم به دهانه معده تزریق می‌شود و در نتیجه ورودی معده به روده کوچک برای مدت بیشتری باز می‌ماند. به این ترتیب معده زمان بیشتری برای تخلیه مواد خواهد داشت.
گزینه درمانی دیگر، تغذیه وریدی یا تزریقی است. این یک روش تغذیه‌ای است که در آن مواد مغذی به طور مستقیم از طریق کاتتر (catheter)، به یک رگ در قفسه سینه تزریق می‌شوند. تغذیه وریدی به عنوان یک روش تامین مواد غذایی موقت برای موارد بسیار شدید گاستروپارزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
4. تحریک الکتریکی معده
تحریک عضلات معده به این صورت است که تعدادی الکترود به دیواره معده متصل می‌شوند، سپس با وارد کردن شوک الکتریکی عضلات معده تحریک و منقبض خواهند شد. برای تعیین اینکه چه کسانی می‌توانند از مزایای این روش بهره‌مند شوند، به مطالعات بیشتری نیاز است، اما در حال حاضر مراکز محدودی در سرتاسر جهان درمان گاستروپارزی از طریق این روش را ارائه می‌کنند.
دیدگاه