امروز: پنج شنبه, ۰۹ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۷ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۸ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 275145
۱۵۶۱
۱
۰
نسخه چاپی

حجب ارث | اقسام حجب ارث | موارد حجب حرمانی | موارد حجب نقصانی | حجب در قانون مدنی

حجب یکی از موانع ارث است که باعث می شود شخص یا به طور کلی از موروث خود ارثی نبرد یا در صورتی هم که ارثی برد به طور جزئی باشد

حجب ارث | اقسام حجب ارث | موارد حجب حرمانی | موارد حجب نقصانی | حجب در قانون مدنی

منظور از حجب در مبحث ارث محروم شدن به طور ناقص یا کامل بعضی از وراث از ارث می باشد. حجب نقصانی حالتی است که وراث، ارث می برند اما با وجود شرایطی ارث آنها به حالت کمتر تنزل پیدا میکند.

منظور از حجب حرمانی اما حالتی است که با وجود بعضی از وراث طبقه بعدی ارث نمی برند مثلا با وجود اولاد، اخوال میت ارث نمی برند.

حجب ارث

حجب یکی از موانع ارث است که باعث می شود شخص یا به طور کلی از موروث خود ارثی نبرد یا در صورتی هم که ارثی برد به طور جزئی باشد.

ماده ۸۸۶ قانون مدنی در تعریف حجب بیان نموده است: حجب حالت وارثی است که به واسطه بودن وارث دیگر از بردن ارث کلاً یا جزئاً محروم می شود.

حجب در لغت به معنی منع و پوشاندن است. بین حجب در ارث و منع از ارث رابطه عموم و خصوص مطلق وجود دارد؛ یعنی هر حجبی منع است ولی هر منعی ناشی از حجب نیست. حجب در اصطلاح حقوقی یعنی اینکه برخی از وراث برخی دیگر را از ارث محروم نمایند یا آن که سبب گردند تا برخی دیگر سهم کمتر خود را از ارث ببرند و سبب نقص آن سهم آنان گردند. بنابراین معنی حجب محروم کردن شخصی که مستحق ارث می باشد از ارث و یا محروم کردن وی از سهم بیشتر است.

محجوبین

محجوبین یا همان افرادی که از ارث یا به طور کلی یا بطور جزئی منع می‌شوند بر دو دسته هستند.

– محجوبین دسته اول

این دسته شامل افرادی می شود که ممکن است به طور کلی از ارث بردن به دلایلی مثل جزو طبقه های فرعی بودن، داشتن نسبت دور باحاجب و… از ارث به طور کامل منع و محروم میشوند.

– محجوبین دسته دوم

این گروه معمولاً به طور جزئی از ارث بهره می برند ومنع شدن آنها به طور کلی با درصد بسیار کمی صورت می گیرد که شامل پدر و مادر،فرزند، زوج و زوجه می شوند.

اقسام حجب ارث

حجب بر دو قسم است قسمت اول حجب حرمانی و قسمت دوم حجب نقصانی.

حجب از اصل ارث را حجب حرمانی و حجب از بعضی از ارث را حجب نقصانی می نامند.

به موجب ماده ۸۸۷ قانون مدنی حجب بر دو قسم است:

حجب بر دو قسم است:

‌قسم اول آن است که وارث از اصل ارث محروم میگردد مثل برادرزاده که به واسطه بودن برادر یا خواهر متوفی از ارث محروم میشود یا برادرانی که با‌ بودن برادر ابوینی از ارث محروم می گردند.
‌قسم دوم آن است که فرض وارث از حد اعلی بحد ادنی نازل میگردد مثل تنزل حصه شوهر ازنصف به ربع در صورتی که برای زوجه اولاد باشد و‌ همچنین تنزل حصه زن از ربع به ثمن در صورتی که برای زوج او اولاد باشد.

حجب حرمانی آن است که وارث از اصل ارث محروم می شود و حجب نقصانی یا حجب از بعض از ارث یعنی فرض وارث از حد اعلا به حد ادنی نازل می‌شود یعنی وارث سهم کمتر خود را می‌برد و به واسطه حجب از بردن ارث بیشتر محروم می شود.

اگر با وجود اولاد نوه ارث نبرد در این فرض اولاد حاجب حرمانی نوه محسوب می گردند و اگر وجود اولاد موجب تنزل سهم زوج شود در این فرد از اولاد حاجب نقصانی محسوب می گردند.

مثال دیگری که در این مورد می توان زد این است که دختر تنها یک دوم و دختران متعدد دو سوم می باشد بنابراین در صورتی که دخترها دو نفر باشند هر یک از آنها را می‌توان حاجب نقصانی دیگری معرفی کرد که فرض هر یک از ایشان از یک دوم به یک سوم کاهش می‌یابد زیرا سهم دختر و دختر ها در صورت نبودن اولاد پسر برای متوفی در هر حال نسبت معینی از ترکه است.

موارد حجب حرمانی

مواردی که در آن شخصی سبب محروم شدن شخص دیگر از اصل ارث می شود از این قرار است:

- در بین خویشاوندان نسبی تا زمانی که از طبقه اول شخصی وجود داشته باشد، وراث طبقه دوم ارث نمی برند و همین طور تا از وراث طبقه دوم شخصی باشد به طبقه سوم ارث نمی رسد.

- در هر طبقه درجه نزدیک تر درجه دورتر را از ارث محروم می کند. برای مثال با بودن برادر متوفی برادر زادگان او ارث نمی‌برند و با بودن فرزندان متوفی نوادگان او ارث نخواهند برد. توجه کنید که درجه نزدیکتر در صورتی درجه دورتر را از ارث محروم می‌کند که در یک دسته باشند.

برای مثال در صورتی که متوفی پدر و مادر و نوادگان داشته باشد با اینکه پدر و مادر درجه اول از طبقه اول هستند و نوادگان متوفی درجه دوم از طبقه اول می باشند اما همه آنها ارث می برند و پدر و مادر نوادگان را از ارث محروم نمی کند زیرا پدر و مادر در دسته ای غیر از نوادگان متوفی می گنجند همچنین اگر متوفی اجداد و جدات داشته باشد ولی خواهران و برادران او فوت کرده باشند و فقط فرزندان خواهر و برادر داشته باشد با اینکه فرزندان خواهران و برادران درجه دوم از طبقه دوم اند و اجداد و جدات درجه اول از طبقه دوم می باشد ولی با این وجود اجداد و جدات فرزندان خواهران و برادران را از ارث محروم نمی کند زیرا اجداد و جدات در دسته غیر از خواهران و برادران و فرزندان ایشان می گنجند.

- خویشاوندان ابی با بودن خویشاوندان ابوینی از ارث محروم می شوند و اگر خویشاوندان ابوینی نباشند خویشاوندان ابی سهم آنان را می‌برند مثلا اگر متوفی خواهران و برادران ابوینی و خواهران و برادران ابی و همچنین خواهران و برادران امی داشته باشد هم خواهران و برادران ابوینی ارث می برند و هم خواهران و برادران امی که همان کلاله امی نامیده می شود ولی به دلیل وجود خواهران و برادران ابوینی خواهران و برادران ابی از ارث محروم می‌شوند.

شش دسته از وراث به هیچ وجه دچار حجب حرمانی نمی گردند که عبارت هستند از پدر، مادر، پسر، دختر، زوج و زوجه.

موارد حجب نقصانی

ماده ۸۹۲ قانون مدنی: ” حجب از بعض فرض در موارد ذیل است:

- وقتی که برای میت اولاد یا اولاد اولاد باشد. در این صورت ابوین میت از بردن بیش از یک ثلث محروم می شوند مگر در مورد ماده ۹۰۸ و ۹۰۹ که ممکن است هر یک از ابوین به ‌عنوان قرابت یا رد بیش از یک سدس ببرد همچنین زوج از بردن بیش از یک ربع و زوجه از بردن بیش از یک ثمن محروم میشود.

- وقتی که برای میت چند برادر یا خواهر باشد در این صورت مادر میت از بردن بیش از یک سدس محروم می شود مشروط بر اینکه: ۱- لااقل دو برادر یا یک برادر با دو خواهر یا چهار خواهر باشند. ۲- پدر آنها زنده باشد. ۳- از ارث محروم نباشند مگر به سبب قتل. ۴- ابوینی یا ابی تنها باشند.”

بنابراین این ماده موارد حجب نقصانی عبارت است از:

- کاهش سهم زوج از نصف به یک چهارم در صورتی که همسر او که فوت کرده اولاد داشته باشد چه اولاد مزبور از همان مرد باشد یا از شوهر سابق زن.

- کاهش سهم زوجه از یک چهارم به یک هشتم در صورتی که شوهر او که فوت کرده اولاد داشته باشد چه اولاد مزبور از آن زن باشد یا از زنی دیگر.

- کاهش سهم مادر متوفی از یک سوم به یک ششم در صورتی که متوفی اولاد داشته باشد.

- وقتی برای متوفی برادران و خواهرانی با شروط زیر جمع باشد، مادر متوفی از بردن بیش از یک ششم ترکه به هر نحوی محروم می‌شود حتی اگر به رد باشد. این حالت در صورتی رخ می‌دهد که این شروط با یکدیگر جمع باشد اول اینکه باید لااقل دو برادر یا یک برادر با دو خواهر یا چهار خواهر باشند دوم اینکه باید پدر آنها زنده باشد سوم باید از ارث ممنوع نباشند؛ مگر به دلیل قتل یعنی کافر نباشند و ولد زنا نباشند و مورد لعان از جانب پدرشان قرار نگرفته باشند و چهارم اینکه برادران و خواهران ابوینی یا ابی تنها باشند. در صورتی که زنده بودن برادر و خواهر مشغول باشد یا با متوفی هم زمان فوت کنند حاجب مادر نمی شوند.

حجب ارث | اقسام حجب ارث | موارد حجب حرمانی | موارد حجب نقصانی | حجب در قانون مدنی

حجب از رد

اگر بعد از تقسیم کردن اموال بین وارثان مقداری از اموال اضافه آمد، در این صورت این مقدارازمال که اضافه آمده است حتما باید بین وارثان که تعیین شده است تقسیم شود. مگر اینکه وراث برای زمانی که اموال اضافه آمد محجوب شده باشند که در این صورت ارث به آن‌ها تعلق نمیگیردکه اصطلاحا به آن (حجب از رد) می‌گویند.

برای مثال زوجه بیش از یک چهارم مال را مطلقا نمی تواند به ارث ببرد. زوج بیش از یک دوم را درصورت وجود وراث نسبی دیگر نمی تواند به ارث ببرد. مادر نمی تواند بیش تراز یک ششم نمی تواند ارث ببرد برخی موارد هم از حجب رد محروم میشود البته در صورتی که حاجب داشته باشد.

مثال‌های ذکرشده، برای تکمیل توضیح حجب رد آمده است که در واقع به این معنی می باشد که افرادی که در بالا نام برده شده اند، هر چقدر هم اموال موروث زیاد باشد فقط همین اندازه می توانند ارث ببرند و از اضافه‌ی اموال ارثی نخواهند برد.

حجب در قانون مدنی

ماده ۸۸۶

حجب حالت وارثی است که به واسطه بودن وارث دیگر از بردن ارث کلاً یا جزئاً محروم میشود.

ماده ۸۸۷

حجب بر دو قسم است:

قسم اول آن است که وارث از اصل ارث محروم میگردد مثل برادرزاده که به واسطه بودن برادر یا خواهر متوفی از ارث محروم میشود یا برادرانی که با‌ بودن برادر ابوینی از ارث محروم میگردند.
‌قسم دوم آن است که فرض وارث از حد اعلی بحد ادنی نازل میگردد مثل تنزل حصه شوهر ازنصف به ربع در صورتی که برای زوجه اولاد باشد و‌ همچنین تنزل حصه زن از ربع به ثمن در صورتی که برای زوج او اولاد باشد.

ماده ۸۸۸

ضابطه حجب از اصل ارث رعایت اقربیت به میت است بنابراین هر طبقه از وراث طبقه بعد را از ارث محروم مینمایند مگر در مورد ماده ۹۳۶ و موردی که وارث دورتر بتواند به سمت قائم مقامی ارث ببرد که در این صورت هر دو ارث میبرند.

ماده ۸۸۹

در بین وراثت طبقه اولی اگر برای میت اولادی نباشد اولاد اولاد او هر قدر که پائین بروند قائم مقام پدر یا مادر خود بوده و با هر یک از ‌ابوین متوفی که زنده باشد ارث میبرند ولی در بین اولاد اقرب به میت ابعد را از ارث محروم مینماید.

ماده ۸۹۰

در بین وراث طبقه دوم اگر برای متوفی برادر یا خواهر نباشد اولاد اخوه هر قدر که پائین بروند قائم مقام پدر یا مادر خود بوده با هر یک ‌از اجداد متوفی که زنده باشد ارث میبرند لیکن در بین اجداد یا اولاد اخوه اقرب به متوفی ابعد را از ارث محروم میکند.

‌مفاد این ماده در مورد وارث طبقه سوم نیز مجری میباشد.

ماده ۸۹۱

وراث ذیل حاجب از ارث ندارد:
پدر - مادر - پسر - دختر - زوج و زوجه.

ماده ۸۹۲

حجب از بعض فرض در موارد ذیل است:

‌الف) وقتی که برای میت اولاد یا اولاد اولاد باشد در این صورت ابوین میت از بردن بیش از یک ثلث محروم میشوند مگر در مورد ماده ۹۰۸ و ۹۰۹ که ممکن است هر یک از ابوین به عنوان قرابت یا رد بیش از یک سدس ببرد و همچنین زوج از بردن بیش از یک ربع و زوجه از بردن بیش از یک‌ ثمن محروم میشود.

ب) وقتی‌که برای میت چند برادر یا خواهر باشد در این صورت مادر میّت از بردن بیش از یک سدس محروم می‌شود مشروط بر این‌که:

اولا) لااقل دو برادر یا یک برادر با دو خواهر یا چهار خواهر باشند.

ثانیا) پدر آنها زنده باشد.

ثالثا) از ارث ممنوع نباشد مگر به سبب قتل.

رابعا) ابوینی یا ابی تنها باشند.

  • منبع
  • وکیل تاپ
  • خبرگزاری صدا و سیما

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید