تا زمان کشف حجاب و شروع تغییرات پر دامنه مدرنیسم رضاشاهی، نمونه ای یافت نمی شود که زنان ایرانی و حتی بانوان درباری، سر برهنه و بی حجاب در ملأ عام ظاهر شوند مگر یک زن !طاهره قرة العين
زندگی طاهره قرة العين
فاطمه برغانی قزوینی ملقب به زرین‌تاج، زَکیّه، اُمّ سَلَمَه و مشهور به طاهره قُرَّةُالعَین، شاعر، خطیب، مجتهد، عارف، محدث ایرانی و بر اساس برخی مدارک از نخستین مریدان سید علی‌محمد باب و از رهبران جنبش باب بوده است.
طاهره قرة العين در سال 1233 هجرى قمرى در قزوین و در خانواده‌ای روحانی و اهل علم و فضل به دنیا آمد. پدرش ملاصالح و عموهای او ملانقی و ملاعلی برغانی و دایی‌اش ملاعبدالوهاب دارالشفایی همگی دارای رتبۀ اجتهاد بودند و در سراسر ایران شهرت و اعتباری فراوان داشتند.
طاهره قرةالعین طبع شعر و نویسندگی داشت. آثار قلمی متعددی به صورت شعر و نامه از وی به‌جا مانده‌است. بخشی از مقالات و نامه‌هایش در بخش سوم کتاب «ظهور الحق» و بخشی دیگر در کتاب «الکواکب الدریه فی مآثر البهائیه» در مصر به چاپ رسیده است. از او اشعاری با موضوعات عرفانی و فلسفی باقی مانده است. اشعار او رویکرد شدید مذهبی او را نشان می‌دهد. افزون بر این او هزلی در مورد رد کردن خواستگاری ناصرالدین شاه دارد.
این زن که باید او را یکی از جنجال‌برانگیزترین چهره‌های تاریخ ایران از دورۀ قاجار تا عصر کنونی دانست، در خاندانی از اهل علم که سابقۀ درخشانی در دفاع از حریم اسلام و تشیع داشتند، پا به عرصۀ وجود نهاد. این خاندان روحانی که تدین و تعین را همزمان دارا بودند، در دربار قاجار و حوزه‌های علمیۀ ایران و عتبات شهرت و اعتبار فراوانی داشتند.
در روزگاری که بیشتر مردم ایران از نعمت خواندن و نوشتن بی‌بهره و محروم بودند، ام السلمه این بخت را داشت که در مدرسۀ عظیم صالحیه که پدرش حاج ملاصالح برغانی در قزوین بنا نهاده بود، سواد بیاموزد. این موهبت استثنایی برای وی و تنی چند از دختران خاندان برغانی در حالی روی داد که جامعۀ آن روزگار بنا بر تفکرات غلط و بر خلاف آموزه‌های دینی، منزلتی برای سوادآموزی زنان قائل نبود. داشتن سواد و معلومات دینی، ذکاوت، قدرت بیان، طبع شعر، جذابیت و زیبایی ام السلمه را در شهر کوچک قزوین انگشت‌نمای خاص و عام کرده بود و وی به همین دلیل محبوب پدر خود بود. با اینکه حاج ملاصالح پسرهای متعددی داشت، آرزو می‌کرد که ای کاش وی پسر بود تا چراغ خاندانش را روشن نگاه می‌داشت.
ناکامی‌های ام‌السلمه از همان دورۀ نوجوانی آغاز شد؛ زیرا به اجبار و بر خلاف میل خود به عقد پسرعمویش آقامحمد برغانی درآمد و همین مسئله زمینه‌ساز عصیان و طغیان او در سال‌های بعد شد.
وی همانند یکی از عموهایش ابتدا به شیخیه گرایش پیدا کرد و برای مدتی رهبری بخشی از شیخیه در کربلا و عراق را به دست گرفت. با علنی شدن دعوت سید علی‌محمد باب، طاهره به وی گروید و بدون آنکه موفق شود تا پایان عمر او را از نزدیک ببیند، در زمره نزدیک‌ترین یاران او درآمد. او نخستین زن بابی بود که روبنده از صورت برگرفت و اعلام نمود که با آمدن آیین بیانی، احکام اسلام ملغی شده‌است.
او به اتّهام دست داشتن در قتل عموی بزرگش محمدتقی برغانی معروف به «شهید ثالث» بازداشت شد و سه سال بعد، مدتی پس از ترور نافرجام ناصرالدین‌شاه و همزمان با بسیاری از بابیان دیگر، در تهران به جرم فساد فی‌الارض اعدام شد. او اولین زنی بود که به این اتهام اعدام شد.
طاهره قرة العين و بابیه
درباره نقش و نفوذ طاهره قرة العین در فرقه بابیه نظریات و روایات تاریخی مختلفی نقل گردیده و به اسناد زیادی اشاره شده است اما از میان تمامی مدارک موجود درباره اعتقاد طاهره قرة العین به باب و بابیه این مدرک کفایت می کند که طاهره جز پیروان خاص باب بود که آنان را حروف حی می نامید.
علی محمد باب از میان همه اعداد عدد 19 را مقدس و اسرار آمیز پنداشته و برای بیان تقدس این عدد گفته است که کلمه «واحد» که یکی از نام های خدا است به حساب ابجد مساوی با عدد 19 است و نیز تعداد حروف «بسم الله الرحمن الرحیم» نوزده حرف و تعداد حروف اسامی پنج تن آل عبا (محمد، علی، فاطمه، حسن و حسین) نوزده حرف می باشد. به این سبب سید باب عدد 19 را دارای اسرار و خاصیت عجیب تصور کرده و بیشتر ارکان اعتقادی و احکام آیین بابیت را برآن مبتنی نموده است.
وی در این راستا سال را به 19 ماه و هر ماه را به 19 روز تقسیم کرده است و کتاب«بیان» خود را به 19 واحد و هر واحد را به 19 مبحث تنظیم نموده است.
مسئله حروف حی نیز از همین پندار ناشی شده است. سید باب اولین مؤمنین و پیروان خود را به چند دسته 19 نفری تقسیم کرده است که واحد اول آن همراه با خودش 19 نفر بوده اند. یعنی هنگامی که باب در شیراز ظهور کرد 18 نفر از کسانی را که یا با او تحصیل کرده بودند و یا او را دیده و به او ایمان آورده بودند، «حروف حی» نامید زیرا کلمه «حی» به حساب ابجد مساوی با 18 می شود. بهائیان می پندارند که هر یک از این نوزده نفر، نوزده نفر دیگر را به آیین بهائیت هدایت کرده اند.
بنابراین حروف «حی» در آیین بهائیت به هیجده نفر از مؤمنین اولیه به «باب» گفته می شود که عبارت اند از:
1- ملاحسین بشرویه ملقب به باب الباب.
2- میرزا محمد حسن برادر باب الباب.
3- میرزا محمد باقر همشیره زاده باب الباب.
4- ملا علی بسطامی.
5- ملا خدابخش قوچانی ملقب به ملا علی.
6- ملا حسن بجستانی.
7- سید حسین یزدی.
8- میرزا محمد روضه خوان یزدی.
9- سعید هندی.
10- ملا محمود خوئی.
11- ملا جلیل ارومی.
12- ملا احمد ابدال مراغه ای.
13- ملا باقر تبریزی.
14- ملا یوسف اردبیلی.
15- میرزا هادی پسر ملاعبدالوهاب قزوینی.
16- میرزا محمد علی قزوینی.
17- طاهره قره العین
18- قدّوس.
طاهره قرة العین بدون آنکه هرگز دیداری با باب داشته باشد در جمع حروف حی قرار گرفت و از مبلغان جدی عقاید باب و فرقه بابیه گردید. در تاریخ و اسناد موجود مدارکی زیادی دال بر جایگاه خاص طاهره قرة العین در نزد باب بیان گردیده است و در نهایت نیز دو سال پس از کشته شدن باب و پس از ترور نافرجام ناصرالدین شاه به قتل رسید.
۱ دیدگاه